DY ASPEKTET KRYESORE TË MARTESAVE ME BASHKËGJAKËSI

Nga Dode Progni

Për të dhënë një mëndim deri diku të saktë mbi një dukuri shoqerore apo shkencore,në rallë të parë kërkohët të njohim pak a shumë studimet që të tjerët kan krye për problemin që marrim në shqyrtim. Kjo është një kërkësë e domosdoshme,pasi ndodh që në japim opinionin tonë,madje përpiqemi të formojmë opinion tek të tjerët, nisiur nga hamendësimet ose dijet tona të pa mjaftueshme. Ne mënyrë figurative mundë të thuhet se,përpiqemi të bëjmë një “gropëz të vogël” me shat në një teren ku të tjerët kan bërë një “pus të madh”. Pra,është mirë që mendimet tona të jenë të mbështetura sa të jëtë e mundur më shumë mbi një logjikë të shëndoshë që rrjedh nga të vërtetat shkencore të provuara, dhe jo të shprehemi publikisht për një fenomen të rëndësishëm shkenor apo shoqërore, vetëm nga fakti se kështu e dij unë,ose kështu më pëlqen mua,kështu e tha ky hoxhe apo keshtu ka thënë ky prift.Paraqitja e sa më shumë argumentëve në të mire të pikëpamjes tonë,është premisë kryesore për pranimin e sajë edhe nga të tjerët. Në rastin konkret,edhe tema e debatuar “Martesa nga gjaku i njejtë”ose siç thuhet ndryshe “Martesa me bashkëgjakësi” duhet diskutuar mbi bazën e këtyre parimeve. Se pari,mendoj se çeshtja në fjalë duhet parë në dy aspekte kryesore: 

1- Në aspektin moralo-fetar dhe tradicional-kulturor. Domethënë sa janë të moralshme martesat me bashkëgjakësi.Dhe a janë ato në traditen kulturore të popullit shqiptar? 

2 – Në aspektin shkencor.Që do të thotë: Çfarë pasojash negative apo pozitive kan këto martesa për ripërtritjen dhe zhvillimin e shoqërisë? I – Në aspektin moralo-fetar dhe kulturor,për ”martesat me bashkëgjakësi” ka mendime dhe qëndrime të ndryshme. Disa popuj, në vende dhe kohë të ndryshme i kan pranuar dhe i pranojne edhe sot e kësaj dite ato.Për ata,martesat me bashkëgjakësi janë konsideruar dhe konsiderohen të moralshme. Pra,nuk kan bërë dhe nuk përbëjnë ndojë shkelje të rrëgullave,parimeve dhe normave morale të një shoqërisë të caktuar. Ato,si shumë fenomene të tjera shoqërore janë bërë traditë e këtyre shoqërive. P.sh. familjet e vjetra mbretërore të Egjyptit,po edhe disa Europiane, kinse për të ruajt gjakun “e pastër” mbretëror i bënin martesat ndërmjt kushërinjëve, midis motrave dhe vëllezërve.Madje në Egjyptin e lashtë ka patur raste që janë martuar edhe me nënën ose me vajzen e vet. Për ata, kjo ishte nje normë morale dhe kulturore e pranueshme.Ndoshta një sistem i tillë do të ishte bragtisur dhe bërë i pamoralshëm qysh në atë kohë po të kishin kuptuar rritjen e anomalive ndër pasardhësit e këtyre lidhjeve martesore. Për osmanët,që ishin besimtar islam,ishte i moralshëm ligji i vëllavrasjes, sipas të cilit një sulltan kishte të drejtën dhe detyrën që të vriste të afërmit meshkuj që kërcënonin stabilitetin e perandorisë.Madje,për të marr pushtetin,ata shpeshhere kan ekzekutuar vëllezërit, fëmijet e vet, madje dhe babain. Sulltanët e konsideronin të moralshme martesën me skllave dhe me konkubine.Aty pranohej shitblerja e skllaveve - që grabiteshin nga piratët e detit ose nepër vende që pushtoheshin prej tyre.Këto veprime ishin bërë tradiconale në këtë perandori anipse Kur’an-i islam nuk i parashikon në ajetet e veta.Në kohën e Perandorisë Otomane e më pas,edhe ndër shqiptar ka patur tek-tuk martesa nga gjaku i njejtë,por këto kryesisht kan ndodhur në disa familje të mëdha dhe të pasura, për të ruajt ofiqet dhe pasurine brenda fisit të tyre.Në të vertetë