Would you like to react to this message? Create an account in a few clicks or log in to continue.

Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare (Tetor - Dhjetor 1968)

Go down

Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Empty Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare (Tetor - Dhjetor 1968)

Post by Naki Sat 21 Dec 2013, 00:39

Ndonėse viti 1968 njihet si vit i lėvizjeve studentore nė Europė, ku universitetet mė tė njohura tė Francės, tė Gjermanisė dhe tė Anglisė u pėrfshinė nė valėn e trazirave studentore tė sė”majtės sė re”, megjithatė ato nuk reflektuan aspak tek lėvizja studentore shqiptare e Kosovės,pėr faktin sepse lėvizja studentore europiane kishte karakter social,ishte lėvizje shoqėrore dhe synonte njė rend mė tė mirė shoqėror, ndėrkohė qė lėvizja studentore e Kosovės kishte karakter kombėtar, karakter tė rezistencės kundėr njė robėrie tė egėr shekullore. Nė qershor 1968 shpėrthyen demonstratat studentore edhe nė Beograd, tė cilat ndonėse u pėrpoqėn tė manifestonin jehonėn e demonstratave studentore tė Evropės,ato u pėrshkuan me kėrkesa ultranacionaliste e shoviniste. Nė kėto rrethana u planifikuan demonstratat studentore nė Kosovė.
 
Pėrmbajtja e lėndės:
1. Pozita kushtetuese e Kosovės dhe e viseve tjera shqiptare nė ish’Jugosllavi, nė periudhėn 1946- 68;
2. Konfliktet politike nė mes tė forcave byrokratike dhe atye unitariste (pėr ēėllime sunduese), qė rezultuan me shkarkimin e Rankoviqit - nė plenumin e Brioneve 1966;
3. Debatet e nxehta publike pėr ndryshimin e kushtetutės sė vitit 1963 dhe avansimin e statusit tė Kosovės nė republikė;
4. Dyftyrėsia e Fadil Hoxhės;
5. Demonstratat studentore tė vitit 1968 nė Kosovė dhe nė viset e tjera shqiptare
6. Demonstratat e tetorit 1968 nė Prizren, nė Therandė (ish - Suharekė) dhe nė Pejė
7. Kush e pėrbėnte ”Komitetin e Studentėve”, qė i pėrgatiti demonstratat e nėntorit 1968 ?
8. Si u morė vendimi pėr organizimin e demonstratave nė disa qytete tė Kosovės mė 27 nėntor 1968 ?!
9. Si u zhvilluan demonstratat e 27 nėntorit 1968, nė Prishtinė, nė Ferizaj, nė Gjilan dhe nė Besianė (ish - Podujevė) ?!
10. Demonstrata nė Prishtinė;
11. Demonstrata nė Ferizaj;
12. Demonstrata nė Gjilan;
13. Demonstrata nė Besian (ish-Podujevė)
14. Ēfarė masash politike propozoi Veli Deva ndaj organizatorėve tė demonstratave ?!
15. Kush i gjykoi e denoi nė „emėr tė popullit“ organizatorėt e demonstratave?
16. Si u organizuan demonstratat e dhjetorit 1968 nė Tetovė?
17. Kush u denua pėr organizimin e demonstratave nė Tetovė?
18. Pėrfundim.
 
Pozita kushtetuese e Kosovės dhe e viseve tjera shqiptare nė ish - Jugosllavi, nė periudhėn 1946 - 1968
Dihet mirėfilli se pas Luftės sė Dytė Botėrore, Kosova me Kushtetutėn e parė tė Republikės Federative Popullore tė Jugosllavisė, miratuar mė 31 janar 1946, u definua si njėsi autonome territoriale - administrative brenda Serbisė e quajtur: ”Qarku Autonom i Kosovės dhe Metohisė (QAKM)”. Dhe, ky bashkim i dhunshėm i Kosovės me Serbinė qe vetėm njė pjesė e padrejtėsisė qė u bėhej shqiptarėve tė ndarė nga Shqipėria londineze, pėr faktin se kompaktėsisė gjeografike tė Kosovės iu shkėputėn trevat etnike shqiptare nė Maqedoninė Perėndimore, nė Mal tė Zi por edhe Presheva, Medvegja dhe Bujanoci, ku shqiptarėt ishin shumicė. Akti mė i lartė juridik-kushtetues i QAKM’s ishte statuti, i cili duhej tė ishte nė pajtim me Kushtetutėn e RFPJ dhe atė tė Sėrbisė. Pas aneksimit tė Kosovės (Republikės sė Sėrbisė) dhe pas sanksionimit tė statutit tė QAKM’s, shteti jugosllav e vazhdoi politikėn diskriminuese ndaj shqiptarėve nė ēdo sferė tė jetės. Nė tė gjitha dokumentet kushtetuese federative dhe republikane, nga viti 1946 deri nė vitin 1963, statusi i gjuhės shqipe, ashtu si statusi i autonomisė sė Kosovės, erdhi duke u rrudhur dhe nė kėtė kontekst e gjithė jeta private, shoqėrore e politike e shqiptarėve ishte vėnė nėn kontrollė tė plotė tė UDB-sė, e cila kishte hapur rreth 120 mijė dosje pėr shqiptarėt. Me Kushtetutėn e 7 prillit 1963, RFPJ shndėrrohet nė Republikė Socialiste Federative tė Jugosllavisė (neni 1), ndėrkaq Kosova shpallet Krahinė Autonome (neni 111), ndėrsa shqiptarėt nga nocioni “pakicė kombėtare” me kėtė Kushtetutė u definuan si ”kombėsi”. Kjo Kushtetutė nuk kishte sjellur ndonjė ndryshim esencial nė trajtimin e shqiptarėve, por megjithatė sinjalizonte ndryshime qė mund tė bėheshin nė tė ardhmen. Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  30k9dnr
J.B.Tito dhe A.Rankoviqi
 
Konfliktet politike nė mes tė forcave byrokratike dhe atye unitariste 
 
Shqiptarėt gjatė periudhės 1948-1966 (qė nė popull quhej si koha e Rankoviqit), u pėrballėn me njė fushatė tė egėr shkombėtarizimi e shpėrnguljeje masive nga trojet e tyre stėrgjyshore. Krahu shovinist serb, i drejtuar nga Aleksandėr Rankoviqi, sekretar i Komitetit Qėndror tė LKJ-sė, ministėr i Punėve tė Brendshme dhe nėnkryetar i Republikės Socialiste Federative tė Jugosllavisė, gjatė kėsaj periudhe pushtetin e vet tė dhunės mbi shqiptarėt e ushtroj nėn ombrellėn e kryetarit J.B.Tito. Asokohe A.Rankoviqi, bėnte politikėn e kuadrove partiake e shtetėrore nė tė gjitha republikat e posaqėrisht nė Serbi dhe mbikėqyrte tė gjitha institucionet partiake, shtetėrore dhe ushtarake, madje ai mbikėqyrte edhe punėn e jetėn private tė kryetarit tė shtetit e tė Partisė -Titos.
Sė kėndejmi, nė fillim tė viteve tė 60-ta kur kreu shtetėror jugosllavė nisi njė reform ekonomike nė shkallė vendi, pėr shkak tė pabarazisė ekonomike lindėn kundėrshtimet e para ndėrmjet republikave, tė cilat shumė shpejt u shndėrruan edhe nė konflikte tė hapura politike. Kjo situatė e rėndė u shpėrfaq nė disa mbledhje tė Komitetit Ekzekutiv tė LKJ-sė, tė zhvilluara nė nėntor tė vitit 1965 e shkurt tė vitit 1966. Pushtetarėt serb, qė me kohė kishin zėnė pozita sunduese politike nė federatė (UDB, ushtri, polici e nė aparatin burokratik), meqė kėtė reformė ekonomike me kėrkesat e saj decentralizuese, e shihnin si formė tė avancimit tė Sllovenisė e Kroacisė dhe si njė rrezik pėr dobėsimin hegjemonist tė tyre, atėherė u vunė nė lėvizje pėr t“iu kundėrvėnė reformave tė tilla.
Nė kėto zhvillime politike u krijuan dy forca rivale: forcat burokratike decentralizuese nė krye me Titon dhe ato unitarise serbe nė krye me Rankoviēin. Pėr t“i sfiduar forcat unitariste serbe nė radhėt e pushtetit, Titoja nė qershor 1966 nė mbledhjen e KE tė KQ tė LKJ’sė formoj njė komision tė posaqėm, pėr tė shqyrtuar veprimtarinė e aparatit tė Sigurimit tė Shtetit (UDB’sė), qė drejtohej nga Aleksandėr Rankoviē. Dhe, nė Plenumin e IV tė KQ tė LKJ’sė tė mbajtur mė 1 korrik 1966 nė Brione, fuknsionarėt mė tė lartė tė UDB’sė si A.Rankoviē, Svetisllav Dolasheviē... akuzoheshin se kishin keqpėrdorur pozitėn, se nėpėrmjet tė rrjetit tė gjerė tė bashkėpunėtorėve tė tyre nė organizatat punuese e madje edhe nė parti kishin synuar tė vendosnin kontrollin mbi njerėzit e thjeshtė deri tek udhėheqėsit mė tė lartė politik nė vend, duke pėrfshirė kėtu edhe vetė Titon. Ky Plenum rezultoi me dorėheqjen e Rankoviqit prej detyrave tė partisė dhe tė UDB-sė, ndėrsa nė mbledhjen e dhomave tė Kuvendit federativ, mė 14 korrik 1966 ai dha dorėheqje si deputet dhe nėnkryetar i RSFJ’sė. Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Fktuzk
Nė tetor tė atij viti KQ i LKJ’sė e pėrjashtoi A.Rankoviēin nga LKJ’ja, dhe pasi ka filluar njė proces gjyqėsor kundėr tij dhe bashkėpunėtorėve tjerė ėshtė ndėrpre, pėr shkak tė numrit tė madh tė njerėzve, ndėr ta shumė personalitete tė larta politike, qė ishin pėrfshirė nė veprimtarinė kriminale tė organeve tė UDB’sė. Denimi verbal i Rankoviēit, duke u ngarkuar me pėrgjegjėsi pėr ērregullime serioze nė shėrbimin e Sigurimit tė Shtetit, mė shumė ishte njė taktikė dinake e J.B.Titos, sepse ai me kohė i dinte tė gjitha deformimet qė ndodhnin nė organėt e UDB’sė. Nė Plenumin e Brionit nuk u tha asnjė fjalė pėr arsyet e vėrteta tė shkarkimi tė Rankoviēit, pra pėr kundėrshtimin e tij ndaj Reformave ekonomike e ndaj sistemit tė vetadministrimit ,sepse fajėsimi pėr shkeljet e shpėrdorimet e rėnda tė pėrditshme tė organeve tė UDB-sė, ishte njė akuzė, e cila nga tė gjitha shtresat e popullsisė pranohej mė lehtė dhe ngjallte kundėr tij njė revoltė shumė mė masive se sa tė denoncojė kundėrshtimet e tij ndaj Reformės ekonomike apo vijimsinė e kursit tė vetadministrimit, ku iniciatorė ishte vetė Tito dhe grupi i tij. 
 
1. Nė kuadėr tė fushatės qė ndėrmori J.B.Tito pėr tė goditur Rankoviēin, njė vend tė posaqėm kishin edhe shqiptarėt. Shkarkimi i Rankoviēit dhe ithtarėve tė tij nga postet e rėndėsishme shtetėrore e partiake, ndonėse ishte goditje serioze pėr regjimin e egėr policor nė Jugosllavi, njėherėsh vinte nė dukje edhe kontradiktat ndėrnacionale dhe luftėn e ashpėr qė po zhvillohej pėr pushtet nė gjirin e udhėheqjes sė saj. Brenda politikės koniunkturale, pėr tė vendosur njė ekuilibėr tė ri midis klaneve... kreu i PKJ (mė pas LKJ’sė) J.B.Tito filloi t“u ”buzėqesh” edhe shqiptarėve. Si fillim, pati kujdes tė fshinte nga kujtesa popullore krimet e bėra prej vetė atij dhe Rankoviēit, dhe nė diskutimet publike pėr “denoncimin” e veprimtarisė sė klanit rankoviēian, u pėrpoq qė ta thejė kompleksin e inferioritetit qė u ishte imponuar shqiptarėve.
 
