Kapedani Celo Picari

Kapedan Çelua i Picarit

Çelo Picari ka lindur 208 e vjet më parë në Picarin e vjetër, i cili tashmë është një grumbull rrënojash hijerënda, e megjithatë kujtimi i tij është i gjallë, jo vetëm se këtu takon disa Çelo njëherësh, por të gjithë që takuam thuajse e kishin bindje: Ah po, keni ardhur për Çelo Picarin!

Emri i vërtetë i Çelos së vjetër ishte Xhelil Bega. Ishte djali i Mehmetit dhe Xhikos, të dy fshatarë të varfër të këtyre anëve. I vogël ishte bari me dhentë. Shkathtësia dhe zgjuarsia e tij duket se i ka bërë përshtypje ndonjë kapedani që kalonte këtyre anëve, kështu që Xhelili, tani Çelo për të gjithë, përfundoi shumë shpejt në oborrin e Ali Pashë Tepelenës në Janinë. Këtu u rrit, u formua si luftëtar dhe i shërbeu Aliut deri sa ky u vra në 1822. Picariotëve ua ka ënda të thonë se Çelua i tyre ishte më i hedhuri nga të gjithë ata që stërviteshin në oborrin e Aliut, madje më i fortë se edhe vetë Marko Boçari i famshëm. "Marko Boçari suliot/ Qan e të këput me lot/ Se me Çelon se del dot/ Është djalë picariot…", këndojnë ata ende kur nisin e marrin një këngë të qëmotshme. Që në Kurvelesh e kanë zakon t‘u këndojnë me lavde trimave të tyre kjo nuk është një gjë e re, por me sa duket, ky Çelua duhet të ketë qenë një individ fort i zgjuar. Peripecitë që ka kaluar në jetën e tij të gjatë e provojnë këtë më së miri.

Në nëntorin e 1828, gjashtë vjet pas vrasjes së Ali Pashë Tepelenës, Çelo Picari ishte në krah të Zylyftar Podës, Tafil Buzit dhe të tjerëve që vendosën të ngrenë Jugun e Shqipërisë në kryengritje kundër reformave që njihen si të "Tanzimatit". Kryengritja mori përhapje të madhe, ajo ishte e lidhur edhe me kryengritësit e Revolucionit Grek. Porta e Lartë e pa punën pisk. Kishte rrezik që Jugu shqiptar të shkëputej përfundimisht nga zotërimet perandorake. Sadrazemi Mehmet Reshit Pasha njihej për dinakërinë e tij. Ai u ofroi krerëve të pabindur shqiptarë një amnisti të përgjithshme, e cila do të shoqërohej edhe me shumë favore. Një festë e madhe do të organizohej në Manastir në prani të vetë sulltanit. Çelo Picari ishte ndër ata që e kuptuan se pas gjithë kësaj vinte era gjak. Tre vjet më parë, në 1827, ai i ishte lutur, madje e kishte shoqëruar gjatë një mikun e tij Ismail Bej Vlorën, që të mos i përgjigjej ftesës së valiut të Janinës. Miku nuk e dëgjoi dhe u vra pas festës. Që në atë kohë aftësia e mosbesimit ndaj këtyre ftesave duket se ka qenë ngulitur fort te Çelo Picari.

Më 26 gusht 1830, krerët e mashtruar shqiptarë, të veshur me teshat e tyre plot ngjyra e gajtanë hynë në kazermën madhështore të Manastirit. Duhet t‘i ketë marrë sytë luksi i paparë që u ka dalë para syve. Me një shenjë të kryeministrit (sadrazemit) 500 burra, krerë nga më të njohurit e Shqipërisë së Jugut, u shkuan në shpatë. Mes të masakruarve ishin edhe Asllan Kuca dhe Veliko Jaçe. I pari kurveleshas dhe mik i Çelos, i dyti djali i xhaxhait, gati vëllam i Çelos.

Çelo bashkë me të vëllanë e Asllan Kucos i vunë zjarrin një //////////agjejej të //////aninës dhe rrëmben kokat e prera të dy njerëzve të tyre, të cilat u varrosën në Picar. Osmanët u tërbuan dhe nisën reprezaljet. Premtimet e grekëve për ndihmën/////// u mbërritën kurrë. Çelo Picari u bë sërish i "urtë": i ofron paqe sulltanit, në këmbim të një vendi pune të sigurt. Jetoi ca kohë si mbikëqyrës i kufirit greko-turk në Thesali, por duke pasur gjithnjë mosbesimin e osmanëve, të cilët e dinin fort mirë se kishte plane të tjera dhe se bashkëpunonte me revolucionarët grekë. Një ftesë-kurth iu përsërit sërish. Kësaj here duhej të shkonte në Stamboll "për të folur për atë punën e nizamëve". Çelo, si gjithnjë mosbesues, në fillim nuk pranon, por bindet pasi del "shahit" (garant) vetë kreu i fesë myslimane Sheh-Ul Islami. Këtë herë ishte mashtruar vërtet. Në fillim e burgosin, pastaj e internojnë në Anadoll, në Konja.

Pas gjashtë vjetësh internimi, në 1844, kthehet në Picar. Lidhet me Zenel Gjolekën, një nga trimat e rinj të Kurveleshit dhe me të vjetrit Tafil Buzi e Rrapo Hekali. Sërish hidhen në kryengritje. Sërish marrin një ftesë-kurth. Kësaj here Çelo pranon të shkojë. Instinkti i mosbesimit, me sa duket, kishte nisur t‘i dobësohej. Përfundon sërish në Konja, në internim dhe pas do kohësh lirohet me kusht, që të mos kthehej më as në Picarin e tij dhe asgjëkundi tjetër në Kurvelesh. Jetoi në Janinë disa kohë dhe mori pjesë në luftën greko-turke të 1854. Vdiq në Athinë në 1880. Kishte kaluar 79 vite, më shumë se gjysmën e të cilave me shpatë në dorë duke u ruajtur nga pusitë. Dy djemtë e tij më të mëdhenj, Ibrahimi dhe Iliazi, vazhduan të jetojnë në Picar.

Në korrikun e 1924, kur Eqrem bej Vlorën dhe kushëririn e tij Avni bej Delvina, të arrestuar nga forcat e revolucionit fanolist, i nisën në këmbë nga Vlora në Tiranë, ata takuan në Fier Xhevdet Çelon, stërnipin e Çelo Picarit. Të dyja palët janë kujtuar për miqësinë që kishte lidhur stërgjyshërit Çelo Picari dhe Ismail bej Vlorën. Ishte pikërisht ky i fundit që nuk ia kishte dëgjuar fjalën Çelos dhe që u vra me të pabesë në Janinë në 1827. "Xhevdet Çeo pra, ishte mik i vjetër i shtëpisë tonë - shkruan Eqrem beu në kujtimet e tij - ne u pritëm dhe u sajdisëm më së miri në komandën e xhandarmërisë dhe të nesërmen vazhduam rrugën me makinë, a thua se ishim të ftuar nderi". Miqësia mes familjeve të vjetra do të vazhdonte edhe për pak kohë.

Celo Picari me fustanelle ne parlamentin grek duke kerkuar terheqjen e trupave greke nga teritoret shqiptare.