në Shqipëri,ato asnjëherë nuk kan qenë masive. Përkundrazi, kan qenë mjaft të rralla.Si të tilla,ato, asnjëhërë nuk janë bërë normë morale e pranueshme e shoqërisë shqiptare. Vetëkuptohet se,këto lloj martesash nuk i përkasin martesave tradicionale të popullit tonë.Si shume tradita të tjera,shqiptarët ndër shekuj kan krijuar edhe traditën tyre të martesës.Pavarësisht nga disa ndryshimeve të vogla krahinore apo midis komuniteteve të ndryshme fetare,ajo ka shumë veçori të përbashkëta. Pothuaj masivisht aplikohet ekzogamia. Lidhjet martesore kalojne në dy faza – në fejesën dhe martesën.Për martesë është e deshiruar vajza/djali me cilësi sa të jetë e mundur më te mira. Ai që kërkonte vajzën për djalë,dhe anasjelltas – vajza që synon të martohet me një djal,përpiqen që të zgjedh bashkëshortin nga një familje e mirë,që njihej për punë e gjalleri,ndershmeri, trimëri,besë, bujari, etje. Në raste fejesash studjohei babai i vajzës/djalit,nëna,gjyshi, gjyshja,farefisi, deri edhe dajët e babait e të nënës,sepse siç thuhej në popull:” të lind çifti në truell”.Se pari shihej miku,pastaj vajza,e cila duhet të ishte e ndershme,punëtore,shtëpiake,dhe mundësisht sa më e shëndetëshme dhe pashme.Duket se përvoja shumë shekullore e lidhjeve martesore ju kish mësuar shqiptarve edhe disa nga ligjet trashegimërisë gjenetike,ndaj bënin shumë kujdes në zgjedhjën e bashkëshortit/bashkëshortes. Edhe dasmat shqiptare,si ceremoniali më i rëndësishëm i martesës, me ritet e tyre interesante,kan mjaftë të përbashkëta në të gjithë vendin,pavarësisht dallimeve krahinore dhe fetare.Kjo do të thotë se populli ynë ka një traditë shekullore të konsoliduar edhe në lidhjet martesore,të cila nuk duhet as nuk mund të injorohet kurrsesi. Padyshim nga më të rëndësishmet është tradita e martesave ekzogame dhe monogamia (martesa-një burr me një grua).Të dya këto aplikohen masivisht,madje dhe në popullsinë muslimane shqiptare e cila përbën shumicëen e theksuar të popullsisë,anipse besimtarve musliman Kur’an-i ju lejon martesën edhe me shtatë gra. Gjykoj se është tërësisht i gabuar mendimi i atyre që thonë se,edhe në krahinat e veriut kan ekzistuar martesa nga gjaku i njejtë.Në fiset veriore të Shqipërisë, siç është pohuar nga dhjetra studiues mjaft seriozë,ka ekzistuaë një ekzogami më e rrepte se në çdo pjesë tjetër të vendit.Lidhur me këtë,një nga njohësit më të mire të zakoneve të Veriut të Shqipërisë, Edith Durham,që në vitin 1909, thoshte: “Këtu, ligji i ekzogamisë (martesa jashtë fisit) respektohet me rreptësi. Kryefamiljari dinte përmendësh tërë gjenealogjinë e gjatë të fisit të tyre – nohuri që kishte rëndësi të madhe,me qenëse martesat,ashtu dhe gjakmarrja rregullohen sipas bashkësisë së gjakut. Ne mundë të jemi të sigurtë –thoshte ajo,se grupet që nuk martohen midis tyre rrjedhin nga i njejti stërgjysh.” Po të marrim vetëm krahinën e Nikaj-Merturit,në Malësinë e Gjakovës (Tropojës) me më shumë se 800 familje,deri në vitin 1972, nuk ka patur asnje martesë brenda fisit. E kur themi brenda fisit ,duhet të kemi parasyshe se “Fis”në veri quhet nje bashkësi e madhe njerëzish me lidhje gjakut që shkojnë deri në 16-17 breza e më shumë. E njejta gjë mud të thuhet për të gjitha Malsëitë e Veriut,përfshir dhe Kosovën. Se dyti,dihet se në Malësitë e Veriut ka vepruar Kanuni. Ai ka qenë kodi i tyre më i besueshëm për shumë shekuj,i cili ka rregulluar edhe lidhjet martesore. Për martesat Kanuni shprehet qartazi: “Në fejesë vajzash do të shikojnë: - Të mos jetë gjak e gjini. – Të mos jenë të një fisi. – Të mos ketë kumbari ndërmjet familjeve. – Të mos jetë vllaznue me gjak të pim…Kanuja s’lejon martesat deri në shtatë gjini.” Po aty ritheksohet se, “Kanuja s’e ban fejesën e martesën,kur të ndërmjetësohen ndalimet e naltpërmenduna, edhe në katërqind breza me kenë.