Debatet e nxehta publike pėr ndryshimin e kushtetutės sė vitit 1963 dhe avansimin e  statusit tė Kosovės nė Republikė
Nė kėto rrethana pėr shqiptarėt u krijua njė klimė paksa mė e relaksuar politike dhe duke e shfrytezuar kėtė krizė tė krijuar, njė pjesė e intelegjencės shqiptare dhe disa segmente politike filluan tė flasin hapur pėr padrejtėsitė qė i bėheshin popullit shqiptarė nė arsim, kulturė dhe nė fusha tjera tė jetės politike e shoqėrore. Kėto hapsira lirije u bėnė edhe mė tė mėdha nė vitin 1967, pas fillimit tė debatit publik pėr amandamentet e reja qė do tė ndryshonin Kushtetutėn e RSFJ-sė, kushtetutat e republikave dhe statutet e krahinave autonome tė vitit 1963. 
Nė gamėn e gjerė tė diskutimeve rreth kėtyre amandamenteve, nė Kosovė nga dita nė ditė problemi i pazgjidhur kombėtar u bė mbizotrues. Pėr pozitėn kushtetuese tė Kosovės, mė 14 korrik 1967 dhoma krahinore e Kuvendit Popullor tė KA tė Kosovės vendosi formimin e ”Komisionit pėr studimin e ēėshtjeve qė kanė tė bėjnė me ndryshimet dhe plotėsimet e Statutit”. Me kėtė rast Kryetar i kėtij Komisioni u zgjodh Fadil Hoxha - kryetar i Kuvendit Krahinor tė Kosovės. Ky komision hartoi ”projektin e propozimeve pėr ndryshimin dhe plotėsimin e Statutit tė KA Kosovės”, nė konsultim edhe me Komisionin kushtetues tė RSF tė Jugosllavisė dhe atė tė Serbisė. Ky “projekt” mė 22 prill 1968 iu dorėzua KE tė KK tė LK tė Kosovės dhe nė diskutimet qė pati, u vunė nė dukje shumė pasaktėsi qė kishte nė Kushtetutėn ekzistuese (federative e atė republikane) tė vitit 1963, lidhur me pozitėn e KA tė Kosovės. Nė verėn e vitit 1968 diskutimet pėr ndryshimet dhe plotėsimet nė Kushtetutėn federative dhe nė atė republikane tė v.1963, lidhur me pozitėn qė duhej tė kishte KA e Kosovės, u zhvilluan edhe nė aktivet politike komunale tė LK’sė. Debati i parė u zhvillua nė Gjakovė mė 18-20 gusht 1968, pėr tė vazhduar pastaj nė Pejė, nė Prishtinė, nė Deēan, nė Gjilan, nė Gllogovc, nė Lipjan, nė Podujevė, nė Prizren etj. 
Nė kėto aktive u kėrkua qė Kushtetuta federative tė garantonte tė drejtėn e vetvendosjes sė shqiptarėve, ashtu si kombet tjera tė Jugosllavisė; qė Kosova tė ishte njėsi federale d.m.th republikė; qė si ligj themelor i krahinės tė ishte Kushtetuta e jo Statuti; qė nė dhomėn e kombeve Kosova tė kishte 20 deputetė, sikundėr dhe republikat e tjera; qė tė zyrtarizohet pėrdorimi i simboleve kombėtare; qė emri i krahinės tė ndryshohet nga Kosovė - Metohi nė Kosova - Kosovo; qė Kosova tė ketė gjyqin e vet suprem dhe kushtetues dhe tė jetė i lidhur me gjyqet respektive nė nivel tė federatės; qė tė sigurohet barazia e gjuhės shqipe nė nivel federativ; qė nė kushtetutėn federative populli shqiptar tė mos emėrtohej nė mėnyrė fyese ”shiptari” por ”albanci”; qė tė precizohej nė kėtė kushtetutė e drejta pėr riatdhesim jo vetėm pėr pjestarėt e kombeve, por edhe pėr pjestarėt e kombėsive etj. 
 
2. Tubimeve tė tilla publike, paraprakisht i ndihmuan edhe tri ngjarje tė rėndėsishme historike, tė cilat tek shqiptarėt ringjallėn dinjitetin dhe krenarinė kombėtare:
 
- Konferenca Albanologjike e mbajtur nė Tiranė (17 janar 1968) dhe Simpoziumi shkencor mbajtur nė Prishtinė (9-12 maj 1968), me rastin e 500 vjetorit tė vdekjes se kryetrimit Gjergj Kastriotit - Skėnderbeut, ku morrėn pjesė studjues shqiptarė e tė huaj tė fushave tė historisė, tė letėrsisė, tė gjuhėsisė, tė folklorit dhe tė etnografisė; 
 
3 - Konsulta e njėsimit tė gjuhės Shqipe e mbajtur mė 22 - 23 prill 1968 nė Prishtinė, nė tė cilėn u konstatua se si “gjuhė letrare e shqiptarėve nė Jugosllavi njihej njėzėri gjuha letrare e shtetit amė (Shqipėrisė)”. 
4 - Manifestimet e shumta, tė mbajtura me rastin e 90 vjetorit (qershor 1968) tė Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit.
Meqenėse kėrkesa qė Kosovės t“i njihet statusi i Republikės, shpejt u pėrqafua nga poulli shqiptar dhe u bė kėrkesė gjithėpopullore, ēarqet shoviniste serbe pėr ta penguar kėtė trend tė ngjarjeve, mė 31 gusht 1968 nė njė mbledhje tė zgjeruar tė kryesisė sė Komitetit Ekzekutiv Krahinor tė mbajtur nė Prishtinė, gjykuan ashpėr kėrkesėn qė Kosova tė bėhet Republikė. Nė konkluzionet e miratuara nė kėtė mbledhje, nėn presionin e serbėve u vendos, qė ”nė Kosovė nuk duhej tė shtrohej kėrkesa pėr republikė e vetėvendosje” dhe tė ndalohen diskutimet pėr kėtė ēėshtje. Pavarėsishtė nga kėto vendime, zhvillimet e diskutimeve nė aktivet politike tė komunave tė kosovės treguan qartė se aspirata e shqiptarėve pėr republikė ishte e fuqishme.
Alternativa e Republikės sė Kosovės u shtrua edhe nė njė takim tė delegacionit shqiptar qė pati me Titon dhe Kardelin nė tetor 1968, mirėpo Titoja (pavarėsisht qė kjo kėrkesė kishte dalur nga tubimet e gjera tė popullit shqiptar) nė mėnyrė diplomatike e kundėrshtoj alternativėn e republikės, duke deklaruar se ”republika nuk ėshtė shkop magjik e as i vetmi faktor qė mund t“i zgjidh tė gjitha problemet”, dhe konkludoi se ”zgjidhja e statutit tė Kosovės dhe sigurimi i tė drejtave tė plota tė krahinės duhet tė realizohet brenda kuadrit tė RS tė Serbisė! 5 Me kėtė ”sugjerim” Titoja i mbylli diskutimet nė rrugė legale pėr statusin e republikės.
 
Dyftyrėsia e Fadil Hoxhės
Kundėrshtimi i kreut jugosllav, i sinjalizoi qartė strukturat politike nė Kosovė, pėr luftimin e opcionit tė Republikės me tė gjitha mjetet. Burokracia politike shqiptare, e cila deri nė vitin 1966 qe zbatuese e verbėt e politikės shoviniste tė Rankoviqit, nė kėto rrethana pėr tė dėshmuar lojalitet dhe basnikri tė plotė ndaj politikės sė reklamuar tė Titos, pėr Socializmin Vetqeverisės, pėr vėllazėrim’bashkimin e plotė e tė slloganeve tė tjera, doli hapur kundėr kėrkesės pėr Republikė.Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Zvbg41
Fadil Hoxha
Dy qėndrime tė Fadil Hoxhės (Kryetar i Komisionit) duket se e vėrtetojnė kėtė pėrfundim. Mė 22 prill 1968 nė mbledhjen e Komitetit Krahinor tė LK tė Kosovės F.Hoxha deklaron: ”Gjatė disa mbledhjeve tė zhvilluara nė Beograd, unė kam thėnė se mospranimi i kėtyre kėrkesave (Kėrkesa republikė - vėrejtja ime) dhe propozimeve tė tjera, tė cilat sipas mendimit tonė janė shumė realiste dhe tė domosdoshme do tė na detyrojnė tė kėrkojmė mėnyra tjera pėr tė gjetur zgjidhje”. Ndėrkaq, nė tetor tė atij viti, nė njė mbledhje tė Kuvendit tė Kosovės ai thekson: ”Ne nuk jemi tė orientuar pėr republikėn. As Komisioni, as faktorėt tjerė politikė tė Kosovės, tė cilėt mbi vete e kanė pėrgjegjėsinė e plotė, e as faktorėt tjerė jashtė Kosovės, nuk janė tė orientuar pėr krijimin e republikės”! 
6
Me kėto veprime, Fadil Hoxha dhe pėrgjithėsisht politikanėt shqiptar kanė dėshmuar qėndrimet e tyre tė dyzuara, pavendosmėrinė pėr t“i tejkaluar kornizat e autonomisė, dhe pėr t“u pėrballuar me guxim karshi presionit serb e jugosllav, nė mėnyrė qė tė zgjidhet pėr momentin ēėshtja kombėtare nėpėrmjet satusit tė republikės. Fushata antirepublikė e zhvilluar nga strukturat autonomiste nuk u mirėprit nė popull, e veēanėrisht nga intelektualė e studentė, qė vepronin nė kuadėr tė organizatave politike ilegale tė kohės. Deri nė vitin 1968, ndonėse tė gjitha grupimet politike ilegale kishin si synim tė vetin - ēlirimin e Kosovės me viset tjera shqiptare dhe bashkimin e tyre me Shqipėrinė, pa hequr dorė nga nga ky qėllim, do tė angazhohen edhe pėr jetėsimin e opcionit tė Republikės, tė pėrfshirė kėtu Kosovėn dhe viset tjera shqiptare nėn Jugosllavi dhe kjo u konsiderua si shkalla e parė pėr realizimin e bashkimit kombėtar.
 
Demonstratat studentore tė vitit 1968 nė Kosovė dhe nė viset e tjera shqiptare
Ndonėse viti 1968 njihet si vit i lėvizjeve studentore nė Europė, ku universitetet mė tė njohura tė Francės, tė Gjermanisė dhe tė Anglisė u pėrfshinė nė valėn e trazirave studentore tė sė”majtės sė re”,megjithatė ato nuk reflektuan aspak tek lėvizja studentore shqiptare e Kosovės,pėr faktin sepse lėvizja studentore europiane kishte karakter social,ishte lėvizje shoqėrore dhe synonte njė rend mė tė mirė shoqėror, ndėrkohė qė lėvizja studentore e Kosovės kishte karakter kombėtar, karakter tė rezistencės kundėr njė robėrie tė egėr shekullore. Nė qershor 1968 shpėrthyen demonstratat studentore edhe nė Beograd,tė cilat ndonėse u pėrpoqėn tė manifestonin jehonėn e demonstratave studentore tė Evropės,ato u pėrshkuan me kėrkesa ultranacionaliste e shoviniste. Nė kėto rrethana u planifikuan demonstratat studentore nė Kosovė.
 
Demonstratat e tetorit 1968 nė Prizren, nė Therandė (ish - Suharekė) dhe nė Pejė 
Demonstrata nė Prizren 
Nė Kosovė demonstratat e inicuara nga grupimet e organizuara studentore, fillimisht shpėrthyen nė tetor, vazhduan nė nėntor dhe pėrfunduan nė dhjetor 1968 nė Tetovė. Demonstrata e parė, pas Luftės sė Dytė Botėrore, u organizua mė 6 tetor 1968, nė qytetin e Besėlidhjes shqiptare nė Prizren. Vatėr kryesore e saj ishte Shkolla e Lartė Pedagogjike ”Xhevdet Doda” nė kėtė qytet. Nė organizimin e demonstratės u shquan studentė, nxėnės e arsimtarė tė Gjimnazit: 
 
1. Meriman Braha,
2. Isa Demaj,
3. Pashk Laēi,
4. Haxhi Maloku, 
5. Zymer Neziri,
6. Gjergj Camaj,
7. Shpresė Elshani,
8. Simon Kuzhnini,
9. Rafet Rama,
10. Lemane Braha,
11. Pjetėr Dreshaj,
12. Isė Morina etj,
 
ndėrsa u pėrkrahėn edhe nga intelektualė, zejtarė tė qytetit dhe fshatarė tė fshatrave pėrreth. 
7
Demonstruesit e grumbulluar nė afėrsi tė SHLP - ”Xhevdet Doda”, tek vendi Qafa e Pazarit (tani Qafa e Kishės), tė prirė nga flamuri kombėtarė, qė mbanin lartė vajzat Shpresė Elshani dhe Lemane Braha, marshuan nė drejtim tė sheshit ”Shadėrvan” dhe kaluan rrugės kryesore duke brohoritur parullat: 
 
- ”Rroftė flamuri kuq e zi!”,
- ”Rroftė populli shqiptar!”,
- ”Duajm Universitet!”,
- ”Duam barazi!” dhe
- “Kosova Republikė!”.8 
 
