Origjina e Ilirëve

by Kle@Love Sat 24 Apr 2010, 20:12

Popujt që u bënë më të njohur në historinë e lashtë të
Ballkanit janë grekët, ilirët dhe trakët. Ilirët janë ndër
banorët më të lashtë të Gadishullit Ballkanik. Ata janë
autoktonë. Kulturën, gjuhën dhe tiparet antropologjike ilirët
i formuan në vendin e tyre, në pjesën perëndimore të
Gadishullit të Ballkanit, aty ku shkrimtarët antikë i
përmendin në veprat e tyre.

Trevat e shtrirjes së popullsisë ilire janë mjaft të
gjera; ato përfshijnë të gjithë pjesën perëndimore të
Gadishullit të Ballkanit, që nga degët e Danubit,
lumenjtë Sava e Drava, në veri, e deri te Gjiri i
Ambrakisë (Prevezë), në jug, kurse në lindje deri në
Vardar. Grupe të veçanta ilirësh u vendosën edhe në
Italinë e Jugur. Këto janë fiset mesapet dhe japige.

Emri etnik ILIR shfaqet në
veprat antike që në shek. V p. K. Kurse emrat e disa
fiseve ilire fillojnë e përmendën që në shek. XII nga
Homeri. Por koha e formimit të etnosit ilir është më
e lashtë.
Fillimet e origjinës ilire janë që në
mesin e mijëvjeçarit të dytë p.K., që nga periudha e
bronzit të mesëm, kur fillojnë të formohen tiparet
etnike ilire. Në epokën e hekurit (mijëvjeçari i
fundit p.K.) ilirët u formuan plotësisht, duke trashëguar
nga epokat më të hershme eneolitike dhe të bronzit tipare
kulturore gjuhësore e antropologjike etnike.

Teoria e vjetër që i bëri ilirët të ardhur
nga Evropa Qendrore, në shekujt XII – XI p.K., është
rrëzuar nga studimet e kryera pas Luftës së Dytë
Botërore. Vetë fakti që varrimet me urna,
karakteristike për popujt e Evropës Qendrore, nuk janë tipike
për trevat e shtrirjes së ilirëve, por ndeshen vetëm në zona
të kufizuara, të rralla, dëshmon kundër teorisë së
ardhjes së ilirëve në Ballkan nga veriu.

Gjurmët e kulturave të Evropës
Qendrore, që ndeshen në Iliri, janë rezultat i
kontakteve kulturore, tregtare e të lëvizjes së
artizanëve të punimit të metaleve.

2. Fiset kryesore ilire

Ndër fiset më të përmendura ilire janë:
taulantët, ardianët, dardanët, paionët, dalmatët,
albanët, penestët, molosët, kaonët, thesprotët etj.

TAULANTËT. Banonin në zonën e
Adriatikut, që nga lumi Vjosa, deri në prapatokën e
Dyrrahut. Ky fis luajti një rol shumë të rëndësishëm
në historinë ilire të shek. IV – III p.K., duke u
vënë në krye të shtetit ilir, të cilin e kishin krijuar më
parë enkelejtë. Në trevat e taulantëve më vonë shfaqet fisi i
Albanëve dhe i Parthinëve.

ENKELEJTË. Banonin në krahinat përreth liqenit të Ohrit.
Ata krijuan dinastinë e parë të mbretërisë Ilire, në
fund të shek. V p.K. Një nga qytetet e tyre kryesore
ishte Enkelana. Pas shek. IV ata nuk përmenden më.
Në trevat e fisit të enkelejve përmenden edhe
dasaretët. Enkelejtë kanë qenë peshkatarë të zotë.

DASARETËT. Janë një fis i madh
në Ilirinë Juglindore. Njiheshin në lashtësi sidomos
për prodhimin e drithërave të bukës. Një nga qytetet
më të njohura ishte Pelioni (qyteza në Selcë të
Poshtme të Pogradecit). Qytet tjetër i madh i këtij
fisi ishte edhe Antipatra (Berati).

ALBANËT. Banonin në prapatokën e qytetit të Dyrrahut.
Kryeqendra e tyre ishte Albanopoli (Zgërdheshi i Krujës).
Fisi i albanëve i dha emrin e vet shqiptarëve, gjatë
mesjetës së hershme, kur ata njihen si albanë, arbër.

ARDIANËT. Fillimisht
shtriheshin rreth gjirit të Rizonit dhe të lumit
Neretva. Ardianët e shtrinë pushtetin e vet në të
gjitha krahinat e tjera që më parë ishin nën sundimin e
taulantëve. Ardianët luajtën një rol shumë të madh në luftërat
kundër pushtuesve romakë, gjatë shek. III – II p.K., në
kohën kur sundoi dinastia ardiane e Mbretërisë Ilire.
Kryeqendra e ardianëve ishte Shkodra.

