Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.

Ali Pashė Tepelena

4 posters

Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Ali Pashė Tepelena

Post by Naki Wed 17 Dec 2008, 23:22

Ali Pashė Tepelena Ali_Pasha_Tepelena_Portret_00
Ali Pashė Tepelena
Emri:Ali
Mbiemri:Tepelena
Profesioni:ushtria
politika
Ditėlindja:rreth 1740
Vendlindja:Tepelenė
Ditėvdekja:24 janar 1822
Vendvdekja:Janinė
Nėnshtetėsia:shqiptar
Ali Pashė Tepelena (Ali Pashė Janina, rreth 1740 - 24 janar 1822) sundimtar i fuqishėm feudal nė Shqipėrinė Jugore, themelues i Pashallėkut faktikisht autonom tė Janinės, kryengritės kundėr pushtetit tė Portės Osmane nė Shqipėri.
Lindi nė Tepelenė (Ēamėri) nė njė familje feudalėsh ushtarakė dhe u dallua shumė shpejt pėr aftėsitė e tij dhe pėr energjinė me tė cilėn ndoqi planet e veta ambicioze pėr t'u bėrė sundimtar i vetėm i vendit duke pėrdorur gjithė mjetet, dhunėn, dinakėrinė, po aq sa edhe lidhjet familjare me feudalėt e tjerė vendas. Mė 1784 fitoi gradėn e Pashait si komandant ushtarak pranė Valiut tė Rumelisė nė Sofje. Po kėtė vit siguroi me luftė qeverisjen e sanxhaku tė Delvinės. Nė vitet 1786-88 u bė derbendpashė dhe qeveritar i Sanxhakut tė Tėrhallės (Thesali) dhe shtiu nė dorė, sidomos me pėrkrahjen e borgjezisė zejtare-tregtare tė vendit, qeverisjen e sanxhakut tė rėndėsishėm tė Janinės, duke shtrirė kėshtu pushtetin e vet mbi Epirin dhe njė pjesė tė trojeve jugore shqiptare.
Si pronar i madh tokash, sipėrmarrės i taksave shtetėrore, si pjesėmarrės aktiv nė veprimtari tregtare dhe duke mbrojtur interesat e ēifligarėve tė rinj po dhe tė borgjezisė tregtare, tė cilėn e bėri pėr vete me njė politikė tolerance tė gjere fetare, Ali Pashė Tepelena mėnjanoi pėrkrahėsit e pushtetit qendror osman dhe «tiranėt e vegjėl» si shkaktarė tė anarkisė feudale nė vend. Ai i shėndrroi kėshtu trevat e pėrfshira nėn sundimin e tij nė njė formacion shtetėror nė fakt autonom, qė dallonte nga viset e tjera tė perandorisė pėr nga rregulli, qetėsia dhe zhvillimi ekonomik e kulturor. Janina u bė njė qytet nga mė tė rėndėsishmit dhe mė tė begatė nė viset Perendimore tė Ballkanit, qendėr e tregut ndėrkrahinor tė Rumelisė Jugore, qe pėrfshinte edhe njė varg krahinash tė Shqipėrisė, njė vatėr arsimore dhe kulturore ku filloi tė pėrdorej pėrveē greqishtes si gjuhė shkrimi dhe shqipja. Nė vitet 1798-1812, duke nėnshtruar me luftė qeveritarėt rivalė tė sanxhaqeve fqinjė si dhe krahinat e vetėqeverisura tė Sulit, Himarės etj. dhe duke shfrytėzuar situatėn e vėshtirė tė Perandorisė Osmane nė periudhėn e luftėrave tė Napoleon Bonapartit, Ali Pashė Tepelena arriti tė zgjeronte e pėrforconte pushtetin e vet duke pėrfshirė trevat qė nga gjiri i Prevezės deri afėrsisht nė lumin Shkumbin. Pashallėku i Janinės u bė njė faktor me rėndėsi ndėrkombėtare nė kushtet kur forcat franceze e ruse qė ishin vendosur nė Ishujt Jonianė si dhe Anglia, drejtuan vėmendjen e tyre ndaj sundimtarit tė fuqishėm shqiptar dhe krijuan lidhje direkte diplomatike me tė, duke kapėrcyer Portėn. Ali Pashė Tepelena ishte bėrė kėshtu njė sundimtar faktikisht i pavarur, por gjithmonė i kujdesshėm, pėr tė mos krijuar konflikte tė parakohshme me pushtetin qendror, duke pritur njė moment tė volitshėm pėr t'u shkėputur prej kėtij.
Orvatjet e Ali Pashė Tepelenės pėr tė krijuar nė vitet 1812-1819 njė besėlidhje me sundimtarėt feudalė tė Shqipėrisė sė Veriut e sidomos me Bushatllinjtė me qėllim qė tė pėrballonin bashkėrisht politikėn centraliste tė filluar nga Sulltan Mahmuti II, nuk dhanė rezultat. Rivaliteti midis Vezirit tė Janinės dhe atij tė Shkodrės e shpuri Mustafa Pashė Bushatlliun tė merrte haptazi anėn e Portės, kur kjo filloi tė mente masa ushtarake kundėr qeveritarit tė Janinės, qė ishte bėrė tashmė tepėr i rrezikshėm dhe po tregonte haptazi synimet e tij pėr t'u bėrė i pavarur nga Porta. Nė vitet 1820-1822 Ali Pashė Tepelena filloi luftėn pėr mbrojtjen e vendit nga sulmi i forcave tė Perandorisė Osmane dhe me kėtė filloi faza mė e lartė e veprimtarisė sė, sundimtarit shqiptar pėr tė shkėputur zotėrimet e veta nga vartėsia e Perandorisė. Ai ndihmoi pėr kėtė qėllim edhe lėvizjet ēlirimtare tė popujve ballkanas e sidomos kryengritjen e popullit grek, sė cilės i dha ndihmė tė madhe si nė vitet e pėrgatitjes, ashtu edhe gjatė vitit tė parė tė zhvillimit tė saj. Por aleanca luftarake e lidhur me kryengritėsit grekė tė Etolisė e Akarnanisė nuk mundi tė zhvillohej mė tej, ajo u sabotua nga krerėt e kėsaj lėvizjeje. Megjithėse forcat e Ali Pashė Tepelenės nė kėto kushte u ndodhėn vetėm pėrballė ushtrive osmane qė u dėrguan kundėr Pashallėkut tė Janinės, Ali Pashė Tepelena i bėri ballė rrethimit pėr njė vit e gjysmė. I braktisur mė nė fund edhe nga tė bijtė dhe sundimtarė tė tjerė krahinorė, Ali Pashė Tepelena bėri njė qėndresė kėmbėngulėse, deri sa i ngujuar nė njė ishull tė Liqenit tė Janinės, u vra mė nė fund me tė pabesė.

Portret i Ali Pashė Tepelena
Politika e Ali Pashė Tepelenės qė synonte autonominė dhe bashkimin e krahinave shqiptare nėn sundimin e pashallėkut tė Janinės, mė nė fund dhe lufta e tij e hapur kundėr sulltanit, e thelluan mė tej hendekun midis shqiptarėve dhe sundimtarėve osmanė dhe ndihmuan pėr tė pėrgatitur truallin pėr njė etapė tė re mė tė lartė tė lėvizjes ēlirimtare antiosmane tė popullit shqiptar pėr Rilindjen Kombėtare.


Last edited by Naki on Thu 18 Dec 2008, 02:02; edited 1 time in total
Naki
Naki

Shteti : Republika e Kosovės
Postime : 9124
Kyējet nė forum : 25519
Regjistruar mė : 2007-05-29

