DED GJO LULI

by Dode Progni Mon 17 May 2010, 20:25

DED GJO LULI
“ Për pa rrjedh gjaku si gurra,nuk ja lëshojmë kurrkujt këto kulla! “

Aty nga vjeshta e parë e vitit 1840,në mëngjezin e 25 shtatorit,traboinasit i zgjoi oshtima e dy të shtenave pushke; Gjon Lulit i kisht lindur djalë. Kjo ishte ngjarje e madhe për këtë konak, pasi ishte i pari mashkull që vinte në jetë në shtëpi pas të jatit. Për përjetësimin e të gjyshit,Dedë Broçit,djalit të sapolindur ja vunë emrin Dedë. Që në vegjëli Deda shquhet për zgjarsi natyrale. Kur u rrit linte kurdoherë përshtypje të thellë tek ata që dinin ta çmonin urtësinë dhe trimërinë e tij. “s’prish punë se jetimi i Gjonit asht trupvogël,se shpirtin e hajrin e ka më të madh se i burrë i pjekun”, - thoshin malësorët për atë.. Tek Deda njerëzit çmonin shumë jo vetëm zgjuarsinë e tij,po edhe pjekurinë,thjeshtësinë, drejtësinë e qëndrimin e prerë e pa krah në kuvende. Dedës i pëlqente të bënte shoqëri me djelmosha të shkathët. Në moshë të re ai u martua me Prendë Gjeloshen nga Selishta e Grudës,e cila iu bë krah në punë e në luftë,nënë e aftë për t’u marr me me rritjen e katër fëmijëve,dy djem e dy vajza...
Viti 1878,Kongresi i Berlinit vendosi që tokës shqiptare t’i shkëputeshin troje të saj shumë të begata. Në veri Hoti e Gruda do t’i jepeshin Malit të Zi. Rrezikut i duhej bërë ballë me bashkim,unitet dhe armë. Në Prizren u formua Lidhja Shqiptare,ku u lidh besa e ushtoi zani “Me mbrojt me gjak çdo pëllëmbë tokë arbërore.” Hoti dërgoi në këtë kuvend gjashtë përfaqësuesite tij,ndër të cilët edhe Ded Gjo Lulin. Nga kuvendi Deda dhe gjithë burrëria shqiptare doli me mendje të kthjellët për ato që u than dhe u vendosën “Gegë e toskë, një është Shqipëria” – tha Abdyl Frashëri. Besa për të jetuar në këmbë me pushkë, e mos me lënë as pëllëmbën e tokës,ngiti në këmbë nga 7-të në 70-të vjeç për të mbrojtur Atdheun. Me t’u kthyër nga Kuvendi i Lidhjes Shqiptare,Ded Gjo Luli mori në dorë organizimin e luftëtarëve. Lakmia e çarçeve shoviniste fqinjë kishte shkaktuar zemrim të madh në masat e popullit. Hot e Grudë,Selcë Vukël e Kastrat deklaronin me vendosmëri se po të ndodhte një padrejtësi e tillë atëherë “...do të ndodhin medoemos gjana të papëlqyeshme...” Populli do t’u drejtohej konsujve të fuqive të mëdha në Shkodër me 4 prill me këto fjalë : “...Deshirojmë me jetue e me gëzue lirinë,për të cilën jetojmë kryelartë ndryshe na nuk kishim me ndejt pa kundërshtue cilindo qoftë për ndërrimin e fatit tonë. Prandaj për një qellim aq të shenjtë kemi vendos me derdh pikën e fundit të gjakut tonë,para se me hy nën zgjedhën e një qeverie të huej. Ideja kombëtare na bashkon në mbrojtjen e Atdheut tonë...” Dedë Gjo Luli punoi me pasion të madh për organizimin dhe pregatitjen ushtarake të popullit në luftë.. Ai u shqua si prijës i zgjuar ushtarak popullor dhe