(Me gabue kush kunder ketyne ndalimeve fisi i vet e giobit e qillon qi edhe shpin i a djeg )” Siç shihet,me këto kufizime kaq drastike martesat brenda fisit në Malësitë e Veriut nuk mundë të lidheshin,e aq më pak, të ishin të moralshme as tradicionale. Antropologu ynë i njohur Jakov Milaj lidhur me këtë problem thotë: “Prerja e tokës shqiptare prej maleve të larta e lumenjve të paklueshëm duhet t’i kishte detyruar,sidomos banorët e malësive që krushqitë t’i bënin vetëm brenda sipërfaqeve të kufizuara.Ky pengim i natyrës gjeografike bashkë me fenë,që ndalon njerëzit për të zgjeruar më tepër rrëthin e martesave,e me zakonet, që ndryshojnë nepër krahinat të cilat janë larg njëra tjetrës,duhet të kishte dhënë shkas,zhvillimit të endogamies, domethanë të martesave në mes të farefisit.dhe ,bashkë me të metat e shumta të këtij bashkimi,krijimit të tipave të ndryshëm karhinore. Po për fat,ndarja e pjesës më të madhe të tokës shqiptare në fise, dhe kuptimi që u jipet këtyre fiseve,sidomos prej malësorve të veriut,e ka zhdukur deri diku këtë rrezik. Sipas traditës pjestarët e një fisi e quajnë veten vëllezër e prandaj as s’marrin as japin në mes tyre.Ata,pa marr parasyshë pengime e largësi,gratë i kërkojnë kurdoherë në vise të largëta e në familje me të cilat nuk kan lidhje fisi” Falë edhe traditës së martesave ekzogame të zbatuar ndër shekuj, shqiptarët kan mundur të trashegegojnë nga brezi në brez tiparet e racëen shqiptare duke e ruajt atë të pastër.Trashegimëria ështe aftësia e qënjeve të gjalla për të ruajtur e transmetuar nga brezi në brez vetitë fizike dhe veçoritë morale të karakterit.Shumë nga traditat e popujve vijne nga lashtësia dhe kan rrenjë shumë të thella.Ato jane shumë më të herëshme se fetë .Shqiptarët kan tradita që vin qe nga koha e ilireve,atehere kur prej tyre nuk ishte prqafuar as feja kristjane,pa le ma feja islame që u përqafua disa shekuj më vonë.Pra,në kuptimin e vërtetë të tyre, traditat kan të bëjnë me identitetin e një populli.Janë pikërisht, këto tradita ,këto veti fizike,morale e shpirtërore që e bëjnë shqiptarin të dallueshëm prej një kombi tjetër. Mbështetur mbi këto të verteta,mund të pohojmë me plot gojën se një individ i lindur nga prindër shqiptar i përket kombësisë shqiptare dhe asnjë kombësie tjetër.Një i porsalindur nuk ka fe,as ndonjë ideologji tjetër,por përkatësinë etnike e ka. Të pretendosh,apo të propogandosh ndërrimin e traditave shqiptare,pëfshirë dhe traditën e martesave,me një traditë tjetër- arabe,latinë,induse,kineze etj,edhe në se vepron në emer të fesë,prap se prap nuk mund të jetë e përligjur,pasi kjo tjetërson kombin tend të cilit i takon. Besimtarët,përfshirë dhe hoxhet,priftërinjt apo klerikë të tjerë,para se të jenë të tillë ata i përkasin një kombësie të caktuar,në rastin konkret ata jan shqiptar.Pavarësisht se kan mbaruar studimet teologjike në Itali,Arabi apo ne ndonje vend tjër,dhe kan marr diçka nga tradita dhe kultura e ati vendi,ata kan për detyre të kryejn në popull sherbesat fetare të asaj feje që i përkasin dhe jo të propogandojnë ndrrimin e traditave shqiptare,përfshire edhe martesat tradicionale,me traditat dhe kulturën e një vendi tjetër.Përpjekja për të mohuar apo