https://naki.albanianforum.net

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Naki Wed 17 Dec 2008, 23:38

Pashalleku i Janines ( Pjesa e pare)
Nė fund tė 1787, kur Ali pashė Tepelena vuri nė dorė sundimin e Janinės, nė Shkodėr kishte dėshtuar ekspedita e parė ndėshkimore kundėr Kara Mahmud Pashės. Po nė kėtė kohė ose mė saktė nė fillim tė vitit 1788 hyri nė luftė kundėr Perandorisė Osmane edhe Austria. E gjetur nė luftė me Rusinė dhe me Austrinė, Porta e Lartė e miratoi shtrirjen e qeverisjes tė Aliut nė sanxhakun e Janinės, jo vetėm pse kishte nevojė tė madhe pėr forcat e tij luftarake, por edhe pse me kėtė veprim ajo synonte qė tė pengonte mundėsinė e marrėveshjes sė dy pashallarėve tė fuqishėm shqiptarė, tė cilėt dy vjet mė parė kishin qenė aleatė, dhe tė ndalonte kalimin e tyre nė anėn e Fuqive tė Mėdha.
Shtrirja e pushtetit tė Ali pashė Tepelenės edhe nė sanxhakun e Janinės, ose pėrqendrimi i qeverisjes sė sanxhakėve tė Tėrhallės e tė Janinės nė njė dorė tė vetme, krijoi bėrthamėn e Pashallėkut tė Janinės (1787). Ky pėrqendrim i dha dorė parisė feudale shqiptare tė bėhej klasė sunduese edhe nga pikėpamja ekonomike, duke u shndėrruar pronare e pjesės mė tė madhe e mė tė rėndėsishme tė kullotave, tė pyjeve dhe tė tokės sė punueshme tė kėtyre dy sanxhakėve. Kėshtu u krijua baza nga e cila kjo pari, nėn drejtimin e Ali Pashės, mundi tė shtrinte pushtetin e vet mbi tė gjitha trojet e Shqipėrisė Jugore.
Ndėrsa pas nėnshkrimit tė traktatit tė paqes sė Kyēyk Kajnarxhisė, mė 1774, besimi i ēifligarėve shqiptarė te qėndrueshmėria e Perandorisė Osmane vetėm sa kishte filluar tė tronditej, pas 15 vjetėsh, kur ajo kishte hyrė nė luftė kundėr dy perandorive mė tė fuqishme evropiane, qė synonin ta copėtonin, mosbesimi u rrit bashkė me theksimin e rrezikut tė shembjes sė saj tė afėrme. Ashtu si pjesa kryesore e ajanėve shkodranė, pėrkrahės tė vezirit Bushatlli, edhe shumica e ajanėve tė Shqipėrisė Jugore, mbi tė cilėt mbėshtetej Ali pashė Tepelena, kujtonin se lufta e Rusisė dhe e Austrisė kundėr Perandorisė Osmane do tė sillte ndryshime tė rėndėsishme politike nė pjesėn evropiane tė kėsaj perandorie tė kalbur nga brenda.
Duke menduar pėr tė ardhmen e tyre, por nė tė njėjtėn kohė edhe pėr fatin e vendit ku sundonin, krerėt e parisė shqiptare synonin qė, pas dėbimit tė osmanėve, tė ruanin pushtetin nė atė pashallėk ku kishin pronat e tyre. Nė pėrshtatje me kėto interesa jetike u rrit nė radhė tė parė bashkimi i shtresės sė ēifligarėve rreth Aliut, i cili pėrcaktoi, sipas rrethanave, vijat e politikės sė pashallėkut tė ri. Nė politikėn e brendshme Ali Pasha veproi me shkathtėsi tė madhe, pėr tė mos i lejuar familjet e vjetra feudale, tė cilat kishin qenė mbėshtetja kryesore e Portės sė Lartė, tė bashkoheshin kundėr tij. Prandaj, ai i goditi me shpejtėsi duke shkatėrruar jo vetėm pushtetin e tyre politik, por edhe atė ekonomik. Pėr tė krijuar njė bazė sa mė tė gjerė e mė tė shėndoshė shoqėrore, Ali Pasha siguroi mbėshtetjen e familjeve tė vjetra kundėrshtare qė sundonin nė sanxhakun e Janinės, duke u dhėnė atyre jo vetėm ofiqe nė administratė e nė ushtri, por edhe prona e pasuri tė konfiskuara tė feudalėve tė vrarė, tė kapur apo tė arratisur. [justify]Nė kėtė mėnyrė, bashkėluftėtarėt e vjetėr dhe tė rinj tė pashait tepelenas, sikurse edhe vetė ai, e rritėn pasurinė e tyre dhe nuk mbetėn rrogėtarė apo shėrbėtorė tė tij, siē pretendohet nė ndonjė studim pa asnjė mbėshtetje dokumentare.
Pėr mė tepėr, kjo shtresė e re sunduese, e pėrbėrė thuajse tėrėsisht nga shqiptarė, duke pėrdorur tė gjitha format, e shpejtoi ritmin e procesit tė ēifligimit dhe e shtoi numrin e ēifligjeve qė kishte nė zotėrim. Vetė Ali Pasha u bė ēifligari mė i madh. Ndryshe nga ajanėt me origjinė feudale-ushtarake tė shtresave tė larta dhe nga ata qė mė parė u pasuruan, e pastaj vunė nė dorė pushtetin, paria sunduese e sanxhakėve tė Janinės dhe tė Tėrhallės me Ali Pashėn nė krye e shumėfishoi pasurinė pasi mori pushtetin nė duart e veta. Mirėpo ekonomia ēifligare lidhej ngushtė me ekonominė qytetare.
Edhe Ali pashė Tepelena, ashtu si Mahmud pasha i Shkodrės, ishte i interesuar pėr njė zhvillim tė shpejtė tė ekonomisė qytetare qė pėrbėnte njė burim tjetėr tė madh pasurimi. Prandaj ai e pėrdori pushtetin politik nė shėrbim tė zhvillimit ekonomik tė vendit. Pasi zhduku njė numėr familjesh tė mėdha feudale, ai shpartalloi, dėboi jashtė kufijve ose i nėnshtroi duke i futur nė shėrbimin e tij thuajse tė gjitha bandat, qė mbillnin pasigurinė ndėr banorėt ose qė pengonin me grabitjet e tyre qarkullimin e lirė tė mallrave. Me pėrjashtim tė viseve pėrreth malėsisė sė Sulit, ku kohė mė kohė sulmonin ēetat e suliotėve, thuajse kudo nė pashallėk u vendos qetėsia. Pa cenuar privilegjet e parisė sunduese vendase, por edhe pa i lejuar asaj tė kryente veprime arbitrare, Ali Pasha tregoi kujdes tė veēantė pėr mbrojtjen e jetės dhe tė pronės sė shtresės sė pasur zejtare e tregtare, pa bėrė dallim nėse i pėrkiste kombėsisė shqiptare apo greke dhe nėse ishte myslimane, hebraike apo e krishterė. Kėshtu ai siguroi pėrkrahjen e kėsaj shtrese.
Nė tė njėjtėn kohė, pėr tė tėrhequr pas vetes popullsinė e besimeve tė ndryshme tė pashallėkut, Ali Pasha lejoi ushtrimin e lirė tė veprimtarisė sė institucioneve fetare tė tė gjitha llojeve dhe inkurajoi si arsimin fetar, ashtu edhe atė laik. Nė kėtė mėnyrė sundimtari i ri mundi tė afronte edhe klerin, e sidomos atė ortodoks. Duke qenė se shtylla kryesore e sundimit tė vet ishte ushtria, Ali Pasha vėmendjen kryesore ia kushtoi asaj. Themelin e kėsaj ushtrie e bėnin ushtarėt me rrogė, me prejardhje kryesisht nga malėsitė e varfra tė Shqipėrisė Jugore. Kėta ushtarė tė varfėr plotėsonin nevojėn e jetesės sė familjeve tė tyre me rrogat qė merrnin dhe pėr kėtė arsye interesat e tyre ishin tė lidhura me ato tė parisė feudale sunduese, sė cilės i shėrbenin. Krahas ushtarėve shqiptarė, nė forcat e armatosura tė Pashallėkut tė Janinės, veēanėrisht pėr ruajtjen e grykave e tė rrugėve, bėnin pjesė gjithashtu me rrogė edhe reparte malėsorėsh vllahė e grekė, martallozėt ose armatolėt, tė cilėt dikur pėrbėnin repartet e vetėmbrojtjes fshatare kundėr arbitraritetit fedual. Tani kėtė detyrė e kryenin forcat e derbendėve tė Aliut.
Nė rast nevoje mobilizoheshin me detyrim edhe forcat e esnafeve qytetare, si dhe forcat fshatare nga ēifligjet. Nuk munguan tė pajtoheshin e tė shėrbenin nė ushtrinė e Pashallėkut tė Janinės edhe ushtarė me pagesė nga Shqipėria Veriore e Verilindore. Ushtria ndahej nė reparte kėmbėsore, qė pėrbėnin forcėn kryesore tė saj, por nė tė filluan tė dukeshin edhe bėrthama kalorėsie e artilerie. Pashallėku u pajis edhe me njė aparat administrativ e gjyqėsor sipas organizimit osman, me ndryshimin e rėndėsishėm se pranė ēdo myteselimi ose qeveritari krahinor, u krijua njė kėshill i pėrbėrė nga paria myslimane ose ajanėt, tė cilėt ishin pėrfaqėsuesit e krahinave myslimane, dhe nga paria e krishtere ose koxhabashėt, tė cilėt ishin pėrfaqėsuesit e krahinave tė krishtere. Veē kėsaj, vendimet gjyqėsore apeloheshin nė Janinė e jo nė Stamboll dhe nė krye tė kėtij aparati, pėrveē myslimanėve me pėrvojė, Ali Pasha tėrhoqi njė varg kėshilltarėsh dhe sekretarėsh nga elementi i krishterė. Nė krye tė aparatit tė pashallėkut qėndronte vetė Aliu si njė sundimtar absolut. Ai ndihmohej nga njė kėshill i lartė apodivan, qė pėrbėhej nga djemtė e tij si dhe nga miqtė mė tė ngushtė e mė besnikė, sikurse ishin Thanas Vaja, Jusuf Arapi, Tahir Abazi, Meēo Bono, Veli Gega, Hysen Poda, Dalip Pėrmeti, Dervish Hasani, Ago Vasjari, Mehmet Myhyrdari etj.
