PASHKO VASA

by Dode Progni Sat 01 May 2010, 20:04

PASHKO VASA

“Oh ! Flija për Atdhe asht një short për t’u pasur zili,pasi mbi varret e martirëve rreh flatrat gjeniu i lirisë dhe josh prehjen e ëmbël e të amshuar; kurse përkundrazi,mbi varret e shpirtskllevërve dhe të frikacakëve bëjnë çerdhe gjarpërijtë dhe degjohet bufi të nxjerr lemzën e vet të përzishme”.Këto janë fjalët e patriotit dhe shkrimtarit të shquar të Rilindjes Kombëtare,Pashko Vasa (Vaso Pasho Shkodrani ),që lindi në Shkodër me 17 shtator 1825. Të parët e tij ishin shpërngulur nga Mirdita dhe u vendosën në Shkodër,në këtë qytet me tradita patriotike e kulturore të zhvilluara në shekuj,të cilat influencuan në karaktrin e Vasos. I dal nga gjiri i një familje të thjeshtë,i rritur në rrugicat e ngopura me varfëri,por të etura për liri,si dhe në kontakt me ngjarjet politike ndërkombëtare dhe idetë e zhvillimit kombëtar, Pashko Vasa, qysh në moshë të re,u shque si luftëtar i zoti,udhëheqës dhë organizator i aftë. Ai nuk mundi të përfundonte shkollën e mesme,megjithatë në saj të përpjekjëve të tij të mëdha prej autodidakti Pashko Vasa arriti të plotësonte boshlleqet e të përvetësonte një kulturë të thellë të gjithanshme. Në moshën 23 vjeçare zotëronte 5 gjuhë të huaja,italisht,frëngjisht,greqisht,turqisht dhe pak anglisht. Aktiviteti I tij luftarak e patriotic fillon me pjesëmarrjen si vullnetar në vitet 1848-49 në luftë për liri e pavarësi të popullit Italian (Venedikut). Pashko Vasa u rrit në kohën kur idetë iluministe kishin depertuar në Shqipëri,i përqafoi ato dhe u bë një nga përfaqësuesit tipik,duke punuar me mish e me shpirt,që të ushqente në gjirin e popullit ndjenjat patriotike për çlirimin e vendit nga sundimi otoman,për ruajtjen e tërësisë teritoriale si dhe për zhvillimin ekonomik kulturor e moral të popullit shqiptar.Atmosfera luftarake e krijuar në gjysën e dytë të shek. të XIX,e cila arriti kulmin në vitet e Lidhjes Shqiptare të formuar në Prizren,njohja me një serë patriotë të shquar,bashkatdhetarë,pjesëmarrja në lëvizjen patriotike e kulturore,brenda dhe jashtë kufijve të Atdheut bënë që Pashko Vasa të ngrihej e të rradhitej me njerëzit më të shquar të kohës. Ai nuk shkëputet për asnjë cast nga ngjarjet në Atdhe,të cilat qenë preludi i asaj epopeje të madhe në vitet e Lidhjes. Paralel me të u formua karakteri,përsonaliteti, botëkuptimi,mendimi politik i tij të cilat shpërthyen më me forcë e dolën më në pah tamam në vitet e zjarrta të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit.Pashko Vasa bashkëpunoi me Zef Jubanin në një revoltë të malësisë së Mirditës,rreth viteve 1862 në Shkodër,e më pas e shohim në Stamboll. Aktiviteti i tij atje lidhet ngusht me atë të Sami Frashërit e Jani Vretos,me të cilët luftoi më këmbëngulje për krijimin e një alfabeti shqip. Lidhur me këtë Pashko Vasa me një grup patriotësh ndërmarrin një protestë për sigurimin e fondeve për shkollat e shkronjat shqipe si dhe për caktimin e një alfabeti të vetëm të gjuhës shqipe. Me 1867 ishte në krye të një përpjekje për themelimin e një shoqërie kulturore dhe përsëri të një alfabeti të përbashkët mbi bazën e alfabetit latin,përpjekjë që u kurorëzua me sukses në 1879 me të parën “Shoqëri të të shtypurit shkronja shqip”, e cila përqendroi aktivitetin e saj në të përhapurit e gjuhës shqipe e të kulturës shqiptare. Për këtë qellim nxorri dhe një “Alfabetore”.