shvleftësuar traditat shqiptare do të thotë të mohosh identitetin e popullit tënd,më sakt - të punosh për shkombëyarizimin e tij. Vënja e theksit pikërisht mbi këto aspekte ështe i domosdoshëm, për faktin se, shpesh herë disa klerikë shqiptar,veçanarisht disa hoxhe,në vend që të bëjnë punën e fesë,merren me disa tradita te popullit toneë,për ti ndryshuar ato,kinse po rrenjosim në vendin e tyre traditat islame. Një nga këto tradita që ata po përpiqen ta tjetërsojnë është tradita e martesës ndër shqiptar.Disa hoxhallarë si Omer Bajrami nga Kosova,jo një here e ka ngrit zërin kundër traditës shqiptare të martesës,duke u përpjekur ta konvertojë atë në traditën islame të martesës Ai,duke cituar dhe interpretuar disa ajete Kur’an-ore thotë se,edhe në shoqërinë shqiptare duhen aplikuar martesat brenda fare e fisit,midis njërëzve me lidhje gjaku,siç janë martesat me vajzën e axhës,të hallës të tezes etje. “Nuk mbetet asnjë dyshim – thotë Hoxhë Omer Bajrami ,se martesa me vajzën e axhës është e lejuar, dhe nuk ka asnjë argument që e ndalon atë,nuk ka asnjë prej dijetarëve që e ka ndaluar një martesë të tillë, dhe kjo është çështje e njohur në Islam, edhe pse në vendet tona, dhe sipas traditës tonë, një gjë e tillë është absurde dhe e pamundshme, por ne duhet që të ndërrojmë traditat duke u kapur për argumentet e Islamit, e jo të ndërrojmë vendimet e kësaj feje të pastër, duke u kapur për traditat tona.” Eshtë për tu habitur se pse ky hoxhë këmbëngul posaqërisht tek ky problem, a thua se djemtë dhe vajzat shqiptare kan ngelur në pike të hallit për të gjetur bashkëshortët e tyre sipas traditës shqiptare,jashtë lidhjeve të gjakut,dhe tani u dashka martuar benda farëefisit të tyre?! Pse vallë Hoxhë Omer “Shpëtimtari” ka marr rolin e “sekserit”për t’i martuar ata me kushërirat dhe mbesat e tyre?! Dhe këtë e bën duke e ditur fort mire se,Kur’an-i Islam nuk i kufizon as nuk i ndalon martesat midis njerëzëve pa lidhje gjaku me njëri-tjetrin,çka është dhe në traditën tone.Por,edhe ne se ato lejohen nga Kur'an-i,kjo nuk do te thote aspak se behen te detyrueshme prej tij.Hoxhe Efendiu e din fare mire se,jo cdo gje qe lejohet eshte e detyrueshme per tu bere.Ndaj tingellon djallëzore dhe antishqiptare propaganda e tij në favor të martesave midis njerëzve me lidhje gjaku.Ajo,nuk i sherben aspak fese Islame,perkundrazi ka per qellim t'i kunderveihet hapur traditës shqiptaret te martesave,vetëm e vetem për ta shvleftësuar dhe për ta zëvendësuar ate me traditën arabe te martesave.Madje ky hoxhe shkon deri ne absurd kur thote “se nuk ka asnjë prej dijetarëve që e ka ndaluar një martesë të tillë…” Sikur Hoxhe Efendiu i paska lexuar të gjitha ato qe kan thene dhe thonë shkencëtaret e dijetarët biologë,antropologë,sociologë etje.nga e gjithë bota, lidhur me martesat,te cilat jan themeli i trashegimërisë njerëzore. Kur ballafaqohemi me qëndrime të tilla antishkencore dhe antishqiptare ,na duhet të kujtojmë një ligjeratë të At Anton Arapit,i cili rreth nëntëdhjetë vjet më pare thoshte: “Armiku i shqiptarit s’ka ëmën,s’ka fe.Armiku i njerëzve të lire asht ai që me pushkë në sy e me torbën e grabitsit në krah kalon kufijt e vizuem me gjak shqiptari. Ai që shkel trashegimninë e ruejtun ndër shekuj me dashuni e heroizëm; ai asht anmiku. “ Në të vërtetë,prej këtyre shqiptarve të shkolluar jashtë vendit,në lindje apo në prendim,përfshirë dhe klerikët,të cilët nuk i kemi të pakte,Atdheu dhe kombi pret shumë. Ata,jo vetëm duhet të ruajn si sytë e ballit vlerat e