Pėrveē pushtetit ekzekutiv, Ali Pasha kishte kthyer nė pronė private tė tij edhe thesarin, i cili nėn kujdesin e tij tė veēantė, ishte gjithmonė nė gjendje tė pėrballonte shpenzimet. I ndėrtuar nė kėtė mėnyrė, ky aparat i shėrbente pushtetit tanimė autonom tė shtresės sunduese tė ēifligarėve vendas, e cila ndonėse nuk ishte shkėputur plotėsisht nga varėsia politike e pushtetit qendror, qeveriste nė mėnyrė autonome, kurse me dėbimin e osmanėve, ajo synonte tė krijonte shtetin e vet tė pavarur. Udhėheqėsi i saj mbajti lidhje tė rregullta me pushtetin duke shlyer gjithė detyrimet financiare ndaj arkės perandorake, pėr tė mėnjanuar ēdo konflikt tė parakohshėm dhe pėr ta pėrdorur atė nė dobi tė pėrforcimit tė mėtejshėm tė pashallėkut e tė shkėputjes sė tij nga kjo vartėsi e Stambollit.
Pėrforcimi i pushtetit brenda pashallėkut dhe shtrirja e tij kryesisht nė troje shqiptare, pėr tė arritur pastaj nė shkėputjen nga varėsia e Portės sė Lartė, ndodhėn nė kushtet kur u shtrua mundėsia e dėbimit tė osmanllinjve nga Evropa, qė pėrbėnte njėherazi qėllimin kryesor tė veprimtarisė sė Ali Pashės nė dhjetėvjeēarin e fundit tė shek. XVIII. Nė pėrputhje me kėtė qėllim ai ndoqi njė politikė tė dyfishtė: synonte tė shfrytėzonte nė dobi tė vet, sa tė qe e mundur mė shumė, konfliktin midis Perandorisė Osmane e fuqive armike tė saj, si dhe konfliktet midis vetė Fuqive tė Mėdha evropiane, qė cenonin drejtpėrsėdrejti ose tėrthorazi ekzistencėn e shtetit osman dhe qė lidheshin nė njė farė mase edhe me tė ardhmen e Pashallėkut tė Janinės dhe tė tė gjithė Shqipėrisė. Pasi forcoi pozitat e veta duke marrė pjesė nė luftė, nė frontin e Danubit gjatė vitit 1788, Ali Pashės iu desh tė ndeshej me njė besėlidhje tė kapedanėve suliotė dhe tė qeveritarėve tė sanxhakėve tė Delvinės e tė Vlorės, tė cilėn e pėrkrahėn autoritetet osmane pėr tė ruajtur anarkinė feudale nė Shqipėrinė Jugore.
Tė shqetėsuar prej ardhjes nė fuqi tė Ali Pashės nė sanxhakun e Janinės, sunduesit osmanė mbajtėn qėndrim armiqėsor ndaj tij. Ata strehuan nė zotėrimet e tyre feudalėt e ndjekur dhe tė shpronėsuar nga sundimtari i Janinės, nxitėn dhe ndihmuan me armė, me municione e me ushqime suliotėt e himariotėt, u premtuan atyre ndihmė kundėr Ali Pashės dhe ndėrhynė qė paria ēame dhe pashallarėt e Delvinės e tė Beratit tė lidheshin kundėr tij. Tė inkurajuara nė kėtė mėnyrė, tė gjitha kėto forca filluan tė lėvizin. Sidomos suliotėt dendėsuan sulmet e tyre kundėr trafikut tė rrugės Janinė-Artė.Prania e malėsisė sė panėnshtruar e tė vetėqeverisur tė Sulit dhe veprimtaria e banorėve tė saj pėrbėnin pėr pashallėkun njė rrezik tė brendshėm qė duhej mėnjanuar me ēdo mėnyrė. Kėta malėsorė trima e guximtarė, tė vendosur nė njė vend strategjik, 50 km nė jugperėndim tė Janinės, jo vetėm shqetėsonin rrugėt e pronat feudale, por kishin arritur tė dėbonin njė varg feudalėsh nga 60-70 fshatra pėrreth malėsisė sė tyre, tė cilat i kishin vėnė “nėn mbrojtje” kundrejt njė rente tė rregullt nė prodhime e nė tė holla. Pėr ta mėnjanuar rrezikshmėrinė e suliotėve, pėr Aliun kishte vetėm dy zgjidhje: ose t’i afronte qė t’u shėrbenin interesave tė tij, tė pashallėkut, ose t’i nėnshtronte me forcė. Duke i mbetur besnikė lidhjeve tė tyre tė vjetra me Republikėn e Venedikut, suliotėt nuk pranuan propozimet e Ali Pashės pėr marrėveshje. Kėshtu filloi lufta e gjatė dhe e vėshtirė qė ndėrmori Ali Pasha kundėr anarkisė feudale brenda vendit. Kjo luftė u gėrshetua edhe me orvatjet e tij pėr tė nėnshtruar sanxhakėt e Shqipėrisė Jugore nėn njė pushtet tė vetėm politik, dhe pėr t’i dhėnė fund anarkisė.
Nė shkurt tė vitit 1789 ushtria e Janinės, qė u nis kundėr malėsisė sė panėnshtruar tė Sulit, u detyrua tė tėrhiqej pėr shkak tė kundėrsulmit tė malėsorėve trima, por edhe pėr shkak tė komplotit tė madh tė mytesarifit tė Janinės, qė u pėrgatit nga feudalėt kundėrshtarė pėrreth pashallėkut. Ali Pasha pėrfundoi menjėherė paqen me suliotėt, tė cilėve u pagoi shuma tė konsiderueshme dhe iu vu punės pėr tė mėnjanuar ngatėrresat qė ishin kurdisur prapa krahėve tė tij. Lufta e Ali Pashės kundėr suliotėve e kishte favorizuar lidhjen e njė marrėveshjeje midis agallarėve tė Ēamėrisė dhe sundimtarėve tė sanxhakėve tė Delvinės dhe tė Vlorės. Kėta nuk e shihnin me sy tė mirė ardhjen nė fuqi tė Ali pashė Tepelenės dhe pėrforcimin e pushtetit tė tij pėr shkak tė pasojave ekonomike e ushtarake qė do tė sillnin ato nė sanxhakėt e tyre. Nėn ndikimin e njė shqetėsimi tė tillė, Ibrahim pashė Vlora, rivali i Aliut pėr postin e derbend-pashės, mori nga valiu i Rumelisė pėr vitin 1789 sipėrmarrjen e tė ardhurave tė krahinės sė Korēės, qė qeveritari i Janinės e kishte marrė njė vit mė parė. Mirėpo Ali Pasha nuk hoqi dorė dhe e mbajti sipėrmarrjen me forcė, duke zhvilluar luftime nė zonėn Kostur-Bozhigrad-Korēė kundėr rivalit dhe tė besėlidhurve tė tij, tė cilėt mundi t’i shpėrndante. Gjatė kėtyre luftimeve ndėshkoi fshatrat e Hormovės dhe tė Leklit, qė dikur kishin qenė nėn “mbrojtjen” e shtėpisė sė tij dhe qė tani bėnin pjesė nė radhėt e tė besėlidhurve armiq tė tij.
Rivaliteti midis qeveritarėve tė Janinės e tė Beratit, i shkaktoi ngatėrresa tė mėdha Aliut: Porta e Lartė, pėr tė mėnjanuar sherrin midis dy rivalėve, ia hoqi Ali Pashės qeverisjen e sanxhakut tė Tėrhallės si dhe detyrėn e derbend-pashės dhe ia dha kėtė dhėndrit tė sulltanit, Beqir Pashės. Mirėpo ky nuk mundi tė vendoste rregullin e qetėsinė, sepse forcat ushtarake qenė lidhur me Aliun e i mbetėn besnike atij. Valiu i Rumelisė kėrkoi me ngut qė ato detyra t’i ktheheshin Aliut, sepse vetėm ai ishte nė gjendje tė vendoste qetėsinė dhe tė rekrutonte ushtarė pėr nė front. Ndėrkohė luftimet nė frontin rus nuk shkuan mbarė pėr osmanėt. Kjo e nxiti Ali Pashėn pėr tė krijuar pa humbur kohė lidhje me rusėt. Duke iu bindur thirrjes sė sulltanit pėr tė shkuar nė luftė, Aliu nuk ndenji atje veēse aq kohė sa iu desh qė tė hynte nė letėrkėmbim me princin Potjomkin. Ky i premtoi njė marrėveshje tė favorshme dhe e shtyti tė vazhdonte tė pengonte dėrgimin e forcave ushtarake tė pashallarėve shqiptarė nė luftėn kundėr Rusisė. Nė shkurt tė vitit 1791, Ali Pasha zhvilloi bisedime tė reja me njė diplomat rus, tė cilit i deklaroi se ishte gati tė merrte anėn e Rusisė nė qoftė se i jepeshin garanci se pas luftės do tė mbetej i pavarur. Kurse nė muajin qershor i kėrkoi komandantit tė flotiljes ruse nė detin Mesdhe t’i dorėzonte princit Potjomkin propozimet e veta pėr njė aleancė ushtarake dhe pėr tė diskutuar pėr fatin e mėtejshėm tė Pashallėkut tė Janinės pas dėbimit tė osmanėve nga Gadishulli Ballkanik. [justify]Ali Pasha premtoi tė merrte pjesė nė njė kryengritje antiosmane tė shqiptarėve dhe tė grekėve. Pėr kėtė qėndrim ai kėrkoi sigurime pėr njohjen e tij si zot e sundues i pashallėkut, pėr njohjen e kufijve tė territorit qė do tė zotėronte dhe pėr ushtrimin e lirė tė fesė nga myslimanėt. Nga ana e vet ai u zotua t’i trajtonte njėlloj si myslimanėt, ashtu edhe tė krishterėt nė administratė e nė ushtri dhe pranonte qė Rusia tė kishte tė drejtėn e mbrojtjes sė tė krishterėve nė shtetin e tij. Ali Pasha kėrkoi gjithashtu qė, nė rast se kryengritja do tė dėshtonte, Rusia ta merrte nėn mbrojtjen e saj pėr t’i shpėtuar ndėshkimit tė sulltanit. Mė nė fund, ai pranoi qė, si garanci tė dėrgonte peng nė Petėrsburg njėrin nga djemtė e vet, i cili tė mėsonte atje artin ushtarak rus.
Naki
Naki