Masa e demonstruesve qė tashmė kishte arritur nė rreth 3 mijė vetė, pas paraklalimit rrugėve tė qytetit u grumbulluan nė sheshin e Lidhjes Shqiptare tė Prizrenit.
Para demonstruesve nė shesh, organizatorėt: Meriman Braha, Isa Demaj e Zymer Neziri shpalosėn Flamurin Kombėtar, ndėrsa Haxhi Maloku e mbante nė duar me krenari. Pasi iu bėnė nderime drejtuesve tė LSHP-sė, Abdyl Frashėrit dhe Ymer Prizrenit, para shtatoreve tė tyre, Pashk Laēi lexoi edhe njė referatė ( tė pėrgatitur nga Zymer Neziri etj)., ku u paraqitėn synimet e popullit shqiptar, qė tė jetojė i lirė si popujt e tjerė; t“i gėzojė tė gjitha tė drejtat ashtu si popujt tjerė nė Federatė; tė flasė lirisht kudo gjuhėn e vet shqipe dhe t“i pėrdorė lirisht simbolet e veta kombėtare; tė shkollohet nė gjuhėn amtare nga fillorja e deri nė universitet; tė ketė punė edhe pėr shqiptarėt, nė administratė tė pėrdoret gjuha shqipe etj. 9 Masa e tubuar pėr tė manifestuar kėrkesat pėr barazi kombėtare, nga sheshi i lidhjes, marshuan rrugėve tė qytetit pėr t“u kthyer mėpastaj sėrish nė sheshin e selisė sė LSHP-sė dhe nga aty u shpėrndanė tė qet. Gjatė tėrė kohės, demonstruesit ishin nėn vėzhgim tė forcave tė mėdha policore, tė cilat pėr tė mos eskaluar situata nė pėrmasa tė paparashikueshme, nuk intervenduan pėr shpėrndarjen e tyre. Pas kėsaj demonstrate u arrestuan disa nga organizatorėt e saj, tė cilėt pasi u mbajtėn 2-3 javė nė izolim u liruan, me qėllim qė tė mos i jepet publicitet kėsaj ngjarje tė madhe historike. 
Demonstrata nė Therandė 
Njė demonstratė e ngjashme me kėto kėrkesa, do tė organizohet edhe nė Therandė (ish’Suharekė). Pjesėmarrėsit aktivė dhe organizatorėt e demonstratės sė Prizrenit: Isa Demaj, Haxhi Bajraktari dhe Isa Morina, vendosėn qė nė Therandė tė mbahet demonstratė mė 8 tetor 1968, pikėrisht nė ditėn e martė, kur ishte ditė tregu nė kėtė qytet. Pėrgjegjėsinė pėr organizimin e demonstratės, u vendos ta ketė Haxhi Bajraktari, mėsues nė shkollėn fillore tė fshatit Nishor. Ndonėse nė vitin 1968, nė Therandė, funksiononte paralelja e ndarė e Shkollės Normale tė Prizrenit ku pėrgjegjės i kėsaj shkolle ishte Isak Bajraktari, Haxhi Bajraktari me Isakun u morėn vesh qė nė mesditėn e 8 tetorit, tė gjithė nxėnėsit tė dilnin tė organizuar nė demonstratė. U vendos qė nė demonstratė tė brohoriteshin parullat: "Kushtetutė - Republikė!", "Duam Universitetin e Prishtinės!" dhe "Rroftė flamuri!". Po ashtu, u vendos qė flamurin ta pėrgatiste Haxhi Bajraktari. Ky atdhetar i ri do ta vizatojė me pėrkushtim tė madh, me tush, shqiponjėn nė pėlhurėn e kuqe gjatė tėrė natės, duke ia mbajtur llambėn e vajgurit mbi kokė pėr t`i bėrė dritė e motra Fatimja. Tė martėn, mė 8 tetor 1968, nxėnėsit e Shkollės Normale ishin tė rreshtuar para derės sė shkollės. Nxėnėsi mė i rritshėm dhe mė i zhvilluar, Osman Gega, nga Studenēani, u caktua tė bartė flamurin kombėtar nė ballė tė demonstruesve. Kolona me nxėnės dhe me arsimtarė u drejtua pėr nė rrugėn kryesore tė qytetit. Theranda gumėzhinte nga njerėzit qė kishin ardhur nga tė gjitha fshatrat e rrethinės, nė ditėn e tregut. Pa u hamendur fare, pothuaj tė gjithė iu bashkėngjitėn normalistėve dhe brohoritėn parullat "Republikė - Kushtetutė!". Pėr disa orė, demonstruesit marshuan nė rrugėn kryesore tė Therandės duke kėnduar pandėrprerė kėngė pėr flamurin. Mė nė fund demonstruesit nė qendėr tė qytetit nė njė shtyllė tė lartė tė elektrike ngritėn flamurin Kombėtar. Duke parė se situata po dilte nga kontrolli dhe numri i demonstruesve po shtohej edhe mė tutje, policia do tė tentojė tė rrėmbejė flamurin kombėtar nga shtylla ku ishte vendosur. Nė kėtė punė, policia do tė ndihmohej edhe nga bashkėpunėtorėt e UDB’sė nga radhėt e shqiptarėve. Por, aty pranė flamurit ishte formuar njė rreth i burrave tė vendosur qė assesi nuk lejonte policinė tė largonte flamurin nga shtylla ku ishte vendosur. Si nė njė roje nderi, flamurin e mbronin: Miftar Bajraktari, Veli Gashi me tre djemtė e vet, Nezir Gashi, Rrahman Kryeziu, etj. Ata, me trupat e tyre, e kishin mbėshtjellė vendin ku valonte flamuri ynė kombėtar. Pas njė kohe tė qėndrimit tė demonstruesve nė qendėr tė qytetit, ata, me flamur nė ballė tė kolonės, pėrsėri vazhduan tė defilojnė nėpėr rrugėt e Therandės, e cila tashmė ishte nėn kontrollin e demonstruesve. Ndonėse ishte gatishmėria e qytetarėve qė tė demonstrohej edhe mė tutje, megjithatė, organizatorėt e demonstratės vendosėn qė demonstruesit tė shpėrndaheshin. Ata ishin tė bindur se, nė kėtė mėnyrė, ishte shprehur publikisht dėshira dhe vullneti i shqiptarėve tė Therandės, si edhe tė tėrė Kosovės, qė tė njihej statusi i Republikės sė Kosovės, tė lejohej pėrdorimi i lirė i simboleve kombėtare shqiptare, tė hapej Universiteti i Prishtinės, etj. 11
 
( VIJON… )


Last edited by Naki on Sat 21 Dec 2013, 00:59; edited 1 time in total
Naki
Naki

Shteti : Republika e Kosovės
Postime : 9124
Kyējet nė forum : 25519
Regjistruar mė : 2007-05-29

https://naki.albanianforum.net

Back to top Go down

Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Empty Re: Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare (Tetor - Dhjetor 1968)

Post by Naki Sat 21 Dec 2013, 00:48

- Peja -Demonstrata nė Pejė - Demonstrata e tretė u mbajtė mė 19 tetor 1968 nė Pejė, ku poashtu nė kėtė datė ishte ditė tregu dhe prania e qytetarėve ishte mė e madhe se ditėve tjera. Organizatorė tė demonstratės ishin: 1. Isa Demaj, 2. Zymer Neziri, 3. Sylė Kuēi, 4. Ramadan Blakaj, 5. Xhemail Gashi etj, tė cilėt pėr tė qenė pjesmarrja sa mė masovike nė demonstratė shkruan dhe shpėrndanė njė thirrje drejtuar popullit. Ditėn e caktuar, nė orėn 14 nxėnėsit dhe studentėt e Shkollės sė Lartė ekonomike-Komerciale nė Pejė, u grumbulluan nė oborrin e shkollės Normale ”Ali Kelmendi” nė Vitomiricė, afėr Pejės, dhe ishte buzė rrugės Pejė - Mitrovicė. Pjesėmarrės tė fillimit ishin nxėnėsit e Shkollės Normale dhe tė Shkollės Bujqėsore, si dhe disa arsimtarė. Nisja u bė me flamur kombėtar pėrpara kolonės nė krye, nė drejtim tė qytetit. Bartėsit e flamurit ndėrroheshin me radhė. Bartės i parė ishte Demė Mulliqi, normalist. Nė pika tė rrezikshme bartės ishin edhe Ramadan Blakaj, Zymer Neziri dhe Xhemajl Gashi.Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Ar37n
Peja
 Gjatė rrugėtimit, demonstruesit u pėrpoq t“i ndalonte Kryetari i Komitetit tė Lidhjes sė Rinisė sė Pejės Lekė Vuksani, por nuk pati sukses. Njė pjesė e demonstruesve, ndėrkohė shkuan nė tregun e qytetit dhe ju bėnė thirrje tregėtarėve qė t“i bashkohen demonstratės. Me kėtė rast tregu u boshatis dhe tė gjithė u solidarizuan me studentėt dhe nxėnėsit. Nė ato momente numri i demonstruesve arriti nė mijėra veta. Kjo masė demonstruesish nė orėn 15 u grumbulluan nė sheshin e qytetit, pėrpara Kuvendit tė Komunės dhe aty mbi ēoshkun e “Borbės dhe Rilindjes” (qė ishte pėrskaj ndėrtesės sė Komunės) pėrreth 20 minuta e mbajti njė fjalim S.Kuēi qė e kishte pėrgatitur paraprakisht Zymer Neziri. Mė pastaj edhe 2-3 tė rinjė tjerė hipėn pėrmbi ēoshk dhe brohoritėn parulla pėr: flamurin, pėr Kushtetutėn, pėr Republikėn, pėr universitetin etj.,12 dhe masa e tubuar me ovacione tė vazhdueshme i pėrsėriste kėto parulla dhe kėndonin kėngėt: "Kur u hap kushtrimi n`Kosovė", "Lidhja e Prizrenit", "Oj Kosovė, mos thuaj mbarova", "Kėngė pėr Skėnderbeun", "Mori Shkodėr, moj mizore", "Kėngė pėr Ali Pashė Tepelenėn", etj. Qė nga fillimi i kolonės sė demonstruesve, policia, disa herė, u pėrpoq ta rrėmbente flamurin nga duart e ēelikta tė rinisė. Herėn e parė u pėrpoq ta largonte nga kulmi i shkollės "Ali Kelmendi", por kjo u pengua nga nxėnėsit. Po ashtu, edhe disa herė gjatė marshimit tė kolonės, policia u pėrpoq ta merrte flamurin, por pa sukses.

Pas afėr katėr orėsh demonstrimi nėpėr qytetin e Pejės, me flamurin kombėtar nė ballė, si dhe duke i brohoritur Kosovės, Republikės sė Kosovės, Kushtetutės sė Kosovės, dhe duke kėnduar kėngė atdhetare, pėrfundoi kjo demonstratė pėr tė drejtat e shqiptarėve tė Kosovės, qė ishte manifestimi mė i rėndėsishėm nė Pejė pas Luftės sė Dytė Botėrore. Pas pėrfundimit tė demonstratės, flamuri kombėtar pėrsėri u vendos mbi kulmin e shkollės normale "Ali Kelmendi". Pas pėrfundimit tė suksesshėm tė demonstratės nė Pejė, filloi ndjekja e organizatorėve nga UDB’a dhe Komiteti. Fillimisht u larguan nga puna nė arsim: Ramadan Blakaj, Xhemajl Gashi dhe tė Zymer Neziri, ndėrsa mė pastaj u burgosėn dhe me kėtė rast: Ramadan Blakaj u dėnua me 15 ditė burg, Xhemajl Gashi me 30 ditė dhe Zymer Neziri po ashtu me 30 ditė burg. Me dėnim me burg u dėnua edhe Riza Smaka. 12

Me demonstratėn e Pejės u pėrmbyllė cikli i parė i demonstratave shqiptare, tė cilat pushteti, duke dashur t“i minimizojė ato, organizatorėt e saj nuk i dėnoi shumė, pėrveēse me disa ditė burg pėr kundėrvajtje.