Me 1871, në Stamboll bashkë me Sami Frashërin e Jani Vreton,nisin orvatjen për themelimin e një organizate atdhetare shqiptare,si pararendëse e “Komitetit Qendror për mbrojtjen e të drejtave të kombësisë shqiptare”. Pra në periudhen pregatitore të Lidhjes Shqiptare Pashko Vasa luan një rol aktiv. Krahas veprimtarisë patriotike,Pashko Vasa shkruan artikuj me karakter publiçistik e historic,vepra historike dhe një tog vjershash. Në artikullin “Shqynia dhe shqyptarët” të botuar në shqip në librin e tij “E vërteta mbi Shqipërinë dhe shqiptarët” ai përcaktoi lashtësinë e shqiptarëve,në histornë e ndritur të këtij kombi,si dhe dallaveret e pazardhëqet që i janë bërë nga fuqitë e mëdha të kohëve. Nga njëra anë,duke dashur të zgjojë ndjenjën kombëtare,nga ana tjetër t’u tregojë fuqive të mëdha se nuk janë ata që vendosin për fatet e një populli,por është populli vetë,ai jep shkakun e prapambetjes së këtij populli,në antitezë me pasurinë dhe begatinë natyrore të vendit. Veç asaj ai jep edhe mendimin e tij të lidhur me formën e qeverimit e të riorganizimit të vendit,duke rishikuar ndarjen e padrejtë në vilajete dmth në bashkimin e shqiptarëve në një njësi të vetme tokësore e kombëtare,si dhe zhvillimin e industrisë,bujqësisë e blegtorisë mbi bazën e burimeve të vendit,të arsimit e kulturës mbi bazën e gjuhës amtare,të zakoneve e traditave amtare. Në fakt këto kërkesa nuk përfaqësonin ende një autonomi. Ngjarjet e mëpastajme të Lidhjes plotësuan tërësisht kërkesën për autonomi. Duke theksuar se,duke kuptuar drejt situatën në të cilën jetonte kombi shqiptar dhe domosdoshmërinë e luftës për liri e përparim,Pashko Vasa përcaktoi tre kërkesat e programit politik në minimum njhjen e kombit shqiptar si një e të pandarë në bazë të parimit të kombësisë,ruajtjen e tërësisë teritoriale e paprekshmërinë e trojeve shqiptare,bashkimi i tyre në një njësi të vetme me administratë e ushtri shqiptare. Së fundi, krahas kritikës së shtetit burokratik tashmë të kalbëzuar turk dënohej edhe synimi gjithnjë e më grabitëçar i monarkive shoviniste fqinjë kundrejt trojeve shqiptare. Pashko Vasa spikat me idenë e tij që populli shqiptar të bëhej zot i vetes,të ishte kurdoherë me armë në dorë mbi bazën e forcës së tij. Ai flet edhe për një nga vetitë e shquara të shqiptarit,të besës. Pashko Vasa nuk mori pjesë direkt në luftërat e Lidhjes,por në kohën kurë armët shqiptare provonin se ky vend ka zot,në zjarrin e luftës,në zemrat e çdo shqiptari trokiti fort, u fut e zuri vend poezia manifest e Pashko Vasës “ O moj Shqypni e mjera Shqypni” ku spikatin edhe një herë në tërë kompleksitetin idetë patriotike,demokratike e antifeudale të tij. Thirrja kushtrim: “Çonju shqyptar prej gjumit çonju, / Të gjthë si vllazën n’një besë shtërngojuni / E mos shikoni kisha e xhamia / Feja e shqiptarit asht shqiptaria. / “,u bë një nga këngët më të njohura,e cila edukoi tek luftëtarët krenarinë dhe dashurinë e ligjëshme për Atdheun dhe urrejtjen ndaj armiqve.Veç kësaj Pashko Vasa shkroi dhe shumë vjersha dhe poema të cilat kan vendin dhe meritën e tyre si vëllimin poetik “Trëndafila dhe gjemba” dhe romanin “Dardha e temalit”.Ne këto krijime e të tjera si këto autori shprehet me një romantizëm përparimtar,shpreh mallin për Atdheun si dhe urrejtjen për armiqtë.Vitet e fundit të jetës së tij Pashko Vasa i kaloi si qeveritar i Libanit,ku qeverisi me urtësi,duke i hapur rrugë zhvillimit arsimor,kulturorë e ekonomik të Libanit. Atë e kujtojnë si burrë të pashëm,gojëmbël e të ditur. Aty në Liban mbylli sytë me 1892. Në qershor të vitit 1978 eshtërat e tij u suallën nga Libani dhe u vendosën në vendlindje,në Shkodrën e tij të dashur,që me aq mallë e kujtoi dhe i këndoi.

Burimi: Spartak Kondi , “10 Korriku” shtator 1980