kulturës sonë kombëtare,po dhe të punojnë me të gjitha forcat për kombinimin e vlerave reale njerëzore, mbi të cilat mbështetet kultura botërore me vetitë dhe vlerat e shpirtit të shqiptarit.Lidhur me këtë At A.Arapin theksonte se, “Ne duhet të bahemi njerëz në kuptimin e vërtetë të fjalës,po dhe duam të jemi shqiptar dhe jo kozmopolitë. Dom të marrim kulturën njerëzore, pshtetë ndër parime të pa luejshme të ditunisë e të moralit botëror,po duam që edhe kultura njerëzore në Shqipëri e në shqiptarë të përftohet e të shfaqet me formën,me frymën,me shpirtin e me karakterin shqiptar. Duke përpajnë në jetën tonë parimet mbi të cilat mbështeten vlerat njerëzore,duhet të shikojmë mirë,që në njërën anë të mos humbasim vlerat tona si shqiptar,me zhdukjen e karkteristikës tonë,po përkundrazi t’i ngrejmë këto karakteristika në kulmet e zhvillimit,që kultura shqiptare të mundet të hyj si gjymtyrë e shëndoshë e organike në kulturën e përbotshme.Ky është misioni ynë.Kjo është detyra jonë” II - Tani le ta shohim problemin në pikëpamje shkencore,çka është dhe më e rëndësishmja ,pasi efekti (pasojat) e këtyre martesave janë të pashmangshëm si për ata që i quajn të moralshme si për ata që i quajn të pa moralshme martesat me bashkëgjakësi.Si për ata që i kan tradicionale,si për ata që nuk i kan tradicinale keto lloj martesash.Me një fjalë,shkenca është shkencë dhe ka ligjet e veta të paluejtshme. Si e till jep objektivisht frutet ose ndëshkimet e veta,duam apo nuk duam ne. Biologu dhe antropologu i madh Aleksandër Ghigi ka studiuar gjatë në kafshët ibritizimin intërspecifik,d.m.th atë trajtë ibritizimi që rrjedh nga kryqëzimi i dy rracave shumë të largëta ose midis dy specieve shumë të afërta. Nga këto eksperimentë ka vënë re se lindin metiçe (hibrite) dizarmonike dhe se njëri nga sekset është shterpë. Nërsa shkencëtari francez Albert Përbal,në vitin 1938,shkon edhe më tej kur thoshte:“Metiçi* është i dënuar me trubullime shpirtërore,është shkak prapësimi e shkatërrimi,është një plagë në evolucionin e natyrshëm.” Deri në fillim të shek.XX,shumica e studiuesëve që jan marr me ligjet e trashëgimisë njerëzore interesoheshin kryesisht për kërkimët farefisnore. Aspekteve të tjera të gjenetikës njerëzore,veç disa studimeve mbi pasojat e martesave ndërmjet kushërinjve (martesa me afërsi gjaku),nuk iu kushtua rëndësi. Një nga shkencëtarët që u interësua seriozisht për pasojat e martesave me bashkgjakësi ishte Çarl Darvini, i cili edhe vetë ish martua me kushërirën e tij të parë. Rezultatet e eksperimenteve të tij në kryqëzimin e bimëve e çuan atë në përfundimin se, pasardhësit e kryqëzimeve ndërmjet organizmave pa lidhje farefisnore (pa bashkëgjakësi) ishin më të fuqishme se sa ata të kryqëzimeve brenda fisit (me bashkëgjakësi). Ndërsa neurologu francez Menier,me 1865,hodhi hipotezën,sipas të cilës “shurdhësia është më e shpeshtë te pasardhësit e martesave me afërsi gjaku”. Biologët thonë se pjesa më e madhe e përmirësimit të pjellës në krahasim me prindërit rrjedh nga mënyra me të cilën bashkohen genet e prindërvet. Genet* caktojne fatin e organeve të trupit e të zhvillimit fiziologjik e shpirtëror të njeriut. Kur bashkohen dy vetë që janë farefis,ka të ngjarë që genet e meta të gjenden në një çift të përbashkët,dhe si rrjedhim,fëmijët të lindin me të meta. Kjo është arësya kryesore për të cilën nga prindërit që nuk janë të një gjaku,e posaqerisht nga ata që janë prej viseve të ndryshme lind zakonisht një pjell e mirë. Shumë nga sëmundjet që