Kush e pėrbėnte ”Komitetin e Studentėve”, qė i pėrgatiti demonstratat e nėntorit 1968?Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  28l71q1
Osman Dumoshi
Vazhdimi i demonstratave nė muajin nėntor 1968 shėnon artikulim mė tė zėshėm tė kėrkesės pėr vetėvendosje tė shqiptarėve. Grupin e organizatorėve tė demonstratave tė nėntorit 68, qė do tė quhej “Komiteti i demonstratave” e pėrbėnin studentė tė fakulteteve tė Prishtinės. Anėtarė tė kėtij grupimi ilegal politik ishin:

- Osman (Xhemail) Dumoshi, nga Prishtina - student i Fakultetit Teknik dega e Maqinerisė;

- Adil (Murat) Pireva - nga Lupēi i Poshtėm komuna e Podujevės, gazetar student me korrespodencė i Fakultetit Filozofik, dega e Gjuhės dhe Letėrsisė Shqipe;

- Selatin (Ismail) Novosella - nga Vushtrria me vendbanim nė Prishtinė, student i Fakultetit Filozofik, dega e Gjuhės dhe Letėrsisė Shqipe;

- Ilaz (Ejup) Pireva - nga Lupēi i Poshtėm komuna e Podujevės - student i Fakultetit Teknik-dega e Maqinerisė;

- Xheladin (Jetish) Rekaliu - nga fshati Dobratin i Podujevės, student i Fakultetit Teknik-dega e Maqinerisė;

- Afrim (Ragip) Loxha - nga Peja, student i Fakultetit Teknik - dega e Maqinerisė;

- Skėnder (Ismail) Muēolli - nga fshati Bajēinė i Podujevės, student i Fakultetit Teknik, dega e Ndėrtimtarisė;

- Skėnder (Ibrahim) Kastrati - nga fshati Karaēevė komuna Kamenicės, student i Fakultetit Ekonomik dhe

- Hasan (Hasan) Dėrmaku -nga fshati Shipashnicė, komuna e Kamenicės, student i Fakultetit Filozofik - dega e Historisė. 13

Bėrthama e kėtij grupi formohet nė qershor 1964, vetėm disa ditė pas zbulimit dhe arrestimit tė organizatės atdhetare ”Lėvizja Revolucionare pėr Bashkimin e Shqiptarėve” LRBSH’sė nė krye me Adem Demaēin. Ky grup, duke pasur parasysh pasojat e burgosjeve tė anėtarėve tė LRBSH’sė, fillimisht veprimtarinė e tij e pėrqėndroi nė ngritjen ideopolitike, pėrmes leximit tė veprave tė ndryshme letrare e historiografike, pėrmes zhvillimit tė debateve pėr ēėshtje tė ndryshme politike dhe pas njė periudhe tri vjeēare, nė gusht 1967 nis veprimtarinė konkrete nė mėnyrė tė organizuar. Ky grup politik (fillimisht i paemėrtuar) me rastin e riorganizimit mė 1967, fushėveprimin e vet e pėrcaktoi duke u bazuar nė programin dhe statutin e LRBSH’sė, 14 ashtu sikurse tė gjitha grupet dhe organizatat tjera tė mėvonshme, edhe pse mbanin emra tė ndryshėm, programet do t“i kenė tė njėjta, tė LRBSH’s. Dhe jo rastėsisht ėshtė thėnė se tė gjitha organizatat politike ilegale tė asaj kohe, ishin vazhdim (transformim) i organizatės sė Adem Demaēit.Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  122huvt
Vendimi pėr organizimin e demonstratave nė disa qytete tė Kosovės - mė 27 nėntor 1968

Gjatė periudhės gusht 1967 - gusht 1968, kur Kosova dhe viset tjera shqiptare jetonin nėn ankthin e debatit publik pėr ndryshimet kushtetuese, ky grup dhe shumė intelektualė tė tjerė atdhetarė u kyqėn aktivisht nė avancimin e pozitės kushtetuese tė Kosovės. Nė mbledhjet e tyre tė shpeshta qė mbaheshin nė shtėpitė e Osman Dumoshit, tė Selatin Novosellės dhe tė Adil Pirevės, 15 grupi me seriozitetin mė tė madh i analizonte rrethanat politiko-shoqėrore dhe reagimet e pushtetit serbo-jugosllavė dhe tė burokracisė politike shqiptare, kundėr vullnetit tė Shqiptarėve pėr tė qenė tė barabart, nė kuadėr tė federatės jugosllave. Nė varshmėri me situatėn e krijuar, asokohe grupi i studentėve pas njė sėrė takimesh nė fshatrat Lupē i Poshtėm dhe Bajēinė tė Llapit dhe zhvillimit tė njė ankete gojore me tė gjitha shtresat e shoqėrisė shqiptare, hodhėn idenė pėr organizimin e demonstratave nė disa qytete tė Kosovės. Gjatė mujave shtator, tetor dhe gjysmės sė parė tė nėntorit 1968 grupi politik i studentėve qė tanimė do tė emėrtohet me emrin ”Komiteti i Demonstratave”,i bėri tė gjitha pėrgatitjet pėr organizimin e demonstratave.

Rol tė rėndėsishėm nė organizimin dhe orientimin politik tė demonstratave tė nėntorit 1968 kanė luajtur edhe atdhetarėt: Ismail Dumoshi 16 dhe Metush Krasniqi, 17 tė cilėt qėndruan nė prapaskenė (me insistimin e Osman Dumoshit) me qėllim qė tė ruheshin nga burgosja, pėr tė vazhduar aktivitetin e tyre pa u hetuar nga UDB-a. Nė njė takim tė mbajtur mė 16 nėntor 1968 nė shtėpinė e Osman Dumoshit, ku morėn pjesė: Osman Dumoshi, Selatin Novosella, Adil Pireva, Ilaz Pireva, Afrim Loxha dhe Skėnder Muēolli, ėshtė vendosur qė mė 27 Nėntor 1968 tė organizohen demonstrata nė disa qytete tė Kosovės, si nė: Prishtinė, Podujevė, Ferizaj dhe Gjilan. Tė pranishmit morėn detyra qė tė pėrfitojnė sa mė shumė nxėnės dhe studentė pėr pjesėmarrjen e tyre nė demonstrata. 18 Mė 16 Nėntor 1968 Adil Pireva ka shkruar edhe njė thirrje pėr demonstratė nė vargje me titull: ”Eni nė demonstratė”. 19 Nė Prishtinė ėshtė vendosur qė demonstrata tė filloi nga Fakulteti Filozofik.

Pas aktivitetit njė javorė, mė 23 Nėntor grupi takohet nė shtėpinė e Selatin Novosellės, ku marrin pjesė edhe Xheladin Rekalu dhe Hasan Dėrmaku dhe secili raporton pėr “aktivitetin e vet nė pėrgatitjen e demonstratave”. Nė kėtė takim u vendos gjithashtu qė tė shkruhen parollat: ”Duam vetėvendosje”, ”Askush tė mos luaj me fatin tonė”, ”Poshtė politika kolonialiste ndaj Kosovės”, ”Viset e banuara me shqiptarė t“i bashkohen Kosovės”, ”Pėr tė drejtat tona gjakė do tė derdhim”, ”Nė njė dorė kazmėn e nė tjetrėn pushkėn”, ”Duam Republikė” etj, tė shumėzohen ato; tė shkruhet njė fjalim (qė do tė lexohet para demonstruesve); tė sigurohen flamujė kombėtar etj. Dhe ky takim rezultoi me detyra konkrete: Osman Dumoshi, Hasan Dėrmaku dhe Adil Pireva morėn pėrsipėr qė tė pėrpilojnė fjalimin; Skėnder Muēolli dhe Ilaz Pireva t“i shkruajnė parollat sipas propozimeve tė bėra nė mbledhje; ndėrsa Afrim Loxha dhe Skėnder Muēolli u caktuan si roje e atyre qė do ta lexojnė fjalimin para demonstruesve. Pėrveē kėtyre detyrave, Osman Dumoshi ka shumzuar edhe kėngėn ”Poshtė Padrona padrejtėsia...” tė cilėn ua shpėrndau pjesėmarrėsve me qėllim qė tė kėndohet gjatė demonstratave. 20

Me qėllim tė koordinimit, Komiteti i demonstratave angazhoi Xheladin Rekaliun dhe Ilaz Pirevėn tė kontaktojnė me grupin e Podujevės: Hamit Abdullahu, Hakif Sheholli, Sabit Syla, Hasan Shala etj; ndėrsa Skėnder Kastratin dhe Hasan Dėrmakun tė kontaktojė me grupin e Ferizajit: Ramadan Hazirin, Ismet Ramadanin, Hasan Abazin.... dhe grupin e Gjilanit: Rexhep Malėn, Fatmir Salihun, Irfan Shaqirin etj. 21 Nė kėto takime, grupet u njoftuan edhe me platformėn e organizimit tė demonstratave.

Si u zhvilluan demonstratat e 27 nėntorit 1968, nė Prishtinė,nė Ferizaj, nė Gjilan dhe nė Besianė (ish-Podujevė) ?! 

1. Demonstrata nė Prishtinė 

Ndonėse masat e rinisė studentore dhe masat e gjera popullore ishin njoftuar pėr kohėn dhe vendin e fillimit tė demonstratave, qė nė orėt e para tė pasdites, pėrkundėr forcave tė mėdha policore tė pėrqėndruara nėpėr udhėkryqet kryesore tė Prishtinės, ato ishin tubuar nėpėr fushat sportive tė qytetit, nėpėr konviktet e studentėve, nėpė shkolla fillore dhe tė mesme si dhe nėpėr vende tjera publike, duke pritur ēastin e filllimit tė demonstratės. Ashtu siē ishte pėrcaktuar, demonstrata nisi nė orėn 16 e 55 minuta, para Fakultetit Filozofik tė Prishtinės. Deri nė orėn 17 masa e demonstruesve u rrit nė rreth 8 mijė veta. 22 Duke qenė nė ballė tė masės sė grumbulluar, organizatorėt e demonstratės dhe disa tė rinjė me flamuj kombėtar, kolona fillloi marshimin nėpėr rrugėn: Marshali Tito” 23 nė drejtim tė qendrės sė qytetit. 

Demonstruesit, mbanin nė duar shumė transparente me parulla tė shkruara si: 

- ”Duam vetvendosje deri nė shkėputje”,

- ”Poshtė politika kolonialoste ndaj Kosovės”, 

- ”Duam bashkimin e tė gjitha viseve shqiptare me Kosovėn”, 

- ”LNĒ-ja nuk na solli lirinė!”, 

- ”Duam Kushtetutė!”, 

- ”Duam Universitet!”, 

- ”Duam bashkimin e Preshevės... me Kosovėn!”, 

- ”Pėr tė drejtat tona edhe gjak do tė derdhim!”, 

- ”Askush tė mos luaj me fatin tonė!”, 

- ”Nė njė dorė kazmėn, nė njė dorė pushkėn!”... 24

Para qendrės sė studentėve, tash rektorati i Universitetit tė Prishtinės, demonstruesit u pėrballėn me kordonin e policisė dhe gjatė pėrleshjeve masa e demonstruesve e shpėrtheu bllokimin. Pas kėsaj fitoreje, masa vazhdoi marshimin rrugės krysore duke brohoritur e kėnduar kėngėn: ”Bashkohuni, bashkohuni!... Ejani mblidhuni kėtu, kėtu, kėtu...!” 25 Masa e demonstruesve pas parakalimit nėpėr rrugėn kryesore, pėrgjatė ndėrtesės sė Kuvendit Krahinor, u grumbullua nė platonė (sheshin) pėrpara Tetarit Popullor. Me kėtė rast Osman Dumoshi dhe Skėnder Kastrati qė tė dy ideatorė tė kėsaj demonstrate u ngjitėn mbi kioskėn ”Optika” dhe lexuan njė fjalim para masės sė tubuar.Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  2nao8yq
Adem demaqi
Masa e demonstruesve leximin e referatit e priti me ovacione duke brohoritur parollat: 

- ”Duam Republikė!”, 

- ”Republikė, republikė!”, 

- ”Duam-vetėvendosje!”, 

- ”Vetėvendosje-vetėvendosje!”,

- ”Republikė-Kushtetut”,

- ”Kushtetut-kushtetut!”, 

- ”Duam Universitetė!”, 

- ”Universitet, universitet!”etj. 26

Masa, me tė pėrfunduar referati, zuri tė lėvizte rrugės kryesore drejt Kuvendit Krahinor dhe me kėtė rast qyteti buēiste nga brohoritjet pėr vetvendosje deri nė shkėputje, pėr Republikėn e Kosovės, pėr Kushtetutėn, pėr Universitetin... dhe nga kėngėt atdhetare: 

”Frynė murlani me stuhi 

Qielli ē“bubullonte,

Nėn flamurin kuq e zi 

Skėnderbeu luftonte...”, 

”Besa besė, besėn ta kam dhėnė 

pėr Kosovėn jetėn ka me dhanė!...”. 27

Masa e demonstruesve qė kishte arritur nė disa mijėra vetė, u ndalė para ndėrtesės sė Kuvendit Krahinor, e cila ishte e rrethuar nga kordonet e policisė tė paisur me automatik dhe me helmeta nė kokė. Me kėtė rast masa kėrkonte t“ju fliste Fadil Hoxha ose do tė hynin me dhunė nė objekt tė Kuvendit. 28 Ndėrkohė masa e revoltuar brohoriti parulla kundėr burokracisė politike si: 

- ”Poshtė burokracia!”, 

- ”Poshtė tradhėtarėt!”, 

- ”Poshtė Veli Deva!”, 

- ”Rroftė Klasa punėtore!”, 

- ”Rrofshin minatorėt”, 

- ”Rroftė fshatarėsia”, 

- ”Rroftė rinia”, 

- ”Poshtė Fadil Hoxha”, 

- ”Rroftė vėllazėria shqiptare”... 29

Para Kuvendit Krahinor, forca tė mėdha policore dhe njėsitė e zjarrėfikėsve, me qėllim tė shpėrndarjes i sulmuan demonstruesit me shkopinjė gome e vrushkuj uji, ndėrsa demonstruesit iu kundėrvunė me gurė tė kalldermit. 30 Me kėtė rast policia e kishte izoluar njė numėr demonstruesish afėr ėmbėltores ”Pēella” (Bleta), pėrballė ndėrtesės sė Kuvendit Krahinor dhe i rrihte pamėshirė me shkopinjė gome e me shqelma. Nė ato momente njė grup tjetėr demonstruesish arritėn t“i marrin nė duar tė veta cisternat e zjarrfikėsve dhe me ujin e ftoftė sulmuan policinė dhe i nxorėn nga rrethimi demonstruesit tjerė. 31 Policia nė kėto rrethana tėrhiqet dhe gjatė tėrheqjes kishte mundur t“i ndajė nga turma disa demonstrues, tė cilėt edhe i arrestuan. Pas kėtyre pėrleshjeve, ku pati edhe shumė tė lėnduar nga tė dya palėt, masa e demonstruesve me buēima kėngėsh e brohoritjesh, vazhdoi demonstrimin nėpėr rrugėn kryesore, nė drejtim tė Fakultetit Filozofik. 