Shteti : Republika e Kosovės
Postime : 9124
Kyējet nė forum : 25519
Regjistruar mė : 2007-05-29

https://naki.albanianforum.net

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Naki Wed 17 Dec 2008, 23:40

Pashalleku i Janines ( Pjesa e Dyte)
Mirėpo, pėr kėtė ēėshtje kaq tė rėndėsishme atij iu tha se duhej tė priste pėrgjigjen nga qeveria qendrore. Propozimeve tė lartpėrmendura, qė shprehnin dėshirėn e Ali Pashės pėr tė siguruar pas fitores mbi osmanėt pozitėn e vet si sundimtar i njė shteti shqiptar, qeveria ruse nuk u dha pėrgjigje. Sė pari, si qeveri e njė populli tė madh ortodoks, qė i kishte vėnė detyrė vetes tė ēlironte popujt e krishterė nga sundimi i gjysmėhėnės dhe t’i fuste nėn zotėrimin e saj, Rusia nuk mund tė pranonte sundimin e njė princi mysliman mbi tė krishterėt shqiptarė e grekė dhe, sė dyti, ishte koha kur lufta me Perandorinė Osmane po merrte fund. Nė fillim tė vitit 1792 u nėnshkrua traktati i paqes nė Jashi.
Ndėrsa qeveritari i Janinės zhvillonte bisedimet me diplomatėt rusė dhe priste pėrgjigjen e oborrit rus, suliotėt ia filluan njė fushate plaēkitjesh qė zgjati nga pranvera e vitit 1791 deri nė mbarim tė tij. Pėrveē fshatrave dhe rrugėve tregtare, ata sulmuan dhe plaēkitėn krahinat e Paramithisė, Margėllėēit dhe Artės. Kėto veprime i shtrinė deri nė fshatrat e Pindit. Kėshtu ata ndezėn zemėrimin jo vetėm tė ēifligarėve, por edhe tė fshatarėsisė sė dėmtuar rėndė dhe tė zejtarėve e tė tregtarėve tė Janinės, tė Artės, tė Paramithisė, tė Margėllėēit etj., dhe tė qyteteve tė lidhura ekonomikisht me to. Nė muajin korrik 1792 Ali Pasha, i lidhur me agallarėt e bejlerėt ēamė si dhe me krerėt e armatolėve tė fshatrave tė dėmtuara, sulmoi malėsinė e Sulit pėr ta nėnshtruar, meqenėse edhe kėtė herė, krerėt e saj kishin refuzuar ēdo lloj marrėveshjeje. Por edhe kėtė herė sulmi i pashės sė Janinės dėshtoi, mbasi nėn nxitjen e agjentit rus nė Korfuz, L. Benaqi, u krijua njė besėlidhje e re e feudalėve tė sanxhakėve fqinjė dhe e kapedanėve suliotė.
Ali Pasha mėnjanoi mė parė suliotėt. Besėlidhja nuk arriti tė hynte nė veprim, sepse Aliut i erdhi nė ndihmė edhe Porta e Lartė, e cila ndėrhyri pėr t’i pajtuar, duke vendosur marrėdhėnie krushqie midis qeveritarėve tė Janinės dhe tė Beratit. Gjatė viteve 1787-1797 Ali Pasha kishte mundur tė shtrinte pushtetin e vet vetėm nė njė territor tė ngushtė qė kapte krahun e djathtė tė lumit Vjosė deri nė krahun perėndimor tė vargmalit tė Pindit, d.m.th. hapėsirėn Konicė-Kėlcyrė-Korēė, si dhe krahinat e Artės. Por ky pushtet bazohej mė shumė nė sipėrmarrjet e tė ardhurave tė tyre dhe nė pėlqimin e valiut tė Rumelisė e tė Kapedan Pashės se sa nė forcėn e armėve tė tij. Sidoqoftė, me kėtė pėrfundoi faza e parė e pėrpjekjeve pėr forcimin e pashallėkut. Suksesin mė tė madh pėr shtrirjen drejt bregdetit dhe nė Shqipėrinė Jugore Ali Pasha e arriti nė vitet e fundit tė shek. XVIII, kur ndodhėn ngjarje tė mėdha politike nė arenėn ndėrkombėtare. Nė kėtė kohė Republika Franceze kishte filluar luftėrat pushtuese. Armata e Italisė, qė komandohej nga gjeneral Napoleon Bonaparti, pasi nėnshtroi njė numėr shtetesh italiane, nėnshtroi edhe Republikėn e Venedikut.
Me nėnshkrimin e traktatit tė Kampo Formios midis Republikės Franceze dhe Perandorisė Austriake iu dha fund nė vitin 1797 sundimit nė kėtė trevė tė shtetit venedikas, zotėrimet e tė cilit nė ishujt dhe nė bregdetin Jonian u vunė nėn sundimin francez. Kėshtu kufijtė e Francės u shtrinė deri nė kufijtė e Pashallėkut tė Janinės. Sukseset e forcave tė armatosura nė Itali, i dhanė dorė gjeneral Bonapartit qė t’i paraqiste Direktoratit planin e sulmit kundėr kolonive angleze, tė cilat pėrbėnin burimin kryesor tė potencialit ekonomik tė Anglisė. Ky plan do tė fillonte me depėrtimin e njė armate franceze nė Egjipt. Direktorati e miratoi planin edhe pse depėrtimi me luftė nė Egjipt do ta armiqėsonte me Perandorinė Osmane.
Pėr tė lehtėsuar ndėrmarrjen ushtarake nė Egjipt, Franca pėrkrahte fuqizimin e pashallarėve tė Rumelisė dhe prirjet e tyre vetėqeverisėse nė dėm tė pushtetit qendror tė sulltanit. Komandanti francez i Korfuzit u urdhėrua ta pėrkrahte Ali pashė Tepelenėn nė forcimin e pushtetit tė tij brenda pashallėkut dhe jashtė tij. Pėrforcimi i kėtij sundimtari shqiptar, theksonte Bonaparti, ishte nė interes tė Republikės. Nė sajė tė kėsaj pėrkrahjeje, qė e shfrytėzoi nė dobi tė synimeve tė tij, Ali Pasha ndėrmori nė gusht tė vitit 1797 njė sulm tė befasishėm kundėr bregdetit shqiptar tė Himarės. Para kėsaj, me lejen e francezėve, kishte futur flotiljen e tij nė kanalin e Korfuzit. Si rrjedhim, ai shtiu nė dorė pjesėn kryesore tė kėtij bregdeti qė nga Butrinti deri nė Porto Palermo.
Kėto pushtime ishin njė hap i rėndėsishėm pėr shtrirjen e mėtejshme tė pushtetit tė Ali Pashės nė Shqipėrinė Jugore. Duke u njohur banorėve tė kėtyre trevave privilegjet e tyre dhe duke i trajtuar mirė, ai i ktheu ata nė rezervėn e vet ushtarake. Pėrparimin pėrtej Porto-Palermos nuk e ndalėn aq forcat e bashkuara tė Xhafer Pashės sė Vlorės dhe Mustafa Pashės sė Delvinės, sesa ndėrhyrja e Ibrahim pashė Bushatlliut, qė u dėrgoi ushtri osmanėve, si dhe aleanca ruso-osmane qė u krijua nė kėtė kohė kur Bonaparti filloi fushatėn kundėr Egjiptit.
Tani sundimtarit tė Janinės i erdhi rasti pėr t’u kthyer kundėr Francės dhe pėr tė shtėnė nė dorė ish-zotėrimet venedikase nė bregdet. Napoleon Bonaparti dėrgoi adjutantin e tij pėr t’i kėrkuar Aliut tė mbante anėn e Francės kundrejt premtimit se do t’ia rriste shumė lavdinė e tij, ose tė mbante tė paktėn neutralitetin nėse nuk mund tė merrte pjesė aktive nė kryengritjen e pashės sė Vidinit, Pasvan Ogllusė, qė i shkaktoi shqetėsime Stambollit. Por Aliu, me tė marrė vesh aleancėn anglo-ruso-osmane kundėr Francės, pa pritur tė mbėrrinte flota e bashkuar ruso-turke, qė do t’i dėbonte francezėt nga qytetet dhe ishujt jonianė, pushtoi Butrintin, tė cilin francezėt kishin refuzuar t’ia jepnin nė formė miqėsore, dhe pastaj Prevezėn e Vonicėn. Pargėn nuk e mori dot, sepse ndėrkohė mbėrritėn forcat ruse qė e vunė nėn kontrollin e tyre. Kėshtu u realizua mė sė fundi synimi pėr t’i siguruar pashallėkut njė dalje tė gjerė nė bregdet dhe zotėrimin e njė vargu skelash me rėndėsi tregtare. Pėr ta shpėrblyer pėr pjesėmarrjen e forcave tė Pashallėkut tė Janinės nė luftėn kundėr francezėve, Porta e Lartė, nė vitin 1799, i dha Ali Pashės gradėn e vezirit. Por kjo gradė nuk ishte veēse njė akt ngushėllimi, sepse, me kėmbėnguljen e rusėve, tė cilėt e shihnin Ali Pashėn si njė pengesė tė synimeve tė tyre sunduese nė Gadishullin Ballkanik, qytetet bregdetare duhej t’i hiqeshin atij nga dora.
Konventa ruso-osmane e muajit prill 1800 krijoi Republikėn e Shtatė Ishujve dhe me kėtė sanksionoi vendosjen e rusėve nė ishujt jonianė. Duke i njohur ish-qytetet venedikase si prona tė sulltanit, konventa sanksionoi shkėputjen e tyre nga sundimi i Ali Pashės. Mirėpo ky i fundit edhe pse i largoi garnizonet e veta ushtarake nga kėto qytete, e ktheu nė njė vegėl tė vetėn tė dėrguarin e sulltanit tė caktuar pėr administrimin e tyre. Ndėrhyrja e rusėve nė Pargė dhe nė pėrpilimin e konventės i ashpėrsoi aq shumė marrėdhėniet e vezirit tė Janinės me pėrfaqėsuesit diplomatikė rusė, sa kėta filluan tė ndiqnin politikėn e venedikasve, duke nxitur e pėrkrahur suliotėt si dhe bllokun feudal tė Shqipėrisė sė Jugut kundėr tij.
Vendosja e rusėve nė ishujt jonianė dhe qėndrimi i tyre armiqėsor ndaj vezirit tė Janinės, qė nisi qysh mė 1798, i dha zemėr Mustafa pashė Delvinės tė kėrkonte ndihmė prej tyre dhe tė ngrihej kundėr Ali Pashės. Por nė tetor 1799, Aliu e detyroi me forcėn ushtarake Mustafa Pashėn tė nėnshtrohej. Pastaj nėn komandėn e Jusuf Arapit, tė cilin e dėrgoi nė Filipopoli, nėnshtroi rebelin Kara Fejzi, komandant i kėrxhallinjve. Por rusėt, pasi e detyruan Portėn e Lartė tė nėnshkruante traktatin e 21 prillit 1800, kėrkuan qė sundimin e sanxhakut tė Delvinės t’ia jepnin agjentit tė tyre, Mustafa Pashės. Kjo ngjarje, si dhe veprimtaria ruse kundėr Ali Pashės, u dha siguri suliotėve qė kishin gjetur tani njė aleat tė fuqishėm.
Megjithėse kishin rėnė nė njė farė marrėveshje me Ali Pashėn dhe nuk e kishin trazuar pėr tė mos provokuar sulme tė tjera, suliotėt e shkelėn ujdinė dhe, tė ndihmuar prej rusėve, arritėn tė grabisnin edhe kopetė e Aliut. Ai nga ana e vet vendosi tani t’i nėnshtronte pėrfundimisht suliotėt, duke i akuzuar si vegla tė rusėve. Kėta filluan tė veprojnė ndaj tij dhe e paditėn nė Stamboll pėr pėrpjekje pėr pavarėsi. Nė muajin qershor 1800, pasi siguroi pėrkrahjen e agallarėve kryesorė ēamė, Aliu filloi ekspeditėn kundėr Sulit, por kėtė herė duke pėrdorur njė taktikė tė re, atė tė njė rrethimi tė fortifikuar qė sa vinte e ngushtohej. Ndonėse rusėt bėnė pėrpjekje pėr tė ndihmuar malėsorėt suliotė me armė e municion, duke organizuar njė besėlidhje me feudalėt kundėrshtarė fqinjė, zgjuarsia e vezirit bėri qė ato tė mos kishin sukses. Pas luftimesh tė dėshpėruara, mė 25 dhjetor 1803, malėsorėt trima tė Sulit nėnshkruan aktin e kapitullimit para Veli Pashės, i cili pranoi kushtin qė ata tė largoheshin jashtė kufijve tė pashallėkut. Por veziri, duke paraparė se suliotėt do tė vazhdonin luftėn nga Parga e ishujt jonianė, nuk e miratoi marrėveshjen dhe urdhėroi qė karvanėt e suliotėve tė ktheheshin e tė vendoseshin nė trojet e pashallėkut, ku ai do t’u krijonte kushte jetese, pune e shėrbimi siē u kishte premtuar disa herė me radhė. Mirėpo suliotėt nuk pranuan tė ktheheshin dhe filluan luftimet kundėr reparteve tė vezirit. Nė kėto luftime ndodhi edhe heroizmi i grave suliote, tė cilat u sakrifikuan bashkė me fėmijėt e tyre duke u hedhur nė rrėpirėn e shkėmbit tė Za-Llongut.
Njė pjesė e mirė e suliotėve duke pasur edhe armėt nė dorė kapėrcyen kufijtė e pashallėkut dhe u strehuan nė Pargė e nė ishujt jonianė. Ata, ashtu siē kishte parashikuar Ali Pasha, vazhduan luftėn e tyre kundėr tij, sidomos inkursionet nė vendbanimet bregdetare duke shkaktuar aty vrasje, djegie e grabitje tė shpeshta gjatė dy dhjetėvjeēarėsh. Kėtė ēėshtje tė rėndė Aliu u pėrpoq ta mėnjanonte, por nuk e zgjidhi, veēse nė fund tė vitit 1820, kur suliotėt morėn anėn e tij kundėr sulltanit. Edhe pas kapitullimit tė suliotėve, konti Mocenigo, pėrfaqėsues rus nė Korfuz, e vazhdoi qėndrimin armiqėsor ndaj Ali Pashės. Ai nėnshkroi me dy krerėt e Ēamėrisė, Hasan Ēaparin dhe Islam Pronjėn, njė marrėveshje pėr ndihmė kundėr vezirit tė Janinės. Ali Pasha, i cili mundi ta shtinte nė dorė kėtė akt, e denoncoi marrėveshjen e tyre pranė Portės sė Lartė, si ndėrhyrje tė rusėve nė punėt e brendshme tė Perandorisė Osmane. Ishte viti 1806 para se tė fillonte lufta ruso-osmane e viteve 1806-1812.
Nė pragun e kėsaj lufte sulltani mori anėn e Aliut, i la atij dorė tė lirė mbi qytetet bregdetare tė Prevezės, Vonicės e Butrintit dhe urdhėroi agallarėt ēamė t’i nėnshtroheshin autoritetit tė tij. Ndėrsa veziri i Janinės kishte filluar tanimė luftėn pėr tė nėnshtruar pėrfundimisht suliotėt dhe po ndeshej dhėmb pėr dhėmb me veprimtarinė armiqėsore tė rusėve, nė muajin prill tė vitit 1802, Porta e Lartė e ngarkoi tė vendoste qetėsinė nė Rumeli ku vlonte mosbindja e anarkia, gjendje kjo qė u interesonte synimeve ruse nė Ballkan, ashtu siē u interesonte edhe gjendja e krijuar dhe e nxitur prej tyre nė Shqipėrinė Jugore. ~ Marre nga Historia Shqiptare ne bashkepunim me Z.Arber Bilbili dhe faqen www.tepelene.tk
Naki
Naki