kalojnë prej prindërve tek fëmijët nuk ndahen kurrë prej krahinave as prej klasave shoqërore që bëjnë martesa midis farefisit. Përveç të tjerash,këto popullsi vuajn shumë prej të metave shpirtërore e kretinizmit që shoqëron lengatat e lidhura me gjendrën tiroide. Duke shtuar se endogamia e shkaktuar prej veçimit gjeografik jep,ndofta lindje më të shumta,dhe prandaj nuk i sjell dëm shtimit demografik,por është provuar se në këto lindje ka numër më të madh meshkujsh se sa femrash e parandaj, nga mungesa e barazisë në sekse,lind nevoja e përdorimit për qellime martese të të gjithë elementëve të seksit më të pakët në numër,dhe në qoftë se këta elementë kan të meta trupore oe mendore.Për rrjedhojë, do të kemi pjell me të meta trupore ose mendore që shtohen prej një brezi në tjetrin.Gjithashtu studimet e shumta dhe të hollësishme kan vertetuar se ndër pasardhësit e martesave me bashkëgjakësi ka një rritje të vdekshmërisë pas lindjes,të shpeshtësisë të keqformime dhe të prapambetjes mendore. Për shkak se shfaqja e këtyre anomalive nuk është aq masive sa të bijere kollaj në sy si një rrezik i dukshëm,ka çifte që i pranojnë këto lidhje martesore. Situata paraqitet shumë më ndryshe në se në familje ka një sëmundje recesive* (tipar i individve homozygote* për nje gen të caktuar). Reziku që dy kushërinj të lindin një të sëmurë është më i madh se për bashkëshortët pa bashkëgjakësi. Përshembull në se dy kushërinjë kan një xhaxha fenilketonurik* rreziku i tyre për të lindur një pasardhës të sëmurë është 1/36,ndrërkohë që ky rrezik për bashkëshortët pa bashkëgjakësi është rreth 1/10000. Martesat ndërmjet kushërinjëve kan rrezik të rritur,jo vetëm për lindjen e fëmijës homozigot* për genin recesiv defektoz,por edhe për lindjen e fëmijës me sëmundje shumëgjenetike.Në rast se në familje ka një sëmundje recesive,rreziku i lindjes së një fëmije të sëmurë nga martesa ndërmjet dy kushërinjve të pare është shumë më i lartë se martesa ndërmjet njerëzve çfardo në popullsi.Për sëmundjet e rralla recesive,është vënë re se shpeshhere prindërit e të sëmurëve kan bashkëgjakësi. Afërsia e gjakut shton mundësinë që individët me bashkëgjakësi të kenë trasheguar të njejtat gjene nga paraardhësi i tyre i përbashkët.Në fakt probabiliteti që dy kushërnj të pare të bartin të njejtin gjen është 1/8,ndërsa për dy individ çfarëdo ky probabiliteti është shumë më i ulët. Duke përmbledhur,mundë të thuhët se rreziku i lindjes së fëmijëve më anomali nga martesat ndërmjet kushërinjëve eshtë më i lartë se në martesat pa bashkëgjakësi. Është provuar shkencërisht se, rreziku për të lindur fëmijë të sëmurë nga martesa të tilla(motër-vëlla,prind-fëmijë,xhaxha-mbesë etj.) është shumë më i lartë . Kështu,ky rrezik është rreth 1 me 4 për prapambetje të thella mendore.,1/10 për sëmundje recesive dhe 1/15 për keqformime të rënda. Nje shembull tipik i shfaqjes se anomalive të theksuara tek pasardhësit e dy prindërve me afërsi gjaku eshte ai i Faraonit të famshëm Egjyptian Tutankhamon i cili ishte pjella e dy prindërve të një gjaku.Shkencëtarë biologë,arkeologë dhe antropologë pas studimeve të gjithëanshme që i kan bëre mumjes së tij,përfshirë dhe analizat e hollësishme gjenetike të familjes së faraonit , kan arritur në përfundimin se Tutankhamon ishte fryt i një incesti,prindërit e tij ishin motër e vëlla,dhe se kishte një deformim në këmbën e majtë,kishte gjoks femëror dhe dhëmbët e sipërme të nxjerr. Në përfundim është i rendësishme të kuptohet fakti se,kufizimet e raporteve gjinore