Mbi njė tarac pėrpara ndėrtesės sė Fakultetit Filozofik (ku u rikthyen sėrish demonstruesit) u zhvillua njė tribunė popullore. Aty shumė oratorė folėn pėr vuajtjet e popullit shqiptar nėn robėrinė serbo (jugo)sllave, pėr krimet qė kishin bėrė ata, qysh prej vitit 1912 mbi popullin tonė, pėr historinė e qėndresės shqiptare kundėr kėsaj robėrie mesjetare etj. Mė pastaj u nderuan edhe dėshmorėt: Shaban Shala e Fazli Gajēevci, si dhe u fol me pietet pėr simbolin e qėndresės shqiptare Adem Demaēi, i cili atėkohė vuante dėnimin prej 15 vjetėsh, nėpėr kazamatet serbe, sė bashku me shumė tė burgosur tjerė. Demonstruesit me tė dėgjuar emrin e Adem Demaēit filluan ta kėrkojnė lirimin e tij nga burgu, duke brohoritur: 

- ”Rroftė Adem Demaēi”, 

- ”Rroftė Kadri Halimi”, 

- ”Duam lirimin e tė burgosurve politikė”... 32

Strukturat e burokracisė plitike pėr t“i bindur demonstruesit se duhej tė shpėrndahen, me qėllim tė qetėsimit tė situatės, kishin caktuar Ismail Bajrėn pėr tė biseduar me ta. Ai pėr t“i shqyrtuar kėrkesat e shtruara pėrmes bisedimeve, kėrkojė nga demonstruesit qė tė formohet njė Kryesi tė tyre, mirėpo masa e tubuar njėzėri ju pėrgjigjė se ”Tė gjithė jemi kryesi!....” 33 tė gjithė jemi kryesi!” Kur pushoi sė foluri z.Bajra, filloi tė buēas zėri i demonstruesve pėr lirimin e shokėve tė burgosur, gjatė kėtij demonstrimi. Me brohoritjet ”Lironi shokėt, lironi shokėt”, masa e tubuar nisi marshimin nė drejtim tė burgut famkeq tė Prishtinės. Nga udhėkryqi, pėrballė shtėpisė sė vjetėr tė mallrave, masa mori rrugėn nė drejtim tė shtėpisė sė armatės (APJ) dhe u grumbulluan para hotelit”Avalla”, nė afėrsi tė burgut. Forcat policore pėr ta shpėrndarė masėn e tubuar pėrdori gazin lotėsjellės, shkopinj gome dhe armė zjarri. Nė ndihmė tė policisė me kėtė rast kishin ardhur edhe ushtria. Gjatė kėsaj pėrleshjeje nga breshėritė e plumbave qė vinin nga banesat e ballkoneve shtetėrore,qė gjendeshin mbi hotelin”Avalla”, vritet i riu 17 vjeēar Murat Mehmeti, nxėnės i shkollės sė mesme teknike nė Prishtinė dhe u plagosėn shumė tė tjerė. 34

Pas kėtij sulmi barbarė nga ana e policisė dhe ushtrisė, masa tėrhiqet nė mėnyrė tė ērregullt (kaotike) nė drejtim tė Kuvendit Krahinor, shkojnė deri te shkolla teknike dhe prej andej marshojne rrugės pėr t“u kthyer sėrish rreth orss 22 tė mbrėmjes nė oborrin e Fakultetit Filozofik. Gjatė rrugėtimit, masa e revoltuar nga gjakderdhja e shkaktuar, duke brohoritur parullat: 

- ”Gjakatarėt-gjakatarėt”, 

- ”Barbarėt,barbarėt”, 

- ”Ja vdekje-ja liri! Mė mirė vdekje se robėri”, 

- ”Hakmarrje, hakmarrje”!... i rrotulluan disa automjete dhe me gurė thyen dhjetra vitrina tė shitoreve shtetėrore. 35
Nė sheshin e Fakultetit Filozofik, pasi u nderua me njė minut heshtje dėshmori i sapo rėnė i lirisė Murat Mehmeti, para masės folėn shumė oratorė nga radhėt e studentėve, nxėnėsve, punėtorėve, minatorėve, fshatarėve etj, tė cilėt shfryn mllefin e tyre kundėr pushtetit titist serbo(jugo)sllavė. Pėr tė qetėsuar studentėt, me kėrkesėn e strukturave pushtetore, para masės paraqitet edhe prof.Mark Krasniqi, i cili u bėri thirrje demonstruesve qė tė shpėrndahen, por masa nuk e pėrfilli kėrkesėn e tij. Duke brohoritur parulla tani mė tė njohura dhe duke kėnduar kėngė tė ndryshme patriotike, njė pjesė e demonstruesve qėndruan nė platonė e Fakulteti Filozofik, deri nė orėn 3 tė mėngjesit, tė datės 28 nėntor 1968. 36 Atė mėngjes kur populli shqiptar ishte pėrgatitur ta festoj ditėn e Flamurit, Prishtina ishte vėnė nė njė shtetėrrethim tė plotė ushtarako-plicor!

2. Demonstrata nė Ferizaj

Demonstrata e dytė pėr nga fuqia dhe intenziteti u zhvillua nė Ferizaj, nė orėt e para tė mesditės sė 27 nėntorit 1968. Atė ditė ndonėse ishte ditė tregu nė qytet, masa e demonstruesve, tė cilėn e pėrbėnin nxėnės tė shkolllės sė mesme ”Hivzi Sylejmani”, studentė, punėtorė e fshatarė, lėvizi nga shumė drejtime pėr nė qendėr tė qytetit... Afėr shtėpisė sė kulturės, kolonės sė demonstruesve u doli pėrpara Sinan Sahiti, kryetar i Komitetit Komunal tė LK tė Feizajt, i cili kėrkojė qė tė mos marshojnė nė drejtim tė qendrės sė qytetit, por masa nuk e dėgjon dot. 37 Nė kėtė situatė njė kordon i policisė pėrpiqet t“i pengojė demonstruesit, por nuk patėn sukses. Para demonstruesve (mbi 3 000 veta) tė cilėt u mblodhėn nė platonė para ndėrtesės sė Kuvendit Komunal, mbajti njė fjalim veprimtari Ismet Ramadani. Gjatė tėrė kohės masa e tubuar brohoritėn parulla: 

- ”Duam vetėvendosje!”, 

- ”Kosova Republikė!”, 

- ”Barazi-Liri!”, 

- ”Duam Kushtetut!”, 

- ”Duam Universitet!”…

Ndėrkohė forcat policore tė ndihmuar nga ekipi i zjarėfikėsve, intervenuan pėr t“i shpėrndarė demonstruesit, mirėpo masa e revoltuar u mbrojtėn, duke hedhur gurė dhe gjėsende tjera tė forta nė drejtim tė tyre. Meqė pėrleshjet qenė tė ashpra u lėnduan dhjetra demonstrues dhe disa policė. Demonstrata nė Ferizaj pėrfundojė rreth orės 16 dhe zgjati katėr orė. Pas shpėrndarjes tė saj, shumica e pjesėmarrėsve shkuan pėr t“ju bashkuar demonstratės nė Prishtinė. 38

3. Demonstrata nė Gjilan

Pėr organizimin e demonstratės nė Gjilan, mė 10 nėntor 1968 dy studentė tė Komitetit tė Demonstratave takohen me Rexhep Malėn, Fatmir Salihun dhe Irfan Shaqirin, nė kėtė qytet. Nė takim u caktuan detyrat organizative dhe teknike, tė cilat duhej tė kryheshin pėr mbarėvajtjen e demonstratės dhe masovizimin e saj. 39 Qė nga 21 nėntori grupi organizativ ėshtė takuar pėr ēdo ditė nė njė strehimore (bunker) afėr shtėpisė sė Fatmir Salihut dhe aty kanė pėrgatitur parullat qė do tė barteshin nė dorė nga demonstruesit...Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Be7bz5

Rexhep Mala - 

Mė 26 nėntor 1968 nė shtėpinė e Rexhep Malės mbahet mbledhja e fundit e grupit dhe aty finalizohet mbarėvajtja e demonstratės. Nė kėtė demonstratė u dalluan nxėnėsit dhe studentėt: 

1. Vahide Hoxha-Braha, 

2. Mynivere Kastrati, 

3. Vildane Ahmeti, 

4. Fetije Bajrami, 

5. Zija Shemsiu, 

6. Fazli Abdullahu, 

7. Xhavit Dėrmaku, 

8. Njazi Korēa, 

9. Ilmi Ramadani, 

10. Shemsidin Kastrati etj. 40

Demonstrata filloi nė orėn 12:05 dhe parakalimi u bė nga shkolla e mesme ekonomike deri tė stacioni i autobusve. Nė ballė tė demonstruesve, numri i tė cilėve arrinte nė rreth 2 mijė vetė, ishin organizatorėt e demonstratės dhe flamuri kombėtar qė e mbante nė duar Vahide Hoxha’Braha, ndėrsa Mehmet Emini e mbante flamurin jugosllavė. Gjatė rrugėtimit demonstruesit brohoritėn parullat, tė cilat edhe i mbanin nė duar tė shkruara nė transparente: 

- ”Duam Vetėvendosje”,

- ”Duam Kushtetutė”,

- ”Kushtetutė-Republikė”,

- ”Duam Universitet”, 

- ”Duam barabarėsi tė gjuhės” etj. 41

Me qėllim tė parandalimit, para masės sė demonstruesve dolėn aktivistėt e Kuvendit komunal tė LK tė Gjilanit, mirėpo masa kishte marrė hovė dhe demagogjitė e tyre nuk mundėn ta ndalin dot marshimin nėpėr qytet. Meqė strukturat shtetėrore dėshtuan, kundėr demonstruesve paqėsorė intervenuan forcat policore tė paisur me shkopinj gome. Me kėtė rast edhe demonstruesit ju kundėrvunė me gurė dhe gjatė pėrleshjeve u lėnduan shumė demonstrues por edhe disa “ruajtės tė rendit”. Pas 4 orėsh, demonstruesit u shpėrndanė, ndėrsa shumica prej tyre udhėtuan pėr tė marrė pjesė nė demonstratėn e Prishtinės. 42

4. Demonstrata nė Besian (ish’Podujevė)

Edhe demonstrata e Podujevės u zhvillzua nė orėt e paradites, tė datės 27 nėntor. Masa e demonstruesve fillimisht u mblodhė nė sheshin e qytetit, nė qendėr ku pėrfshihej edhe hapsira e parkut. Nė ballė tė demonstruesve (ku u bashkuan edhe fshatarė qė kishin ardhur pėr tė bėrė treg) valonte flamuri kombėtar, i qėndisur nga Elhame Shala-Bogujevci. Demonstruesit hodhėn pėrulla pėr vetėvendosje, pėr kushtetutė dhe pėr barazi kombėtare. Para demonastruesve folėn: Sabit Syla - student nga fshati Obraqė i Podujevės, Hasan Shala (vėllai i dėshmorit Shaban Shala) nga fshati Letancė etj. 43 Meqenėse demonstruesit nuk u provokuan nga policia, demonstrata pėrfundojė e qet pa asnjė eksces. Mė pas shumė llapjanė do t“i bashkohen edhe demonstratės sė madhe nė Prishtinė.