Shteti : Republika e Kosovės
Postime : 9124
Kyējet nė forum : 25519
Regjistruar mė : 2007-05-29

https://naki.albanianforum.net

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Erion Thu 18 Dec 2008, 09:11

Njė nga sundimtarėt mė tė egėr, dhe shumė dinak!
Ali Pasha ėshtė njė nga emrat e mėdhenj tė historisė tonė, ndonėse ėshtė lėnė pak nė hije pėr shkak tė dhunės e vrasjeve qė pati kryer.

Mė ka tėrhequr gjithmonė si ushtarak gjenial . E pabesueshmja ėshtė se gjatė rrethimit Osman tė Janinės, Ali Pashėn e tradhėtuan tė gjithė, madje edhe dy bijtė e tij.

Figurė historike mjaft e ndėrlikuar pėr tė cilin do tė diskutohet vazhdimisht. Ali Pasha pėr sa i pėrket artit ushtarak, ishte njė nga Gjeneralėt mė tė medhenj tė kohės sė tij.
Sikur ai tė kishte drejtuar ushtrinė e madhe franceze tė asaj kohe, ndoshta do tė kishte fituar mė tepėr beteja se sa Napoleon Bonaparti.
Erion
Erion

Shteti : Italy
Postime : 95
Kyējet nė forum : 16741
Regjistruar mė : 2008-12-16

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Voglushja Thu 18 Dec 2008, 09:23

Ali Pashė Tepelena 11111alipashawrf0
avatar
Voglushja

Shteti : Gjakove
Postime : 4385
Kyējet nė forum : 18652
Regjistruar mė : 2008-11-02
Profesioni : Studente

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Voglushja Thu 18 Dec 2008, 09:23

Ali Pashė o trim i rrallė
Qė luftove me truqit ball nė ballė
Pėr tre vite me rradhė
Nė Lidharicė nuk u zure gjallė.