të burrit dhe të gruas nuk vijnë vetëm si një kërkesë morale,zakonore apo fetare, por ato në rradhë të parë janë të bazuara në ligjet gjenetike.Sipas ligjit gjenetik burrit i ndalohet martesa me mbesën dhe me të gjitha femrat që hynë në të afërmit e brezit të pare. Po kështu, femrës i ndalohet martesa me gjyshin,kushërinjtë dhe me të gjithë meshkujt që hyjnë në të afërmit e brezit të pare të saj. Për t’i bërë ball këtij rreziku që i kërcënohët racës sonë,duhet të përdorim çdo mjet propogande për përgjithësimin e ekzogamisë,dmth të martesave të atyre që s’jan prej një gjaku ose që banojnë ndër krahina të ndryshme. Këtë parim duhet të kën ndërmend edhe burrat e shtetit që do të mirren me kolonizimin e brendshëm. Në zonat ku do të bëhet ky kolonizim duhet të mblidhen,me sa të jetë e mundur më shumë, familje të katundeve, fiseve dhe të krahinave të ndryshme.Rëndësi të madhe për përmirësimin e racës kan edhe martesat midis muslimanve dhe kristjaneve. Këto, përveç se krijojnë ato lidhje shpirtërore që fuqizojnë bashkimin kombëtar,për shkak të ekzogamisë së sigurtë, ndalojne degjernerimin e racës duke nxjerr pjellë të shëndoshë shpitërisht e trupërisht. Raca shqiptare është e bukur.Studimet antroplogjike e mbajnë si një nga racat më të pastra e më të bukura t’Evropës.Veçanarisht thuhet se ka një bukuri plastike te vecantë. Kjo,siç thotë antropologu J.Milaj,”ka fizionomi somatike e shpirtërore që na përmbledh në gjirin e races ariane,në kuptimin e matur e shkencor që i jepet kësaj race.” Nërsa Ami Boue,vinte ne dukje se,”... shqiptarët te kujtojnë tipat më të bukur të malesorve sviceranë me fytyrë vezake,me hunden e gjatë e të hequr,me trupin e tyre më shumë të hollë se të trashë e me trajtat e hedhura.” Në kohën e sotme,kur gjaku i shqiptarit është më i shprishur se kurrë ndonjë herë më parë,dhe kjo ka ndodhur kryesisht për shkak të emigracionit,secili shqiptar,kudo që jeton e punon në botë,ka obligimin e madh të ruaj identitetin e tij shqiptar, racën tonë të bukur,doket dhe zakonet tona,dhe të jetë shumë i kujdesëshëm në lidhjet martesore.Njëqint e ca vjet më parë albanalogu i njohur Ludwik Thalloczi thoshte me kënaqësi të vertetën e madhe se: “Nuk ka një popull tjetër në Ballkan,as ai i Greqisë së re,që mundet me e ndjek historinë e fisit të vet ashtu me rend gjenealogjik,qysh prej kohëve më të lasht e deri në ditë tona,si populli shqiptar”. A nuk është kjo një nga traditat më të bukura të popullit tonë,të cilën duhet ta ruajmë? Ruajtja e saj do na ndihmonte për ruejtjen e identitetit tonë,për njohjen e vetëvetes dhe të afërmve tanë. Kjo,nga ana tjetër do të luante rol të rëndësishëm tek brezat e sotëm dhe të ardhshëm për të evituar martesave me bashkëgjakësi,të cilat munë të ndodhin edhe për shkak të mosnjohjes së lidhjeve farefisnore.

Fjalorth:

*Koromozomi = Pjesë përbërëse e bërthamës së qelizës që ka rol përcaktues në trashegimninë dhe në zhvillimin e qenjes së gjallë. *Geni = Pjesë e molekulës së ADN-së që është njësia bazë e trashegimërisë. *Metiçet = Pjellë e kryqëzimit të dy racave të ndryshme të një specie. *Lokus = Vendi i një geni në kromozom. *Alele = Formë e ndryshuar e një geni që ndodhet në të njejtin lokus të kromozomit homolog. *Homozigotë = Individ që në të njejtën lokus të dy kromozomeve homologe ka te njejtat alele. * Recesiv = tipar që shprehet në individët homozigotë për një gen të caktuar

*Fenilketonuria = Sëmundje gjenetike qe shfaqet me prapambetje të thellë mendore dhe konvulsione të shpeshta.