Ēfarė masash politike propozoi Veli Deva ndaj organizatorėve tė demonstratave?!

Ndonėse demonstratat e nėntorit, pėrmes agjensive telegrafike botėrore, shtrypit,radios dhe televizionit jehuan fuqishėm, kryetari J.B.Tito ndėrmori njė propagandė intensive pėr tė dezinformuar opinionin ndėrkombėtar pėr kėto ngjarje. Nė intervistat qė dha pėr gazetarėt vendas e tė huaj, nė Jajcė (ku ishte duke festuar 29 nėntorin) Titoja me kujdes i anashkalojė kėrkesat themelore tė demonstratave pėr vetėvendosje e republikė dhe mundohej t“i paraqiste ato si trazira tė zakonshme studentėsh, tė cilat sipas tij nuk duheshin dramatizuar e hiperbolizuar dhe nuk duhej t“u jepej rėndėsia qė nuk e kishin. 44
Megjithatė kėto demonstrata do tė bėhen objekt shqyrtimi dhe analize nė tė gjitha strukturat partiake e shtetėrore tė fedratės, tė Serbisė dhe tė Kosovės dhe kundėr tyre do tė organizohet njė fushatė e egėr shoviniste. Qysh nė mbledhjen e parė tė jashtėzakonshme, tė mbajtur nė mbrėmjen e 27/28 nėntorit 1968, nė Prishtinė, Komiteti Krahinor - demonstratat e asaj dite nė Prishtinė e gjetiu i cilėsoi si ”armiqėsore tė organizuara nga elementėt armiqėsorė, kundėr rendit kushtetues dhe shoqėrisė socialiste vetėēeverisėse, kundėr platformės ideologjike tė LKJ’sė dhe kundėr vllaznim’bashkimit tė kombeve dhe kombėsive tona”. 45

Ndėrkaq kėrkesat e demonstruesve u kualifikuan si ”platformė e fuqive mė reaksionare nė shoqėri” dhe se demonstruesit ishin tė lidhur” me agjenturat e huja..., me mbeturinat e forcave reaksionare shoviniste e deri te devijuesit e ndryshėm brenda Lidhjes sė komunistėve”.46 Nė kėtė mbledhje ende pa u ditur zhvillimet e demonstratave dhe pa u analizuar mirė shkaqet qė quan nė shpėrthimin e tyre, Veli Deva, kryetar i Kryesisė sė KK tė LK tė Kosovės, kėrkojė qė “tė merren masa energjike kundėr nxitėsve tė ērregullimeve... tė qėrohen hesapet me nxitėsit e mėrisė nacionale dhe veprimtarisė armiqėsore”. 47

Kush i gjykoi - denoi nė „emėr tė popullit“ organizatorėt e demonstratave? 

Kėto vlerėsime pashmangshėm, i hapėn rrugė burgosjes sė organizatorėve tė demonstratave. Mė 28 nėntor 1968 arrestohen: Osman Dumoshi. Afrim Loxha dhe Skėnder Muēolli; mė 1 dhjetor arrestohen: Hasan Dėrmaku, dhe Skėnder Kastrati; mė 3 dhjetor arrestohet Xheladin Rekaliu; mė 11 dhjetor arrestohet Adil Pireva; mė 25 dhjetor Ilaz Pireva, ndėrsa mė 27 janar 1969 arrestohet Selatin Novosella. 48

Gjatė kėsaj periudhe arrestohen edhe dhjetra studentė, nxėnės, mėsues e punėtorė, qė morėn pjesė nė demonstrata, mirėpo shumica prej tyre do tė lirohen, ndėrsa njė pjesė e tyre denohen pėr kundėrvajtje. Pas katėr muaj hetimesh, mė 2, 3, 4 e 7 prill 1969, nė Gjykatėn e Qarkut nė Prishtinė u mbajtė njė proces gjyqėsorė kundėr organizatorėve tė demonstratave. 

Nė kėtė proces u pėrfshi, trupi gjykues i pėrbėrė nga: 

- Nazmi Juniku - kryetar,

- me gjyqtarėt - porotė: Beēir Shehi dhe Mehmet Sponca, 

- si procesmbajtės ishte Hysamedin Oruēi, 

- ndėrsa Prokuror ishte Sahit Meraku i deleguar nga Peja. 

Kjo trupė gjyqtarėsh - porotėsh mė 7 prill 1969 ”nė emėr tė popullit” pėr shkak tė “krimit - propaganda armiqėsore nga neni 118 al. 1 e KP” 49 kėta studentė i shpalli fajtorė dhe ua shqiptoi dėnimin prej 37 vjetėsh burg tė rėndė.

Me kėtė rast studentėt: 

- Osman Dumoshi, Hasan Dėrmaku, Selatin Novosella dhe Adil Pireva, u dėnuan me nga 5 vjet burg; 

- Skėnder Kastrati dhe Xheladin Rekaliu me nga 4 vjet burg, 

- ndėrsa Ilaz Pireva, Skėnder Muēolli dhe Afrim Loxha dėnohen me nga 3 vjet burg. 50

Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Aktgjykimi-osman-dumoshi-1968

Faksimili i aktgjykimit tė grupit tė Osman Dumoshit

Pėr pjesėmarrje aktive nė demonstratėn e Prishtinės, u denuan edhe studentėt: Asllan Kastrati, me 6 muaj burg; Sylejman Kastrati me 3 muaj burg; Skėnder Berisha me 2 muaj, Bedri Novosella, Sylejman Peposhi dhe Halil Qosja me nga 1 muaj; ndėrsa Tefik Qitaku dhe Ramadan Ramadani (qė tė dy rrobaqepės) u dėnuan me nga 2 muaj burg.

Pėr demonstratėn e Ferizajit u denuan:Ali Mehmeti, arsimtar me 1 vit burg, Ismet Ramadani dhe Hasan Abazi (qė tė dy studentė) me nga 10 muaj; ndėrkaq me nga 1 muaj u denuan; Beqir Qerimi, student dhe nxėnėsit: Sylejman Bytyqi, Hasan Muhaxheri dhe Ekrem Beqiri.

Pėr demonstratėn e Gjilanit u denuan studenti: Irfan Shaqiri me 1 vjet burg, ndėrsa me nga 1 muaj burg u denuan: Beqir Qerimi, student dhe nxėnėsit: Rexhep Mala, Fatmir Salihu, Ahmet Hoti etj

Ndėrkaq pėr demonstratėn e Podujevės u denuan: Hamit Abdullahu (berber)me 1,6 muaj burg; Sabit Syla (student) me 1,4 muaj burg; Haki Sheholli me 1 vjet burg; ndėrsa me nga 1 muaj burg u denuan: Hasan Sh.Shala dhe Bahri Shabani, qė tė dy studentė. Po me nga 1 muaj u denuan edhe mėsuesit: Hasan Shala, Xhafer Ejupi, Skėnder Hoxha, Shaqir Shala dhe Selatin Vokrri si dhe Nexhip Ejupi e Abdulla Nishevci, qė tė dy me profesion rrobaqepės. 51

( VIJON… )
Naki
Naki

Shteti : Republika e Kosovės
Postime : 9124
Kyējet nė forum : 25519
Regjistruar mė : 2007-05-29

https://naki.albanianforum.net

Back to top Go down

Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Empty Re: Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare (Tetor - Dhjetor 1968)

Post by Naki Sat 21 Dec 2013, 00:53

Demonstratat e muajve tetor - nėntor 1968 qė u organizuan nė Kosovė, ndikuan fuqishėm edhe nė viset shqiptare nė Maqedonin perėndimore. Nismėtarė pėr organizimin e Demonstratės nė Tetovė u bėnė studentėt shqiptar nga Tetova, Gostivari, Kumanova..., qė studjonin bashkė me studentėt nga Kosova nė Universitetin e Beogradit, Zagrebit dhe nė disa fakultete tė Prishtinės. Me kėtė rast nė krye tė kėtyre aktiviteteve atdhetare u vunė mėsuesit: Mehmetriza Myrtezani Gega (Mehmet Gega) nga Tetova, i cili nė vitin 1955 u denua me 10 vjet burg, per shkak tė pengimit tė shpėrnguljeve tė familjeve shqiptare pėr Turqi; Hysniqemal Sherifi (i cili nė vitin 1963 ishte udhėheqės i grupit patriotik e revolucionar ”Flamuri” 52 ), pastaj studentėt: Faik Mustafa nga fshati Shipkovicė, Ramadan Sinani nga fshati Gajre, Hysenxhevat Kalishta, Abdylmenaf Rustemi, Arbėr Xhaferi, Fehmi Rufati etj. 53
Popullit shqiptarė nė kėto vise etnike, pėrveē se i mohoheshin tė drejtat nė arsim, kulturė, punėsim etj, kishte tė ndaluar edhe pėrdorimin e simboleve kombėtare. Pėrkundėr ndalesave shtetėrore, shqiptarėt gjenin forma pėr kremtimin me dinjitet tė festave kombėtare.
Me rastin e 28 Nėntorit - Ditės sė Flamurit, mė 27 nėntor 1967 nė shtėpinė e Mehmet Gegės mblidhet njė grup tė rinjėsh pėr tė festuar kėtė ditė tė madhe kombėtare. 

Nė kėtė mbrėmje festive ishin tė pranishėm: 
1. Faik Mustafa, 
2. Ramadan Sinani, 
3. Hysenxhevat Kalishta, 
4. Miftar Zymberi,
5. Fehmi Rufati, 
6. Abylselam Selami, 
7. Xhemil Mustafa, 
8. Arbėr Xhaferi, 
9. Abdylmenaf Rustemi.
Atė natė derisa grupi kėndonte dhe bisedonte pėr pozitėn e rėndė tė shqiptarėve, sidomos nė fushėn e punėsimit dhe tė arsimit, vajza e Mehmetit, Valdetja do ta qėndis flamurin kombėtar, tė cilin po kėtė natė e pėrfundon sė qėndisuri.Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  29xy7ux
Mė 27 nėntor 1967 edhe Shefit Pollozhani nga Struga, bashkė mė Sejdi Llogėn, Olloman Selėn dhe Xhevat Lenėn ngritėn flamurin kombėtar dhe shkruan parullat: 