Ali Pashė e trim daji
Qė e hodhe posht flamurin Osmanli
Si shqiponje me dy krera
Luftove me Turqin dhe me askera
Dhe Sulltanin e dridhi era.

Me ushtri dhe besnikėri
Me flamur kuq e zi
Me shqiponja dhe burrėri
Me shtatė zemra pėr Shqipėri.

Ali Pasha o asllan
Me bajrak luftove ane mban
Tėr Epirin e liron
Me gjak dhe krenari
Ty luftove pėr Shqiptari.

Ali Pasha e burrė Shqiptari
Me bajrak kuq e zi
Ti lirove tė mjerėn Greqi
Me bujari pėr pavarsi dhe liri
Ti luftove pėr tė ėmėn Shqipėri
avatar
Voglushja

Shteti : Gjakove
Postime : 4385
Kyējet nė forum : 18652
Regjistruar mė : 2008-11-02
Profesioni : Studente

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Voglushja Thu 18 Dec 2008, 11:26

Ali Pashe Tepelena ka dy varre. Koka i esht varrosur ne Stamboll, trupi ne Janine. (Kronikat)

Koka ne Stamboll, trupi ne Janine,
Te vrane, Ali Pasha, te grine.
Nje varr i vetem s'e nxinte dot lavdine,
Lavdine bashke me mizorine.

Midis dy kontinentesh gjere e gjate i shtrire,
Si nje mal kur era fryn e ulerin stuhia.
Zbardh mjeker e rralle si bora ne brinje,
Si mjergull te koka te rri Vasiliqia.

Trupi ne Evrope, koka ne Azi.
Gjymtyret po shqyejne te shekujve jorgane.
Dalin diku kembet, doren e ftohte qiri.
Ne te cara vitesh nxjerr tym llulle e gjate.

Koka ne Stamboll, trupi ne Janine,
Te shtrrine Ali Pasha, te shtrrine.
avatar
Voglushja

Shteti : Gjakove
Postime : 4385
Kyējet nė forum : 18652
Regjistruar mė : 2008-11-02
Profesioni : Studente

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Vizitor Sun 14 Jun 2009, 18:14

Pas vrasjes sė Ali Pashė Delvinės nė krye tė kėtij pashallėku u emėrua Mustafa Pashė Delvina. Deri nė atė kohė ishin vrarė dy pashallarė tė Delvinės, babė e bir. Kėtė fat pati edhe i treti. Mustafa Pasha u gjend i vdekur brenda sarajeve tė tij. U kėrkuan autorėt e kėsaj vrasjeje, por nuk u gjetėn kurrė. Vrasja e pashait mbeti e mbuluar nga misteri. Por edhe pėr kėtė ngjarje nuk kanė munguar kronikat e kohės, tė cilat janė shkruar shumė mė pas nga dita e ngjarjes, madje pas shumė vitesh. Sipas tyre, edhe nė vrasjen e Mustafa Pashės kishte dorė Hankoja. Ajo nuk do tė tėrhiqej deri sa tė shikonte tė birin nė krye tė Delvinės. Por edhe pse u vra edhe pashai i tretė, pėrsėri Aliu nuk e pa veten nė krye tė pashallėkut. Pashallarėt emėroheshin vetėm me urdhėr tė sulltanit. Deri nė atė kohė emri i Ali Pashė Tepelenės nuk ishte pėrmendur ndonjėherė nė Divanin e Sulltanit. Ai ishte i panjohur pėr Portėn e Lartė. Pas ekzekutimit tė Mustafa Pashės, nė Delvinė u vendos Selim Pasha, jo vetėm se e thonė kronikat e kohės, por ėshtė fakt se ky i fundit u vra nga Ali Pashė Tepelena. Nga Porta e Lartė e Stambollit kishte mbėrritur fermani pėr prerjen e kokės sė Selim Pashė Delvinės, sepse ky pasha kishte favorizuar venecianėt, tė cilėt pėr mė shumė se 360 vjet qėndronin tė ngulur nė ishujt e Jonit, por nė armiqėsi tė pėrhershme me turqit. Prerja e kokės i ishte kėrkuar Ali Pashė Tepelenės. Ky i fundit, e ftoi Selim Pashė Delvinėn nė shtėpinė e vet dhe aty i preu kokėn pėr t’ia ēuar nė Stamboll, e megjithatė nė krye tė Delvinės as kėsaj radhe nuk u emėrua. Posti qė i dhanė ishte ai i Dervenxhi Pashės nė Trikallė, por qė do tė ishte ky post qė do t’i hapte tė gjitha rrugėt pėr tė mbėrritur tek njė pasha qė do tė linte tė habitur gjithė botėn.

Intrigat

Pėr vrasjet e Pashallarėve tė Delvinės, mjaft kronika pėrpiqen tė implikojnė Esmihan Hanėmin, ose siē e thėrrisnin ndryshe Hankon, pėr tė cilėn mendohet se kėrkonte tė vendoste tė birin nė krye tė pashallėkut. Mund tė jetė edhe kėshtu, por nuk ėshtė shumė bindėse, po tė kemi parasysh faktin se trashėgimia kalonte nga njė dorė nė dorėn tjetėr vetėm brenda familjes. Faktet tregojnė se vendin e pashallarėve tė vrarė e zunė djemtė e tyre. Ē’mund tė pėrfitonte Ali Pashė Tepelena, kur nė derėn e Kapllan Pashė Delvinės nuk ishte gjė tjetėr veēse njė dhėndėr. Martesa e tij me bijėn e Kapllan Pashė Delvinės, nė tė vėrtetė kishte qenė njė zgjidhje e merituar pėr vetė pozitėn shoqėrore qė kishte patur deri nė atė kohė. Vetėm pėr kėtė arsye, Aliu nuk mund tė priste degėn, ku qėndronte e ardhmja e tij. Me vdekjen e Kapllan Pashė Delvinės ai humbiste pėrkrahjen e njė pashai qė e kishte fituar me anė tė njė martese. Emri i Ali Pashait kishte shkuar deri nė Stamboll, por atje ishte pėrmendur vetėm si njė kaēak qė sillte trazira dhe asgjė tė mirė. Askush nuk mund tė fitonte gradėn e pashait me kaq lehtėsi, kur emėrime tė tilla bėheshin nga vetė sulltani. Qė Aliu i Tepelenės, nip i Myftar Pashės, i cili u vra nė mbrojtje tė interesave tė perandorisė turke dhe djali i Veli Pashait qė e fitoi kėtė gradė pas vdekjes, tė arrinte deri tek posti i pashait, sė pari duhej tė vihej nė provė. Dhe rasti e solli. Iu kėrkua vrasja e Selim Pashė Delvinės. Sipas dokumenteve tė asaj kohe, Ahmet Kurt Pasha i Beratit, ishte ankuar tek Porta e Lartė pėr Selim Pashė Delvinėn, tė cilin e akuzonte pėr lidhje dhe bashkėpunim me venerianėt. Dhe letra kundėr pashait tė Delvinės ishte shkruar jo nga njė njeri i panjohur, siē ishte Aliu deri atėherė, por nga Kurt Pasha i Beratit, i cili ishte njė nga pashallarėt mė tė fuqishėm tė vendit, njė ujk i vėrtetė siē e shpjegon dhe mbiemri i tij. Pas kėtij denoncimi, Porta e Lartė i kėrkoj Ali Pashė Tepelenės ekzekutimin e Selim Pashė Delvinės qė nuk ėshtė ēudi qė kėtė njeri ta ketė sugjeruar Kurta Pasha i Beratit, me qėllim qė nė krye tė Delvinės tė vinin njerėzit e pashait tė Beratit, sepse edhe pas kėsaj vrasjeje, Aliu nuk u emėrua pasha, por Sanxhakbej i Trikallės dhe dervenxhipashė i rrugėve tė Pindit, ku pasi vuri rregull dhe siguri nė rrugėt e Greqisė, e pa veten pasha tė Trikallės, ndėrsa kėrkonte sa mė shpejt qė tė ishte e mundur Janinėn.