DARDANËT. Ishin fisi më i madh ilir që u
vu në krye të Mbretërisë Dardane, në Ballkanin
Qendror, kryesisht në Kosovë. Dy fise të tjera
dardane të njohura ishin thunatët dhe galabrët.
Qyteti më i rëndësishëm i dardanëve ka qenë
Damastioni, i njohur si kryeqendër e nxjerrjes së metaleve.
Dardanët përmenden si luftëtarë të fortë, xehetarë shumë të
mirë, blegtorë dhe tregtarë të njohur.

PAIONËT. Fise ilire që banonin në luginën e
sipërme të Vardarit në kufi me dardanët, duke u
shtrir deri tek lumi Struma. Përmenden për herë të
parë nga Homeri, si aleat të trojanëve. Në gjysmën e
parë të shek.IV paionët krijuan mbretërin e tyre, e
cila u detyrua t’u bëjë ballë për shumë kohë sulmenve
të maqedonasve. Paionët prenë në shek.IV-II p.K.
monedhën e tyre prej argjendi.

DALMATËT. Banonin në brigjet e Adriatikut. Ishin blegtorë të
njohur, shquheshin për punimin e llojeve të ndryshme të
veshjeve prej liri e leshi. Veshja e njohur me emrin
dalmatika në shekujt e parë u përdor edhe nga
aristokracia romake, prej nga kaloi edhe në veshje
rituale kishtare. Qyteti më i njohur i tyre ka qenë
Delmini.

PENESTËT. Banonin
në luginën e Drinit të Zi e përreth saj. Përmenden
për herë të parë në vitet 170 – 169 p.K. Luajtën rol
të rëndësishëm në Luftën e Tretë Ilire – romake. Përfshiheshin
në Mbretërin Ardiane. Kishin 14 qytete e kështjella, ndër të
cilat përmenden Uskana, Oeneu, Draudaku etj. Meqenëse
pranuan garnizone romake në qendrat e tyre,
maqedonasit ua shkurtuan vendin.

MOLOSËT. Janë një nga tri fiset kryesore që
banonin në qendër të Epirit antik dhe që luajtën rol
shumë të rëndësishëm drejtues në historinë e lindjes
dhe të formimit të shtetit të Epirit.

KAONËT. Ky fis epirot kishte shtrirje të
gjerë, që nga lumi Thyamios (sot lumi Kallama), deri
në luginën e Drinosit, në Gjirokastër. Kryeqendra e
kaonëve, Foinike (Finiqi i Sarandës), në shek. III
p.K. u bë kryeqendra e gjithë shtetit të Epirit.
Qytet tjetër i madh i kaonëve ishte Antigonea (Saraqinishti i
Gjirokastrës).

THESPROTËT. Banonin në Epir, në jug të lumit të sotëm Kallama,
deri në gjirin e Ambrakisë. Përmenden në shkrimet e lashta që
nga shek. V p.K., si fis që sundoheshin nga dy
kryetarë të zgjedhur çdo vit nga gjiri i parisë.

Fise të tjera të njohura janë
edhe labianët (për rreth liqenit të Shkodrës),
pirustët (në Mirditë) dhe parthiniet në ultësirën
bregdetare të Adriatikut

by Besi Sat 24 Apr 2010, 23:53

Iliret jane i njejti popull me traket qe te dy jane te races pellazge; pra te bardhe.Origjina e tyre e pare,duke perfshire skitet, bie ne Azi ne Turkestanin e sotem:atje u shfaqen stergjyshet e tyre te pare,me kalimin e kohes,nen shtytjen e mongoleve qe vinin nga Lindja,traket,iliret dhe skitet u detyruan,pak nga pak,rreth lumenjve ne veri te Detit Kaspik dhe te Detit Azov,kurse traket ne perendim te skiteve,duke pasur si qender Ukrahinen e stome,dhe se fundi,edhe me ne perendim iliret zinin gjithe shpatin verior te Karpateve.Pikrishte ne kete drejtim ne i gjejme keta tre popuj,ku ata u shtyne nga loja e dyndjeve te nje pasnjeshme drejt perendimit,te cilat kan ndodhur gjate dhjetera e qindra mijera vjeteve,qe vijne para fillimit te mijevjecarit te trete para Krishtit,epoka e Ekspedites se pare te argeve drejt Indis.(marr nga libri "Enigma..."-Robert d'Angely,fq.80)

Origjina e Ilirëve

Origjina e Ilirëve

Re: Origjina e Ilirëve