- ”Rroftė 28 Nėntori”, 
- ”Rroftė populli shqiptar”, 
- ”Rroftė Shqipėria” 54 dhe tė nesėrmen festuan kėtė ditė tė madhe kombėtare. Njė vit mė vonė ditėn e Flamurit, e festuan edhe dy grupe tė rinjėsh nė Gostivar: Zyhdi Bilalli, Shaip Bilalli dhe Naim Bilalli nga Ēegrani dhe Hysen Hasani me disa tė tjerė u tubuan nė ambientet e shkollės fillore ku ngritėn flamurin kombėtar dhe kremtuan kėtė datė historike. 
Ndėrkaq njė grup tjetėr arsimtarėsh nga Gostivari nė pėrbėrje: Jusuf Dalipi, Xhavit Muharremi, Imer Imeri, Mustafė Rushiti, Refik Dauti, Flora Muharremi dhe Jamin Nuredini, pikėrisht nė paraditen e 28 nėntorit 1968 i vendosin flamujt nė vetura dhe parakalojnė nėpėr fshatrat Gajre, Florinė dhe Ēegran, kthehen nė qytet dhe sėrish nisen e shkojnė nė drejtim tė kundėrt, nė fshatin Debresht. Pasdite Jusuf Dalipi, Jamin Nuredini, Refik Dauti, Mustafė Rushiti dhe Imer Imeri me flamur nė veturė shkojnė nė Mavrovė (18 km. larg Gostivarit) dhe hyjnė nė restorantin e ”Haneve tė Mavrovės” duke e vendosur edhe flamurin kombėtar mbi tavolinė. 55
Para kėtyre ngjarjeve, mė 18 tetor 1968 nė Tetovė, u bė bojkotimi njėditor i mėsimit tė nxėnėsve shqiptarė tė Gjimnazit tė Tetovės. Ata kėrkonin hapjen e paraleleve shqipe, propozim ky qė ishte dhėnė njė vit mė parė..., mirėpo qarqet shoviniste maqedonase e pengonin realizmin e tij. Kėtė ngjarje edhe pse tė gjithė instancat politike dhe shtypi i kohės e karakterizuan si njė akt tė rėndė nė prishjen e marrėdhėnieve ndėrnacionale, megjithatė pas shqyrtimit tė kėsaj kėrkese, mė 20 tetor 1968 filloi punėn paralelja nė gjuhėn shqipe. 56
Populli shqiptar nė Maqedoni ndonėse jetonte nė pozita diskriminuese, grupi i Mehmet Gegės me rastin e ditės sė Flamurit u mblodhėn nė shtėpinė e Faik Mustafės, pikėrisht nė vigjilje tė kėsaj feste kombėtare, (27 nėntor 1968) nė kohėn kur nė Prishtinė dhe nė disa qytete tjera tė Kosovės u mbajtėn demonstrata tė fuqishme, dhe aty shtruan pėr diskutim organizimin e njė demonstrate nė Tetovė, Gostivar, Kumanovė, Shkup dhe nė qytete tjera shqiptare. 57 Meqė ato ditė, ishte ramazan, Mehmet Gega pėr ta pėrgatitur masėn popullore pėr demonstratė, mė 28 nėntor 1968 xhematit tė mbledhur nė xhaminė e sahatit i foli pėr rėndėsinė historike tė festės sė Flamurit, qė prej Kuvendit tė Lezhės (28.XI.1444) e deri nė Kuvendin e Vlorės (28.XI.1912), kur u shpallė edhe Pavarėsia e Shqipėrisė, si dhe pėr padrejtėsitė e shumta qė i bėheshin shqiptarėve para dhe pas luftės sė dytė botėrore. Me propozimin e tij u bėnė edhe lutje pėr dėshmorėt e rėnė. 
Ndėrkaq, gjatė gjysmės sė parė tė muajit dhjetor 1968 u zhvillua njė aktivitet i dendur organizativ. Anėtari i grupit Faik Mustafa vuri kontakte me dy studentė nga Gjakova: Agim Jakėn dhe Ibrahim Rudin, me tė cilėt u konsultua rreth kėrkesave qė duhet shtruar nė demonstratė. 58
Ndėrkohė u shkruan dhe u shumzuan (me ciklograf) qindra thirrje pėr demonstratė, tė cilat u shpėrndanė nėpėr fshatrat pėreth Tetovės dhe nė disa qytete. Paraprakisht u shkruajtėn edhe kėrkesat nė transparente. Nė mbrėmjen e 19 dhjetorit 1968 (nė vigjilje tė kremtes sė Bajramit) me porosi tė Mehmet Gegės, nė disa minare tė xhamive tė Tetovės u vendosėn flamujt kombėtar shqiptar. 
Fillimisht, flamuri vendoset nė Xhaminė e Sahatit, qė gjendet ne qendėr tė qytetit, dhe atė e vendos Myrtezan Myrtezani (vėllai i Mehmet Gegės); nė xhaminė e vjetėr Eski Xhami e vendos Abdullah Jusufi, ndėrsa nė Xhaminė e Pashės flamurin e vendos Haqif Ferati. 59 Flamuri u ngrit edhe nė disa shtėpi private dhe punishte zejtare, si dhe nė disa fshatra pėrreth si nė Radovicė, nė Reēicė, nė Shipkovicė, nė Gajre etj. 60 Derisa ngritja e flamurit kombėtar, pėr shqiptarėt e Tetovės ishte njė fitore e madhe, qarqet shoviniste maqedonase kėtė aksion nuk e shikuan me sy tė mirė, prandaj dhe organizuan njė skenar provokues. 
Nė orėt e mbrėmjes tė 22 dhjetorit, fotografi maqedonas Sreēko Janevski nga Tetova, e grisi flamurin shqiptar, tė ngritur nė punishten e Ismail Ejup Spahiut (rrobaqepės) nė rrugėn ”Ilindenska”, mu nė qendėr tė qytetit. 61 Tė revoltuar nga ky akt shovinist, me shpejtėsi nė vendin e ngjarjes u grumbulluan dhjetra tetovarė dhe deri rreth orės 20 tė mbrėmjes, masa u shtua nė disa qindra vetė. Masa e tubuar e ndoqi sllavomaqedonin S.Janevski, i cili gjatė ikjes me revole nė dorė kėrcėnonte shqiptarėt dhe futet nė ambientet e hotelit ”Makedonija”. Protestuesit shqiptar pasi i thejn xhamat e dritareve hyjnė brenda nė hotel, por ndėrkohė vjen policia dhe e merrė nė mbrojtje kėtė provokator. Masa e revotluar shqiptare nė krye tė sė cilės u ndodhėn mjekėt: Harun Jakupi dhe Mahmut Bajraktari si dhe arsimtarėt: Selajdin Hyseni dhe Abdullah Kalishta, protestuan duke marshuar rrugėve tė qytetit dhe hodhėn parolla kundėr pushtetit maqedonas dhe rreth orės 21 u shpėrndan tė qetė. 62
Nisur nga kjo situatė e krijuar, grupi i Mehmet Gegės mori qėndrim pėr vazhdimin e protestės. Tė nesėrmen mė 23 dhjetor, protesta u shndėrrua nė demonstratė. Rreth orės 11 organizatorėt e demonsratės: Faik Mustafa, Ramadan Sinani, Ismail Emini, Hysniqemal Merxhani etj, ishin tubuar pėrpara dyqanit tė provokatorit Sreēko Janeski. Masa e demonstruesve, lėvizi nga qendra e qytetit nė drejtim tė kuvendit komunal dhe me kėtė rast nxėnėsi i gjimnazit Hamit Salihu me disa shokė u futėn nė ambientet e komunės dhe nė dritaren e njė zyreje nė katin e tretė e shpaluan flamurin kombėtar. 63
Pasi njoftohet policia nga kujdestarėt e komunės, aty shkaktohet njė pėrleshje midis demonstruesve dhe ”ruajtėsve tė rendit”. Policia pėr t“i shpėrndarė demonstruesit pėrdorėn shkopinjtė e gomės, ndėrsa demonstruesit shqiptarė mbroheshin me gjėsende qė gjenin pėrreth. Pas kėtij marshimi demonstruesit kthehen andej ka kishin ardhur (rrugės kryesore), dhe meqė ishin informuar rrejshėm se tashmė ishin burgosur disa demonstrues, masa u ndalua fuillimisht para ndėrtesės sė Sekretariatit pėr Punė tė Brendshme dhe qėndruan njė kohė tė gjatė, duke kėrkuar lirimin e tė burgosurve. 64
Mė pastaj demonstruesit marshojnė nė drejtim tė tregut tė qytetit, rrugės qė tė shpije pėr Ferizaj. Gjatė rrugėtimit bashkohen punėtorėt shqiptar tė Kombinatit ”Tetex”, zejtarėt dhe popullata e fshatrave tė Tetovės. Demonstruesit mbanin nė duar flamuj kombėtar dhe transparente me parullat: 

- ”Poshtė shovinizmi maqedonas”, 
- ”Kėrkojmė hapjen e Universitetit tė Kosovės”, 
- ”Kėrkojmė pėrdorimin e lirė tė Flamurit Kombėtar”..., 
ndėrsa masa parreshtur brohoriste: 
- ”Kushtetutė, kushtetutė!, 
- ”Flamuri, Flamuri”, 
- ”Duam mėsim nė gjuhėn shqipe” etj. 65

Nė orėt e vona tė pasdites, masa prej 4 - 5 mijė vetėsh (e cila vinte akoma duke u rritur) u grumbullua nė qendėr tė qytetit, ndėrkohė qė edhe pėrforcimet e policisė tė ardhur nga Shkupi u shtuan shumė. Nė kėtė situatė entuziazmi, tė pėrcjellur me brohoritje e parulla pėr barazi kombėtare, para masės, djaloshi 20 vjeēar Shifajet Fetahu, u ngjit nė njė shtyllė metalike dhe vendosi flamurin kombėtar. Ngritja e flamurit para demonstruesve qe akti me kulminant i kėsaj demonstrate. 66
Mė pastaj demonstruesit filluan sėrish marshimin drejt kinemas “19 nėntori” ku policia duke pėrdorur shkopinjtė e gomės dhe kondakėt e revoleve dhe tė automatikėve u pėrpoqėn t“a shpėrndajnė masėn. Gjatė kėtyre pėrleshjeve pati dhjetra shqiptarė tė plagosur si dhe u arrestuan shume tė tjerė. Ndėrkaq nė kėto pėrleshje u shkatėrrua njė vetur e policisė, njė kamion, shumė vetura zyrtare e private, Komiteti Komunal i LK tė Tetovės, Komuna dhe zyrat e Sindikatės etj. Demonstrata nėpėr rrugėt e Tetovės pėrfundoj nė orėn 20 tė mbrėmjes. 67
Manifestime tė hapura nė frymėn e demonstratave pati edhe nė: Gostivar, Kėrēovė,Kumanovė, Preshevė si dhe nė Ulqin, ku me ekspozimin e flamurit kombėtar u shpreh vullneti i popullit shqiptar pėr vetvendosje. 
Kush u denua pėr organizimin e demonstratave nė Tetovė?
Pėr demonstratat e Tetovės, e cila e aktualizoj ēėshtjen e pėrdorimit tė flamurit shqiptar dhe hapjen e paraleleve tė mėsimit nė gjuhėn shqipe, u denuan 170 shqiptarė, 68 ndėrsa 54 veta u denuan me mbi 1 vjet burg, jo vetėm nga Tetova por edhe nga Shkupi, Gostivari, Struga dhe Kėrēova.
Mė datė 25.VI.1969 nė Gjykatėn e Qarkut nė Shkup u gjykua Grupi i Mehmetriza Murtezanit (Mehmet Gegės). 
Nė Aktgjykimin e kėtij grupi shkruan:
NĖ EMĖR TĖ POPULLIT
Si gjykatė e apelacionit tė shkallės sė parė, e pėrbėrė prej Kėshillit pesė anėtarėsh: gjykatėsit Bogosav Nikodijeviq, si kryetar i kėshillit dhe gjykatės i rregullt Atanas Spasov; gjykatėsit porotė:Krste Mitrevski, Abdush Huseini dhe Maria Shundilova, si anėtarė tė kėshillit, me procesverbalistin Jordanka Nikanēeva, punėtor administrativ i gjyqit, duke vendosur sipas aktpadisė nė Prokurorinė e hapur tė Qarkut tė Shkupit KT. nr.1225/68, tė datės 18.IV.1969 kundėr tė akuzuarve: Memetriza Murtezani dhe Faik Mustafait, tė dy nga Tetova, pėr veprėn penale-Bashkim kundėr popullit dhe shtetit- sipas nenit 117, fq.1, nė lidhje me nenin 100 dhe 101, fq.1, tė Ligjit Penal; si dhe kundėr tė akuzuarve: Abdulselam Selamit, Ramadan Sinanit, Fehmi Rufatit, Xhemail Mustafait, Agim Xhaferrit, Arben Xhaferrit, Abdulmenaf Rustemit, Useinxhevat Useinit, Isniqemal Sherifit, Refik Muratit dhe Nexhbedin Nezirit, tė gjithė nga Tetova, pėr veprėn penale-Bashkim kundėr popullit dhe shtetit, nė bazė tė nenit 117, fq.2, nė lidhje me nenin 100 dhe 101, fq.1 tė LP., dhe kundėr tė akuzuarve: Agim Jakės dhe Ibahim Rudit, tė dy nga Gjakova, pėr veprėn penale-Bashkim kundėr popullit dhe shtetit, me ndihmesėn e nenit 117, fq.1, nė lidhje me nenin 100 dhe 101, fq.1, si dhe nenit 20 tė LP., ndėrsa sipas hetuesisė kryesore shtetėrore tė hapur me gojė, me praninė e Prokurorit publik tė Qarkut tė Shkupit, Mr. Vanēo Proevski dhe ndihmėsit tė tij, Branko Milanov,…. mė datė 25.VI.1969… Nė bazė tė rregullave tė neneve 3, 20, fq.1, 28, 38, 42, fq.1, 43, fq.1 dhe 45 tė LP., nė lidhje me nenin 117, fq.1 dhe 2 tė LP., si dhe rregullat nga neni 89, fq.2 pika 1 deri mė 6, nenit 91, fq.1 dhe 3, 93, fq.1 tė LP., tė akuzuarit:

1. MEMETRIZA MURTEZANI i quajtur "Gega" nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 7 VITESH, nė tė cilėn llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 24.XII.1968.
2. FAIK MUSTAFAI nga Tetova me BURG TĖ RĖNDĖ prej 5,6 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 24.XII.1968; 
3. ABDULSELAM SELAMI nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 1,6 VITESH, nė tė cilėn llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 27.XII.1968.
4. RAMADAN SINANI i quajtur "Ramush" nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 2 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 24.XII.1968.
5. FEHMI RUFATI nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 2 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 23.XII.1968.
6. ABDULMENAF RUSTEMI nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 2 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 23.XII.1968;
7. ISNIQEMAL SHERIFI nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 2 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 24.XII.1968;
8. REFIK MURATI nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 1,6 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 23.XII.1968;
9. NEXHBEDIN NEZIRI nga Tetova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 1,6 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 20.II.1969;
10. AGIM JAKA nga Gjakova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 2,6 VITESH nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 24.I.1969; dhe 
11. IBRAHIM RUDI nga Gjakova, dėnohet me BURG TĖ RĖNDĖ prej 3 VITESH, nė tė cilėn i llogaritet edhe koha e kaluar nė paraburgim qė nga data 7.III.1969. 69
Ndėrsa 
12. Hysenxhevat Kalaishta student me 5 muaj burg;
13. Xhemil Mustafa student me 5 muaj; 
14. Arbėr Xhafėri student me 3 muaj;
15. Agim M.Xhaferi student me 3 muaj burg e shumė tė tjerė. 70
Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Aktgjykimi_mehmetriza_gega-tetove-1969
Faksimili i aktgjykimit tė grupit tė Mehmetriza Myrtezanit - Gega.
Mė 30. VI. 1969, nė Gjykatėn e Qarkut nė Shkup „Kėshilli i pėrbėrė nga gjykatėsi Blagoja Ēonevski, kryetar i kėshillit dhe gjyqtarėt porotė: Pero Konēaliev dhe Petar Kunovski,“ nė bazė tė aktakuzės tė ngritur nga zv.Prokurori publik i qarkut Vanēo Pavlovski „nė Gjykatėn Publike tė Qarkut tė Shkupit, me Nr.K. 1223/1968 - 18.IV.196,… sipas nenit 118, fq.1 tė LP, dhe …nenit 119, fq.1 tė LP.“ nė „emėr tė popullit“ i dėnon: 
1. HARUN JAKUPI, dėnohet me vuajtje tė rėndė tė burgut prej 5 vjetėsh;
2. SALAJDIN HUSEINI, dėnohet me vuajtje tė rėndė burgu prej 4 vitesh;
3. MAHMUT AVDIU-BAJRAKTARI, dėnohet me vuajtje tė rėndė burgu prej 4 vitesh;
4. ABDULLA HUSEINI-KALISHTA, dėnohet me vuajtje tė rėndė burgu prej 18 muajsh. 71
Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_1Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_2Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_4Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_5Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_6Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_7Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Tetove_68_8
 
"Flaka" shkruan pėr proceset gjyqėsore...!
Pas burgosjeve nė Tetovė, pushteti shovinist maqedonas, burgosi e dėnojė edhe shumė tė rinjė shqiptar, qė nuk kishin aspak lidhje me demonstratat e Tetovės. Nė Shkup u denua Sejdi Kryeziu me 5 vjet burg, gjoja se ka bėrė propagand armiqėsore pėr shkėputjen e Maqedonisė perėndimore dhe bashkimin e saj me Shqipėrinė, ndėrsa Inajet Bariu u denua me 1 vjet, po pėr propagand armiqėsore. Asokohe nė strug u denua Irfan Vlashi me 6 vjet burg, pėr diversion, Tosun Roēi me 4 vjet burg, ndėrsa nė Kėrēovė u denuan: Syrja Qura, Sali Ramadani etj. 72

Pėrfundim
Demonstratat e vitit 1968 patėn njė rol tė madh nė zhvillimet e mėvonshme politike. Ato e detyruan udhėheqjen jugosllave tė rishqyrtojė statusin juridik tė Kosovės dhe me kėtė rast u ndėrmorėn disa veprime konkrete. Nė shkurt 1969 u miratue ligji kushtetues pėr Kosovėn, i cili hapi rrugė qė ajo ta ketė Kushtetutėn e vet. Me anė tė ligjeve emėrtimi ”Kosovė e Metohi” si krahinė e Sėrbisė, ndėrron emrin nė “Krahina Socialiste Autonome e Kosovės” (KSAK); Po atė vit gjuha shqipe u sanksionua me ligj si gjuhė e dytė zyrtare, krahas gjuhės serbo-kroate; u legalizua pėrdorimi i flamurit kombėtar; ndėrsa nė nėntor 1969 Kuvendi i Kosovės shpalli ligjin pėr themelimin e Universitetit tė Kosovės, i cili do tė jetėsohet mė 15 shkurt 1970. Sė kėndejmi, pas debateve maratonike pėr ndryshimet kushtetuese (1967-1971), Kuvendi federativ i Jugosllavisė mė 21 shkurt 1974 miraton Kushtetutėn e re tė RSFJ-sė, ndėrsa njė javė mė vonė (28 shkurt) edhe Krahina Socialiste Autonome e Kosovės e miraton Kushtetutėn e parė tė saj, e cila Kosovėn e definon njėkohėsisht, si: ”pjesė integrale tė Sėrbisė” dhe ”element konstituiv tė federatės jugosllave”. 73 Megjithatė kjo Kushtetutė nuk do tė kėnaqė asnjėherė vullnetin e popullit shqiptarė, prandaj dhe organizatat politike ilegale nuk do ta ndalin dot veprimtarinė e tyre atdhetare pėr asnjė moment, pėr tė realizuar synimin dhe aspiratėn madhore - vetėvendosjen dhe bashkim kombėtar.
______________________

Referencat:
1 A.Lalaj: Kosova - rruga e gjatė drejt vetvendosjes (1948-1981), Tiranė 2000, fq.137-140.
2 Pa vetvendosje - s“ka barabarėsi, “Rilindja“, 19 gusht 1968; Vetėvendosja-pjesė pėrbėrėse e mekanizmit vetqeverisės (po aty) 5 shtator 1968; Krahinės kompetenca mė tė mėdha (po aty) 6-8 shtator 1968; A.Lalaj - vepra e cituar, fq.188-189.
3 A.Lalaj, vepra e cituar, fq.283.
4 Konkluzionet e konsultės gjuhėsore tė 22-23 prillit tė vitit 1968, mbajtur nė Prishtinė, ”Pėrparimi” 1968, nr.3-4, fq.325-326.
5 K.Rexha- „Fati i luleve (Rruga jetėsore e shkrimtarit dhe atdhetarit Jusuf Gėrvalla), Prishtinė 1993, fq.104. / A.Lalaj: vepra e cituar, fq.334.
6 F.Hoxha: Jemi nė shtėpinė tonė, Prishtinė 1986. ”Kosovo, Past and Present”, Beograd 1989, fq.389 /A.Lalaj: Vepra e cituar, fq.335.
7 Dr.Z.Neziri: “Isa Demaj jeta dhe veprimtaria atdhetare, Prishtinė 2002, fq.179 Mr.E.Ēeku: Mendimi politik i lėvizjes ilegale nė Kosovė 1941-1981,
Prishtinė 2003, fq.169. /Sh.Braha: Gjenocidi serbomadh dhe qėndresa shqiptare (1884-1990), Gjakovė 1991, fq.504.
8 Dėshmi e Prof.Meriman Brahės dhėnė autorit, nė korrik 2001 nė Prizren
9 Dr.Z.Neziri: Vepra e cituar, fq.181-182 /Mr.E.Ēeku: Vepra e cituar, fq.169.
10 Nga deklarata e Meriman Brahės dhėnė autorit, nė korrik 2001 nė Prizren.
11. Selatin Novosella, Demonstratat e vitit 1968 (Kosova Sot)
12 Po aty 
13 A.Pireva: vepra e cituar, fq.38-41.
14 Po aty
15 Po aty
16 Mr.E.Ēeku: Mendimi politik i lėvizjes ilegale nė Kosovė 1945-1981, Prishtinė 2003, fq.170.
17 Sabri Novosella: Flijimi pėr ėndrrėn e lirisė (Rrėfim) Zėri 26 dhjetor 1996, fq.22.
18 Aktgjykimi K.nr.23/69 Gjyqi i Qarkut Prishtinė, fq.3.
19 A.Pireva: vepra e cituar, fq.7
20 Aktgjykimi i cituar, fq.4.
21 A.Pireva: vepra e cituar, fq.53-55.
22 “Zėri i Kosovės“-Organi LPRK-sė, artikulli i cituar... nr.11/12 nėntor-dhjetor 1988, fq.8.
23 Po aty
24 A.Pireva: Vepra e cituar, fq.fq.78.
25 Po aty
26 Po aty
27 Po aty
28 S.Novosella: artikull i ctuar, 4 dhjetor 2003, fq.9.
29 Po aty
30“Zėri i Kosovės“.... artikulli i cituar, fq.8.
31 S.Novosella: artikulli i cituar, fq.9
32 Po aty dhe libri i cituar i A.Pirevės, fq.112.
33 Po aty
34 A.Pireva: vepra e cituar, fq. 113-115.
35 Po aty
36 Po aty
37 S.Novosella: Nė 35 vjetorin e demonstratave tė 68-tės, Kosova Sot, 3 dhjetor 2003, fq.9
38 “Zėri i Kosovės“….artikulli i cituar, fq.9.
39 Nga biseda e autorit me Irfan Shaqirin, 15.XI.2004
40 ALK-„Kosovapres“ Prishtinė 28 mars 2001.
41 “Zėri i Kosovės“…artikulli i cituar, fq.9.
42 Po aty
43 Po aty
44 A.Lalaj, Kosova-rruga e gjatė drejt vetėvendosjes (1948-1981),Tiranė 2000,
fq.361.
45 Arkovi i Kosovės, fondi i KK tė LKK, Dosja: Mbledhja e Komitetit Krahinor, 28.XI.1968. /Mr.E.Ēeku: vepra e cituar, fq.172
46 Gazeta”Rilindja”, 30 nėntor 1968 (raport nga mbledhja e KK tė LKK-sė), /A.Lalaj: vepra e cituar, fq.353.
47 Po aty
48 Aktgjykimi K.nr.23/69 i shpallur nga gjykata e qarkut nė Prishtinė (7 prill 1969) fq.1-2.
49 Aktgjykimi i cituar, fq.1
50 Aktgjykimi i cituar, fq.2-3
51 A.Pireva: Gjashtėdhjetėeteta shqiptare, Prishtinė 1994, fq.175-176
52 “Zėri i Kosovės“... artikulli i cituar, fq.10.
53 B.Berisha: Ēėshtja kombėtare shqiptare dhe “ultrakomunistėt“shqiptar, Tetovė 1996, fq.192.
54 B.Berisha: Vepra e cituar, fq.192. /Selatin Novosella: Cilat ngjarje i paraprinė demonstratave nė Tetovė, Kosova Sot, 8 dhjetor 2003, fq.9
55 Revista ”Koha” Prishtinė, mars 1991, /S.Novosella: Artikulli i cituar, fq.9
56 B.Berisha vepra e cituar, fq.196. / Revista ”Koha” Prishtinė, mars 1991
57 B.Berisha, vepra e cituar ,fq.193, /S.Novosella, artikulli i cituar, fq.9
58 Revista ”Koha” ,Prishtinė, mars 1991 /S.Novosella: artikulli i cituar, fq.9
59 B.Berisha: vepra e cituar, fq.197, /Revista “Koha” Prishtinė mars 1991./S.Novosella: artikulli i cituar, fq.9
60 “Zėri i Kosovės“… artikulli i cituar, fq.10
61 Po aty
62 Po aty
63 B.Berisha: Vepra e cituar, fq.198. /S.Novosella: artikulli i cituar, 9 dhjetor 2003, fq.9
64 Revista ”Koha”, Prishtinė mars 1991 /S.Novosella: artikulli i cituar, fq.9
65 Po aty, /“Zėri i Kosovės“, artikulli i cituar, fq.10.
66 B.Berisha: vepra e cituar, fq.198.
67 “Zėri i Kosovės“…artikulli i cituar, fq.10.
68 Sot fillon gjykimi i organizatorėve tė demonstratave tė Tetovės, ”Rilindja” 1-3 qershor 1969.
69 Nga aktgjykimi 129/69
70 A.Pireva: vepra e cituar, fq.176-177.
71 Nga aktgjykimi 30.VI.1969
72 B.Berisha: vepra e cituar, fq.199-200.
73 N.Gjeloshi: “Kosova nė udhėkryq 1989“, Itali 1997,fq.2
- FUND -
Naki
Naki

Shteti : Republika e Kosovės
Postime : 9124
Kyējet nė forum : 25519
Regjistruar mė : 2007-05-29

https://naki.albanianforum.net

Back to top Go down

Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare   (Tetor - Dhjetor 1968)  Empty Re: Sheradin Berisha: Roli Historik i Demonstratave Shqiptare (Tetor - Dhjetor 1968)

Post by Sponsored content


Sponsored content


Back to top Go down

Back to top

- Similar topics

 
Permissions in this forum:
You cannot reply to topics in this forum