Gonxhe Bojaxhiu - Nënë Tereza

E Lumja Nënë Tereza (1)
Gonxhe Bojaxhiu, nga murgesha në shenjtore
Ajo do të shpallet e Shenjtë nga Selia e Shenjtë në Vatikan, përmes përshpejtimit të procedurave të verifikimit të mrekullive të saj, që përcaktohen nga një komision i përzier asnjanës, ku bëjnë pjesë edhe doktorë dhe shkencëtarë

Nga Gjon Frani IVEZAJ, historian

Janë shkruar deri më sot shumë libra, shkrime, reportazhe, monografi, studime. Gjithashtu janë botuar me dhjetëra e qindra fotografi origjinale të jetës dhe punës bamirëse të Të Lumes Nënë Tereza mes të varfërve midis më të varfërve. Këto libra janë shkruar nga autorë të ndryshëm më së shumti të huaj dhe gjatë dy dekadave të fundit nga vendi i origjinës së saj trojet etnike shqiptare, Maqedonia (Shkup), Kosova dhe Shqipëria.
Në vitet në vijim Ajo do të shpallet e Shenjtë nga Selia e Shenjtë në Vatikan, përmes përshpejtimit të procedurave të verifikimit të mrekullive të saj, që përcaktohen nga një komision miks asnjanës, ku bëjnë pjesë doktorë dhe shkencëtarë të tjerë, përmes të cilave dëshmohet, se kjo bamirëse e përkushtuar, gjatë tërë jetës e punës me misionet bamirëse, shpëtuese dhe shpresëdhënëse në vendet e ndryshme të botës, ka pasur raste, që provohen mrekullisht e shkencërisht, se u ka shëruar plagët njerëzve konkretë.

Gonxhe Bojaxhi (1910-1997)
Nga disa libra biografikë, që kam lexuar me kujdes shumë vite më parë nga autorë të huaj dhe deri këto të fundit nga biografi i afërt i saj kleriku i përndershëm Dom Lush Gjergji, del se dihet pak nga fëmijëria dhe rinia, jeta familjare e prindërve të bamirëses.
Gjatë kohës që murgesha shqiptare ishte në Irlandë (në moshën 17-vjeçare), ka pak shënime e detaje të rëndësishme mbi rininë e saj dhe për më tepër mbi familjen, lëvizjet e tyre nga Shkupi në Kosovë dhe Shqipëri etj. Kjo sigurisht që lidhet edhe me kushtet ekonomike e politike në të cilën gjendeshin asokohe trojet etnike shqiptare. Për më tepër pak familje qytetare shqiptare kanë mbajtur ditar nga jeta e tyre e përditshme, traditë kjo pak e përhapur familjet aristokrate shkodrane dhe shumë e përhapur në vendet e Evropës Perëndimore dhe Amerikë. Por gjithsesi nga biografët e sotshëm, kanë dalë shumë pyetje, të cilat një pjesë e kanë marrë udhëzgjidhje.
Dhe kësisoj natyrshëm mund të them, se në thirrjen e saj si murgeshë padyshim që një rol mjaft të rëndësishëm ka luajtur mjedisi familjar, prindërit e saj: nëna dhe babai, që asokohe luftonin për mbijetesën ekonomike të familjes.
Në traditën shqiptare, familja konservative, ka qenë pjesë e jetës në fillim të shekulli XX, kur vjen në jetë edhe vogëlushja shqiptare, që më vonë mori emrin e pagëzimit Gonxhe Bojaxhiu.
Dashuria dhe përkujdesja e prindërve ka qenë i vazhdueshëm për të gjithë fëmijët njësoj. Sigurisht më të privilegjuarit ose më mirë të shprehem më të përkëdhelur në familjen tradicionale janë djemtë, që shikohen si trungu e shtylla ose vijues të brezave të familjes. Dhe për çdo lindje djali në familjen shqiptare kryesisht në Malësi, babai i vogëlushit ka shkrehur armën, për të shpreh gëzimin shpirtëror. Pak më ndryshe ka ndodh asokohe me lindjen e vajzave. Pavarësisht nga kjo, vajzat, janë nderuar dhe respektuar shumë.

