GJUHA E POPULLIT SHQIPTAR

SHABAN CAKOLLI

Sipas studijueseve me te vone,shqiptaret e kane te trasheguar gjuhen ilire apo neoilire,pra gjuhen e ilirve te vjeter,kuptohet me ndryshimet e natyrshme,apo edhe hyrejen nete te elementeve te huaja.Megjithe krejt keto ndryshime shqiptaret e flasin gjuhen e ilireve te vjeter qe dikur kishin nje kulture eperparim qe u mungonte popujve te tjere.Per popullin shqiptar ne fakt ky eshte nje titull lavdie,per kete popull te vogel malesoresh i cili qe i vetmi ne mes te popujve thrrako-ilir,qe diti te ruaj gjuhen e stergjysherve te vet te lashte,edhe me mire se diten ta ruajne gjuhen e vet origjinale malsoret eKornovaljes,Princines,Galles e Skocise,banoret e Irlandes e te Britanise perendimore frenge qe jane te vetmit perfaqsues te thjeshte te fiseve keltike,dikur zotrues te nje krahine te madhe dhe mjaft te gjere te kontinentit Evropian.

Shqipja është një gjuhë indoevropiane që flitet në Shqipëri dhe nga shqiptarët etnikë në pjesë të tjera të Ballkanit jugor. Gjuha shqipe flitet gjithashtu edhe përgjatë bregdetit lindor të Italisë dhe në Siçili, në jug të Greqisë si dhe në Gjermani, Suedi, Shtetet e Bashkuara, Kanada, Ukrainë dhe Belgjikë. Shqipja është një ndër gjuhët moderne që përfaqëson një degë më vete në familjen e gjuhëve indoevropiane.
Dialektet
Dy dialektet kryesore të gjuhës shqipe janë Gegë në veri dhe Toskë në jug, të ndara afërsisht nga Lumi Shkumbin. Gegnishtja dhe Toskërishtja janë degëzuar për së paku një mijëvjeçar , dhe format e tyre më pak ekstreme janë ndërsjalltazi të kuptueshme. Gegnishtja ka nën-variantet më të dallueshme, prerjet të cilat janë lloje më veriore dhe lindore, që përfshinë ato të qyteteve të Shkodrës, rajonin e Ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë verilindore, Kosovën, Malin e Zi, Serbin, dhe fshatin e izoluar Arbanasi (jashtë Zarës) të bregut të Kroacisë, Dalmacisë. “Arbanasi” i themeluar në fillimin e shekullin XVIII nga refugjatët nga rajoni rreth qytetit bregdetar të Malit të Zi, Tivarit, ka rreth 2,000 folës të gjuhës shqipe.
Të gjitha dialektet e folura shqipe në enklavat italiane dhe greke janë variantet e toskërishtes dhe duket se janë të lidhura më së afërmi me dialektin e Çamërisë në jugun e largët të Shqipërisë. Enklavat Italiane- rreth 50 fshatra të shpërndarë - me siguri janë gjetur nga emigrantët nga sundimi i Turqisë në Greqi. Disa dialekte të largëta dhe të izoluara të origjinës jugore të Toskërishtes fliten në Bulgari dhe Trakinë Turke por nuk kanë datë të saktë. Gjuha ende përdoret në Madritsa, Bulgari, në kufirin afër Edirnesë, dhe në përfundim të këtij fshati që po mbijeton në Mandres, afër Kilkis në Greqi, që daton nga Lufta Ballkanike. Një enklavë Toskërisht afër Melitopolit në Ukrainë shfaqet vendosja e fundme nga Bullgaria. Dialektet Shqiptare nga Istria, për të cilin ekziston një tekst, dhe nga Sreim, për të cilin nuk ekziston asnjë tekst janë zhdukur.