Kurt Pasha i Beratit

Historikisht ėshtė e njohur qė mes pashait tė Delvinės, Kapllanit, dhe Kurt Pashės ka patur grindje tė herėpashershme. Kapllan pasha, vasal i Pashait tė Beratit, jo nė pak raste i ishte treguar i pabindur, ashtu siē nuk mori parasysh as kėrkesėn e Sulltanit pėr tė nėnshtruar Himarėn. Pranohet nga tė gjithė se lidhjen miqėsore mes Pashait tė Delvinės dhe Pashait tė Tepelenės, nuk u pa me sy tė mirė nga Ahmet Kurt Pasha. Tashmė Tepelenėn dhe Delvinėn ai i shihte si njė rrethim qė i bėhej Beratit. Ndoshta mund tė ketė qenė kjo arsyeja qė ai kėrkonte njė pasha tjetėr nė Delvinė, i cili tė ishte besnik i tij. Vetėm nė kėtė mėnyrė Delvina dhe Tepelena do tė mbeteshin pa ndonjė lidhje miqėsie mes Ali Pashės dhe pashallarėve tė Delvinės. Gjithsesi nė misterin e qindra viteve tė shkuara, Esmihan Hanėm mbetet personazhi mė interesant pėr gazetarėt e huaj. Me kėtė grua ata pėrpiqen tė lenė botėn tė habitur, tė tregojnė se kush ishte Ali Pashė Tepelena, por qė nė tė vėrtetė ishte gjenialiteti i kėtij njeriu, dashuria mė e madhe njerėzore qė gėlonte nė shpirtin e tij, pėr ēdo njeri qė jetonte nė pashallėkun e tij. Miqėsitė e tij janė kaq tė shumta dhe tė paharruara aq sa tė bėn tė mendosh se ai kishte lindur nga njė nėnė qė nuk dinte se ēfarė ishin intrigat nė kėtė botė.

Fakte kundėr pėrdhunimit tė Hankos

Kapllan Pasha i Delvinės krushqi me njė prostitutė?!

“Hankoja ėshtė gruaja qė meshkujt e Kardhiqit e kapėn rob gjatė njė luftimi dhe qė e pėrdhunuan pėr 40 ditė me radhė”. Kjo ėshtė njėra nga frazat e shkėputura nga kronikat e kohės ndėrsa komentohej Hankoja, nėna e Ali Pashė Tepelenės. Megjithatė nėse marrim parasysh se Hankoja nuk kishte qenė gjė tjetėr veēse njė prostitutė, mbetet mjaft i ēuditshėm fakti, se si Kapllan pasha i Delvinės pranoi njė krushqi tė tillė. Tashmė e tutje do tė kishte rastin qė nė shtėpinė e tij, nė raste gostish e festash tė kishte pranė krushkėn, Esmihan Hanėmin, e cila nuk ishte gjė tjetėr veēse njė prostitutė, e pėrdhunuar nga meshkujt e Kardhiqit pėr 40 ditė me radhė, siē shprehen jo nė pak raste kronikat e kohės. Gjithkush qė ėshtė marrė me jetėshkrimin e Ali Pashė Tepelenės, nuk le rastin tė pėrshkruajė anėn shpirtėrore tė kėsaj gruaje, pa harruar tė pėrmendė, se Esmihan Hanėmi, ishte kapur rob nga banorėt e Kardhiqit dhe tė Hormovės, tė cilėt e mbajtėn peng 40 ditė, ku meshkujt e dy fshatrave nuk dihet mirė se ēfarė bėnė me tė. Hankoja, siē e thėrrisnin ndryshe, pas vitit 1758, kur i kishte vdekur i shoqi, Veliu, ngjeshi armėt nė brez dhe u vu nė krye, tė ēetės qė dikur udhėhiqeshin nga burri i saj. Pikėrisht nė njė nga kėto luftime Esmihan Hanėmi, Aliu i vogėl dhe motra e tij Shanishaja, e cila ishte dy vjet mė e vogėl nga i vėllai, u kapėn rob nga kardhiqiotėt. Kėtė fakt e gjejmė edhe tek libri i Irakli Koēollarit, “Policia Sekrete e Ali Pashės”, fq 161, i cili i referohet William Plomer; “The diamond of Janina-Ali Pasha, 1741-1822”. London,1961, por qė nė tė vėrtetė ėshtė i pėrmendur gjithkund ku shkruhet pėr Ali Pashė Tepelenėn. Jo vetėm kaq, Irakli Koēollari, duke iu referuar William Plomer thotė se “dy femrat u kthyen nė subjekte tė njė shfrytėzimi masiv seksual”. Po nė kėtė libėr fq, 162 thuhet se Hankon dhe bija e saj Shanicėn, mundėn tė shpėtojnė pas 40 ditėve “falė bamirėsisė sė njė dervishi”, i cili u kėrkoi bashkėfshatarėve “t’ia ofronin edhe atij njė natė prehun ēlodhės”, por qė nė tė vėrtetė ai liroi dy femrat. Pėr kėtė ngjarje, Koēollari shfrytėzon edhe njė burim tjetėr nga R.A.Devanport, i cili thotė se Hankoja dhe Shanica shpėtuan fal ndihmės sė njė tregtari Gjirokastrit tė quajtur Malikovo, por qė ky i fundit u helmua nga njerėzit e Ali Pashė Tepelenės. Por edhe pse nami i saj “si kurvė” kishte shkuar deri nė Stamboll, Kapllan Pasha i Delvinės, ndihet mjaft i kėnaqur me krushqinė qė ka bėrė.
avatar
Vizitor
Guest


Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by GISHTEZA Wed 29 Jul 2009, 20:48

Origjina dhe Prejardhja e Ali Pashės
Ali Pashė Tepelena _111al10

Nasifi la njė djal i quajtur Hysein. Hyseini u martua me me njė njevajze topalle, bijėn e beut tė Kėlcyrės. Hyseini la trashigimtar Mustafė Beun. Mustafa gjithashtu pati nji djal i quajtur Sali. Saliupati dy djem, Miftarin dhe Beqirin. Miftari pati tre djem dhe Beqiri njė djal i quajtur Islam dhe mori titullin Bej.
Miftari ishte nji njeri trim dhe luftarak si ēdo Shqiptar. Ai vullnetarisht luftoi kundėr armiqėve tė perandoris. Nė luftrat tė ishullit Korfu, Miftari korri suksese tė mėdhaja. Nė vitin 1716, Miftar Aga u trathtua nga vet ushtarėt etij. Ushtarėt e perandoris ishin turq dhe grekė.Venecianėt bėnė njė kurthė duke e mbuluar atė me rrjetė.
Miftari ishte i krusifikuar gjallė. Mė von gjith tradhtarėt ishin tė gjetur dhe likiduar nga ushtarėt Shqiptar. Venecianėt nuk ditėn nga ti ja mbajnė. Arradhat Shqiptare zhdukėn ēdo send qė tregonte armiqėsi.Por ishte vonė. Miftari u gjet i krusifikuar dhe i vdekur.Perandoria Otomane Turke shpalli Miftarin is martir i Perandoris.
Miftari dhe Beqiri kishin vajza por emrat e vajzave sot e kėsaj dite nuk dihen pėr shkaqe politike. Nga disa informata kuptojmė se kėto vajza ishin shumė tė bukura dhe kishin vėrė kurrorė me fise tė afėrta
tė sulltanit. Emrat e tyre mbesin anonim pėr lexuesin e jo pėr arshivat Turke.
Djali mė i vogėl i Miftarit quhej Veli. Veliu ishte njė djalė i bukur, gazmor, dhe avanturier. Shpenzonte pa kufi. Kur mbetej pa para i vidhte fshatarėt si dhe kryente vepra te tjera kriminale duke ndėrtuar nji reputacion tė keq pėr vete dhe familjen e tij. Vėllezerit e Veliut tė titullaur si bejlerė gėzoni nje respekt tė veēantė nė mesin e banorėve si dhe me gjėrė.Tė hidhėruar nga sjelljet e vėllaut, si dhe nga ankesat e vazhdueshme tė bejlerėve tė tjerė ato vendosin ta dėbojnė Veliun nga shtėpia. Kjo gjė nuk ndikoi aspak tek Veliu. Ai vazhdoi tė shoqėrrohet me kriminelė, vjedhės, gansterė, si dhe tė kryej akte qė binin nė kundėrshtim me ligjet e asaj kohe.
Kundėrshtarėt dhe armiqėt e familjes tė Veliut dhe vėllezėrve tė tij nji natė mbyllėn derėn e shtėpis tė vėllezėrve tė Veliut dhe i a dhanė zjarrin. Veliu ishte i vetmi njeri qė dyshohej pėr ket aktė kriminel.
Kushėriri, Islam Beu, gjeti se kush ishin ata qė kryen ket akt kriminel, por nga friga qė tė mos pėrjeton tė njėjtėn, ai uli kokėn duke e besuar Hormovėn Veliut. Rusėt dhe Venecianėt sė bashku me disa
nga bejlerėt e rrethit pėrdornin teroristat e mbrendshėm xhipė ose jevgėt ose maxhupėt ose grekėk me shuma tė mėdha paraje qė tė organizojnė rebelime nė Hormovė dhe Tepelenė. Isalm Beu bėri disa
arrestime por rebelat shpėtuan me ndihmėn e bejlerėve tė rrethit. Pas njė kohe tė shkurtėr, tė njejtėt rebela vurėn zjarin shtėpis tė Islam Beut ku edhe u vra.
Bejlerėt qė tė mos gjinden si kollaborator tė Venecianėve dhe Rusėve ata e adhuruan Veliun tek Sulltani i cili adhuroi atė si Pasha i dy kullave. Mė vonė Veli Pasha vrau bejlerėt, terroristat maxhup (grek),
dhe kriminelėt tė cilėt e vran kusheririn e tij Islam Beun. Veli Pasha ishte zemėr mirė dhe silleshte me kujdesi tė madhe me tė vejėn dhe katėr fėmijėt e kusheririt. Veliu ishte i martuar dhe kishte katėr
fėmi, dhe vendi i tij arriti suksese, dhe populli ishte i kėnaqur me udhėheqėsin e tij. Veliu u dashurua shum me vajzėn e Kurt Pashės, pasha i Beratit, dhe u martua me Hankėn.
Hanka ishte femėr me nje moral tė lartė dhe karakter tė fortė sikurse mbretresha Gothe, Tamora. “Kur
Gothėt ishin Gothė, dhe Tamora ishte mbretresh
.” . Veliu dhe Hanka kishin dy fėmi, djalin Aliun dhe vajzėn Shahinshahun. Veli Pasha ishte pasha me mėshir, dhe ishte shumė dordhėnur. Ai i ndihmonte popullit dhe sidomos jetimave dhe tė varfėrve. Veli Pasha liroi popullin nga taksat. Ai kishte mėshir pėr ēdo njeri. Bejlerėt dhe populli e donin shum Veli Pashėn i cili ishte i vetmi Pasha qė lėroi fshatarėt dhe popullin nga taksat. Veli Pasha i ati i Ali Pash Tepelenės vdiq si Pasha i varfėr. Nė vitin 1753 nė moshėn 45 vjeēare Veli Pasha ndėroi jetėn duke lėnė dy gra tė veja dhe gjashtė fėmi jetim.
GISHTEZA
GISHTEZA