Mjedisi që rriti të Shenjtën
Familja Bojaxhiu, ka mbajtur një mbiemër interesant. Kjo sipas disa biografëve, lidhet me profesionin e lyerjes së shtëpive me ngjyra të ndryshme nga mjeshtëri që e ka ushtruar këtë profesion. Ndërsa nga ana e tjetër, disa autor mendojnë, se mbiemri i familjes Bojaxhiu me sa duket lidhet me historinë e hershme të familjes, e cila, ka mbajtur të ndezur ndjenjat e pastra të atdhedashurisë, ku shumë bij të denjë të tyre brez mbas brezi kanë derdhur gjakun si ngjyra e kuqe.
Por ajo që është më shumë e përhapur, është mendimi se nga kjo derë të parët e kësaj familje kanë qenë bij tregtarësh, pra janë marrë me profesionin e tregtisë së ngjyrave, që përdoreshin gjerësisht për ngjyrosjen e shtëpive apo të orendive me material druri të shtëpive.
Ende sot nuk ka një përcaktim të saktë rreth origjinës së mbiemrit Bojaxhiu, që kanë mbajtur të parët e Gonxhe Bojaxhiut, mbasi nuk ka asgjë të shkruar në regjistrat kadastralë të qyteteve ku lëvizi dhe u vendos kjo familje gjatë viteve të mëvonshme.
Megjithatë, më afër mendoj qëndron ideja se mbiemri Bojaxhiu rrjedh ose ka mbetur nga fakti, të parët bojaxhi të mëparshëm ishin tregtarë të mëdhenj të mallrave, të cilët, kanë mundur t’i shesin deri Afrikën e Veriut e konkretisht në Egjipt (Misir, sikurse është përdorur në lashtësi). Nga kjo disa nga anëtarët tregtarë të familjes janë vendosur për tregti në Egjipt, kurse të tjerët kanë qëndruar në qytetin e lashtë shqiptar-Shkodra.
Familja e saj Bojaxhiu ka jetuar në Shkodër nga viti 1932-1933. 75 vjet më mbas, me datën 21 tetor 2008, në qytet hapet shtëpia-muze e Bojaxhive, e para në trojet etnike shqiptare, që i kushtohet Të Lumes Nënë Tereza dhe familjes së saj, që ka banuar në qytetin e lashtë historik dhe kulturor të Shqipërisë. Aty janë të vendosur foto, relikte, disa prej të cilave janë origjinale dhe ekspozohen për herë të parë.
Kolë Bojaxhiu, babai i Gonxhes, ka vijuar të merret me tregti, për të siguruar jetesën e familjes. Kryefamiljari, për ndershmëri dhe suksesin në biznesin e vet ka gëzuar respektin e të gjithë vendasve dhe partnerëve, me të cilët rregullisht ka zhvilluar tregtinë. Ai kishte lidhje pune blerje dhe shitje mallit me tregtarë italianë, sllavë, egjiptianë, grekë etj. Një pjesë të fitimit, ai ua dhuronte (si filantrop) njerëzve të varfër përreth, që kishin më shumë nevojë, duke treguar kësisoj zemrën e tij të bardhë, prej një bujari, që u përpoq të zbuste mjerimin njerëzve në nevojë.
Kola si një i krishterë i mirë dhe i devotshëm kur kryente vepra bamirësie, nuk ua tregonte miqve dhe shokëve të vet. Shkurt çfarë bënte dora e djathtë ai nuk kishte dëshirë ta merrte vesh dora e majtë. Ai shpesh ua linte njetin e tij familjes në nevojë tek pragu i shtëpisë, të mbështjellë me rubë dhe largohej pa bërë zhurmë në drejtim të shtëpisë së tij. Njerëzit, që e kuptonin se këtë vepër mirësie e kishin nga Kola falënderonin Zotin në kishë dhe përshëndesnin bashkëkombësin e tyre në shenjë fisnikërie dhe mirënjohje…
Drande Bojaxhiu (Bernaj), ishte nga Prizreni me prejardhje nga Novosella (afër Gjakovës), një familje e madhe dhe shumë e pasur. Ajo kurrë nuk ka qenë e dhënë pas të hollave dhe bile ajo asnjëherë nuk mori veshët për pasurinë (testamentin), që mund t’i kenë lënë të parët e saj Drandes.
Për të gjithë qytetarët, që e kanë njohur, ajo mbeti një nënë e mirë, e dashur për të gjithë fëmijët, e përkushtuar në zgjidhjen e problemeve dhe halleve të familjes së saj, përkujdesej me dhembshuri për dy vajzat: Agën dhe Gonxhen dhe djalin e vetëm Lazrin. Kishte një karakter të fortë, e butë dhe e dhembshur me të gjithë, zemërbardhë me të varfrit. Devocionin e veçantë për meshën e shenjtë ua mëkoi edhe fëmijëve të vet. Ajo merrte me vete çdo ditë në kishë fëmijët e vet dhe thoshte uratat me përvujtëri kristiane.