si i tillë u zgjodh prijës ushtarak i Hotit dhe ndihmës komandant i përgjithshëm i forcave të degës së Lidhjes për Shkodrën. Dedën do ta gjeje në krye të çdo hartimi e zbatimi të planeve ushtarake. Ai në çdo kohë u thoshte komandantëve: “...në rreziqet e mëdha zgjidhni djelm të rinj – trima e burra me mend që fronti të mos shkulet e armiku të mos mundet me na mashtrue”. Këshillat dhe urdhërat e tij ishin kurdoherë të matura dhe të bazuara në një përvojë të gjallë e konkrete. E ndoqën papushim,prmtuan lekë sa s’numrohen për ta shtënë në dorë etj. Por Deda s’thyhej nga premtimet. Për shumë kohë ai qëndroi në Krasniqe tek shtëpia e Binak Alisë ku dhe atje,si prijës ushtark që ishte,thurte plane për luftimet e ardhshme. Malësorët me të kishin lidhur besë për të luftuar në të mirë e në të keq. Mehmet Shpendi,luftëtar dhe partiot i dëgjuar,e këshilloi që të kthehej në Dukagjin,të gjente strehë,besë e krahë. Mbas tre vjetësh Deda kthehet në Hot. Shtëpia e tij qe rrënuar. Në afërsi të saj ishte vendosur posta turke.Deda qëndroi në shpellëne Kodrës së Kalit në juglindje të Rrapshës. Armiku,që të mos acarohej më shumë me Malësinë,e fali dhe la të lirë të kthehej në shtëpi. Ded Gjo Luli e njihte mirë natyrën e armikut. “Armiku, u thoshte malësorëve,as nuk vë as nuk mba besë”. Dhe vetë punonte pa ndërprerje për të mbajtur gjallë lidhjet me Malësinë e Gjakovës,Kosovën,Shkodrën e Mirditën. Në kuvende e besëlidhje ai u njoh edhe me isa Boletinin,Bajram Currin,Luigj Gurakuqin,Hilë Mosin,Risto Siliqin,Sali Hidrin,Çerçiz Topullin e Muço Qullin etj. Kishte pranë trima e trimëresha si Marash Ucin,Norë Kolen e Tringë Smajlen,etj. Mali i Zi,me përkrahjen dhe të carëve rusë pat lakmuar e lakmonte të bënte të tijën Hotin dhe Grudën. Kur dështoi plani i të zaptuarit më armë, krerëve malazezë u lindi ideja se ato mundë të bindeshin me forcën e kryqit.Prandaj flitej gjithmonë e më me zjarr se malësitë katolike nuk duheshin sunduar nga turqit myslimanë,por të ishin nën suazën e gjërë e “dashamirëse” të Malit të Zi që ishte edhe ky i krishterë. Dedë Gjo Luli, duke ndjekur me vemendje intrigat që i kurdisnin malësisë armiqtë dhe agjentë të kral Nikollës,i goditi ata pa mëshir duke mbrojtur atdhetarët që përbetoheshin për gjakun e Skendërbeut dhe se janë gati për të bërë fli jetën për vatan e për liri. Dedë Gjo Luli,në sajë të punës së tij,trimrisë,bujarisë dhe urtësisë nderohej në tërë Malësinë e Madhe. Disa ngjarje të fundit të shekullit në malësi,ku ai mori pjesë e drejtoi si s’ka më mirë ia shtuan famën dhe nderin.Si rrallë herë ndokujt,ati ju besue të zgjidhte probleme të mardhënjeve,ngatërresave, gjaqeve e pleqësive në malësi. Ai ishte gojëmjaltë,shpirtbardhë dhe i pastër, me llogjikë të fortë dhe i mprehtë.Kurdoherë mbi të mirën dhe nderin e vet vinte të mirën dhe ndrin për shoqërinë,për Atdheun.