Shteti : andej kendej gjithandej
Postime : 683
Kyējet nė forum : 18712
Regjistruar mė : 2007-06-04

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by GISHTEZA Wed 29 Jul 2009, 20:56

Jeta Fėminore e Ali Pash Tepelenės



Nė fshatin Tepelene, nė Shqipėri krisėn pushkėt pėr gėzim, Veli Pasha ishte trashiguar. Djalė ėshtė Veli Pasha, djalė ėshtė, thritnin nga gėzimi shėrbyesit e kullės. E quajtėn Ali. E ėma, Hanka, nuk lėshonte Aliun, fėmiun e saj tė parė nga duart e saja dhe me njė gėzim
tė madh e shikonte duke thėnur “Mashallah “, “Mashallah”, ”Mashallah.”
Veli Pasha thiri jevgun qė tė mshon tupanit. Hoxha erdhi qėtja kėndonduan e emrit dhe u shtrua darka e gėzimit.
Nė vitin 1743 lindi Ali Hyseini. Nuk u mbaheshte mend dhe askush nuk e dinte se nė cilin muaj Aliu lindi. Tregimet gojore pėrshkruajnė muaj tė ftohtė tė dimrit ndėrsa tė tjerat pėrshkruajnė ditėn e kthjellėt pranverore. Ishte gėzim i madh pėr prindėrit Veliun dhe e Hankėn. U lind Aliu trashigimtari dhe Pashaja mė i famshėm i Osmanlive. Aliu u rit sė bashku me motrėn Shahinshahun me gėzimet mė tė mėdhaja fėminore tė rrethuar me lodra tė ndryshme dhe duke lozur nė lojra tė pakufishme. Aliu ishte problematik i palodhur nė kėnaqėsin e pakufishme
tė botės fėminore. Kur i ati Veliu ishte present, Aliun nuk kishte bariera nė lojrat e tija dhe nuk mundeshte askush ta ndal at kėnaqėsi tė tij para Veli Pashės. Por i ati Veliu ishte i njejti sikur me djalin ashtu edhe me vajzėn. Veliu asnjiheri nuk forcoi fėmit tė bėnin diēka qė ato nuk donin. E vetmja pengese e tij dhe e motrės ishte e ėma Hanka.
Hanka forcoi djalin dhe vajzėn e saj qė tė mėsohen tė shkruajnė dhe tė lexojnė, dhe mundėsoi qė tė dy fėmitė tė edukohen. E ėma Hanka ishte ajo qė nderpritke gėzimin e lojrave tė pakufishme. Tė dy fėmite luanin shume me tė atin. Aliu ishte dymbėdhjet vjet dhe Shahinshahu ishte dhjet vjet kur i ati ndėroj jetė. Tani Aliu dhe e motra ishėn me tė ėmėn Hanka qė ishte nji
e re me moral dhe karakter tė fortė. Hanka me tė venė e Ismail Beut nuk shkonin mire. Gjithashtu tė vejės sė Islam Beut u bashkangjiteshte edhe e veja e Veliut. Hanka qė ti largohet problemeve edhe mė tė mėdhaja lėshoi pallatin dhe u largu nė fhatin e saj, Karnian. E veja e Islamit nuk ndėrpreu propagandėn dhe fjalėt e kėqija kundėr saj. Bejlerėt sė bashku me terroristat maxhup ose Grek, kėnaqeshin nė ket luft tė ftohtė nė mesin e dy tė vejave, qė luftonin pėr tė birėt tė bėhen Pasha. E veja e Islam Beut anonte nga e veja e tjetėr e Veli Pashės, dhe dėshironte qė bijt e saj tė bėhen pasha duke e ndar pashalluqet me djemt e saj. E lodhur nga tė gjitha kėto, Hanka vazhdoi jetėn nė fshatin e saj Karnian. Terroristat maxhup ose jevg ose grek tė ngjallzuar nga terroristat rus, i helmuan katėr fėmit e Veli Pashės, dhe dogjėn pallatin ku jetonin.
Hanka ishte ajo qė dyshoheshte pėr ket krim. Mė sė shumti ngrehu zėrin e veja e Islam Beut, qė akuzoi Hankėn pėr ket akt kriminel. Gjithashtu akuzoi Hankėn se po bėnte vjedhje dhe organizonte akte tjera kriminele.


Hanka ishte e re me nji krenari tė lartė mbretrore dhe nuk ndoti vetėn por ruajti fėmit e saj dhe nuk u martua gjer nė fund tė jetės.
Njerėzit filluan tė flasin fjal te ndotura pėr Hankėn, dhe si duket secili kishte dėshir tek Hanka. Por Hanka ishte femėr me karakter tė lart, dhe nuk u pėrkul tė ndot moralin e saj. Njerzit flitnin fjal e pa fjal pėr Hankėn se gjoja truprojet e saj jo vetėm se e mbrojn por edhe natėn sė bashku e kalojn. (Faqe 31, Villiam Plomer). Nji gjė qė nuk ishte aspak e vėrtet. Hanka vendosi qė tė kthehet nė Tepelen, sikurse mbretresha nė mbretrin e saj. Ndėgjoi fjal tė kėqija nga fshati Hormovė, dhe vendosi qė tė rit pagesat taksore pėr popullin e Hormovės, qė tė nderpres fjalėt e kėqija qė ju shpifeshin. Nė vazhdim, Hanka mori nė kontrol fshatin Kakos nga pashalluku i bejlerėve tė Gardhiqit.(Faqe 8, Sabri Godo). Bejlerėt e Gardhiqit organizuan rebelim kundėr Hankės.
Hanka ishte e zėnur gjall nga rebelėt e Gardhiqit dhe tė Hormovės..Populli i Hormovės maltretoi, dhunoi, dhe e la pothuajse tė vdekur Hankėn. Hanka u betua pėr hakmarja dhe se asnjiher nuk do tua harroj Gardhiqit dhe Hormovės. Mė von Ali Pasha u hakmar ku bėri masakra tė
mėdhaja nė Hormov dhe Gardhiq. Pas kėtij incidenti, Hanka lėviste nga vendi nė vend, dhe nuk rinte vetėm nė nji pallat. Pallatet u dogjen, gjersa Hanka u fshihte nga vendi nė vend, por ajo u betua se do tė hakmiret pėr ket gjė. Para se tė vdes , Hanka la amanet fėmive pėr hakmarje. Aliu mė von tha, “unė ja kam borxh nėnės sime ēdo send. Dy here ma dhuroj jetėn, si njeri dhe si
udhėheqės. Mė lėmoi dhe ma dha imagjinatėn duke mė drejtuar nė rrugėn e destinimit.”
GISHTEZA
GISHTEZA

Shteti : andej kendej gjithandej
Postime : 683
Kyējet nė forum : 18712
Regjistruar mė : 2007-06-04

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by GISHTEZA Wed 29 Jul 2009, 21:01

Ali Pashė Tepelena Terito10

Kjo hartė ėshtė marrur nga arshiva mbretrore Britaneze.(Angleze)
Ky ishte territori qė mbizotronte
Ali Pash Tepelena. Kur Britania e Madhe
numronte 3 milion popullsi, territori i
Ali Pash Tepelenės numronte 1.5 milion popullsi.

GISHTEZA
GISHTEZA

Shteti : andej kendej gjithandej
Postime : 683
Kyējet nė forum : 18712
Regjistruar mė : 2007-06-04

Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Vizitor Wed 29 Jul 2009, 21:48

Sundimtari qe u be makthi jo vetem i armiqeve te jashtem, po dhe luftoi njerezit qe njiheshin brenda Shqiperise si hajdute dhe te padrejte.
avatar
Vizitor
Guest


Back to top Go down

Ali Pashė Tepelena Empty Re: Ali Pashė Tepelena

Post by Sponsored content


Sponsored content


Back to top Go down

Back to top

- Similar topics

 
Permissions in this forum:
You cannot reply to topics in this forum