Fëmijëria e Gonxhe Bojaxhiut
Gonxhe Bojaxhiu lindi në qytetin e Shkupit, më 27 gusht të vitit 1910 në një mjedis thellësisht me doke e zakone, tradita dhe bujari tipike shqiptare. Ajo kishte prirje për poezi, shkruante dhe ua lexonte me endje shoqeve të klasës. Mbante gjithnjë fletore dhe një laps me vete. Këtu ajo kreu katër vjet. Bashkëmoshatarët shokët dhe shoqet e shkollës dhe të kishës katolike në qytetin shqiptar të Shkupit, që e kanë njohur nga afër kujtojnë se kishte një shëndet të dobët, por ishte koc i fortë nga karakteri, trupi dhe mendja…
Ajo regjistrohet për të vijuar gjimnazin serb, mbasi asokohe ishte e ndalur përdorimi i gjuhës shqipe. Ishte veprimtare e palodhur pranë famullisë katolike “Zemra e Krishtit” në Shkup. Gonxhja e kishte shumë afër kishën ku shkonte çdo ditë. Gonxhja, falë zërit melodik nisi të këndonte në korin e kishës së bashku me nënën dhe motrën e vet, duke u bërë një trio shumë e bukur. Gjithçka e bënte për Zotin, sepse e adhuronte dhe vuante për dashurinë e Tij. Gonxhja, përpara se të vendoste për çdo gjë, këshillohej me të afërmit, me familjen, dhe veçanërisht me nënën Drande, motrën Age si dhe me shoqërinë. Vitet e fundit para se të shkonte për murgeshë, në misione (pra në vitin 1927 dhe 1929), ishte për ushtrime shpirtërore në Letnicë për dy muaj. Murgesha e re lutej tek Zoja e Madhe dhe sërish sikurse çdo familje tjetër besimtare shkonte në Mal të Zi çdo vit.
Vitet kalojnë dhe ajo rritet gjithnjë nën përkujdesjen e vijueshëm të prindërve të dashur. Adoleshentja e zgjuar Gonxhe vijon rregullisht gjimnazin e qytetit. E heshtur dhe e rezervuar dhe sjellje të qetë përvujtërie, ajo dëgjoi thirrjen e parë të Zotit. Duke qenë e dashur dhe e dhimbshme, ajo bën për vete shumë shoqe bashkëmoshatare të shkollës.
Nëna e saj, kur bija e vet i shprehu vullnetin e saj për t’i shërbyer Zotit, u step pak çaste, ra në mendime të thella. Mbas disa ditëve, me butësinë e nënës së dhimbsur iu afrua buzagaz e i tha vajzës së vogël: “Udhë të mbarë!” thirrjes me zemër që kishte Gonxhe Bojaxhiu, për t’i shërbyer Hyjit. Kështu nëna dhe Agia motra e madhe e saj mbetën në shtëpi për katër vjet (1928-1932), mbasi Lazri, kishte kohë që ishte larguar nga shtëpia (v. 1924) dhe jetonte në Tiranë (1929-1939), kur Gonxhja nuk ishte më shumë se 14 vjeçe. Në vitin 1928 motra e vogël, u nis për t’u bërë motër e kishës katolike. Katër vjet më mbas më 1934, nëna dhe motra nisën të jetojnë në Tiranë tek vëllai Lazri. Sërisht djali nuk qëndron në familje por lëviz. Pesë vjet më vonë, Lazri shkon në Itali dhe u vendos në Palermo derisa i mbylli sytë.

Në numrin vijues të shtojcës për kulturë:

* Si e mori rrugën Murgesha e re Gonxhe për në Irlandë?
* Cila ishte thirrja që ia tundoi shpirtin Gonxhes së re?
* Ku e mori emrin e ri Marija Tereza e Krishtit të Vogël?
-------------------------------------------------------------
Burimi: Gazeta Kosova Sot