Vitet 1910-1912 qenë provë tjetër e madhe e qëndresës e shpirtit liridashës të popullit shqiptar dhe malësive të tij. Integritetit kombëtar i dolën zot burra të penës dhe të pushkës,në mbrojtje të tij lidhën besën tërë krahinat. Edhe Hoti e Gruda bënë besë për të luftuar për vend e nder me pushkë në dorë,se Shqipërisë i kishte ardhur koha për të sunduar veten e për të hequr qafe zgjedhën e të huajve. Kryengritja e Kosovës e vitit 1910,ajo e malësisë së Mbishkodrës,Hotit e Grudës e vitit 1911 e të tjera mundë të merren si parathënje e kryengritjes së përgjithëshme të vitit 1912. Qeveria turke duke qenë e pa zonja të përballonte me forcat ekzistuese veprimet e kryengritësve shqiptarë,pregatiti një trupekspeditë speciale me në krye gjeneralin famëkeq Shefqet Turgut Pashën i njohur për barbarizmat, mburrjen e despotizmin në ekspeditatat ndëshkimore të mëparshme. Kundër Malësisë së Madhe ai kishte përqendruar rreth 20.000 vetë nga jugu dhe 8000 nga veriu,ndërsa çetat e malësorvë të prira nga Ded Gjo Luli numëronin jomë shumë se 3.500 vetë.Para sulmit pashai në letrën që u dërgonte malësorëve kërkonte që ta pëshonin mirë veprimin e tyre dhe më mirë të dorzoheshin vetë dhe armët. Duke u gdhirë 13 maji i vitit 1911,turqit filluan sulmin në befasi duke vënë në përdorim për disa kohë bateritë e artilerisë. Edhe jashtë zonës së veprimeve luftarake ishin ngritur shumë çeta të gatshme për t’u futur në luftim. Malësorët dhe vetë Deda i kishin kushtuar rëndësi të madhe zbulimit dhe informacionit që të mos u futej ndonjë spiun brenda e të mos ziheshin në befasi. Disa përpjekje të bëra nga kundërshtari,malësorët i ndëshkuan rëndë. Sulmi i ushtrisë turke kudo u prit me luftime të rrepta, luftime të përgjakëshme u bënë në zonën jugore të Shkrelit deri në Dinoshë; lufta për marrjen e Deçiçit nga turqit u pagua me përrenj gjaku,ashtu si dhe një muaj më parë kur malësorët në këtë maje ngritën flamurin shqiptar. Në këtë luftë Deda i moshuar kishte përkrah pothuaj të gjithë familjen,djemtë Kolën dhe Gjergjin dhe të renë, Norën. Në këtë luftë malësorët përdorën më sukses pritën dhe zunë shumë armë e municione përfshirë dhe mitraloza. Ata kurrë s’qëndronin në mbrojtje,por shfrytëzonin çdo rast për të kundërsulmuar në krah armikun,atje ku ai ishte më i paorganizuar dhe më i dobët. Sulmi i tyre ishte më i sertë se shkrepëtima e rrufesë, - pohonin turqit. Deda ndonse i kaluar në moshë dhe i sëmurë nga ethet e malarjes,drejtonte dhe njëkohësisht luftonte në një shkrep me burrat dhe gratë malësore,madje ishte i pari që ju jepte zemër atyre,duke mos përfillur fatkeqësitë vetiake. Kur i than se midis 20 hotjanëve në një sulëm kishte mbetur Gjergji i tij 20 vjeçar,Ded Gjo Luli u përgjigj: “ Po,edhe ai djalë nëne ishte.” Humbjet e mëdha që turqit po pësonin në të gjitha drejtimet e vunë në panik shtabin e tyre dhe vetë Turgut Pashën. Dalja nga një situatë e tille ai e shikonte tek mashtrimi politik,tek përdorimi i shpeshtë i armëpushimit pësë ditor deri edhe dërgimin e përfaqësuesve,thirrjeve e premtimeve për t’i falur malësorët,për t’u ndërtuar shtëpitë e djegura,për t’u dhënë ndihmë me para etj.por nuk harronte dhe ndërmarrjen e sulmeve të pabesa për t’u pykëzuar në befasi në zonën e kryengritësve dhe për t’i veçuar e asgjesuar grupe-grupe. Me 7 korrik,pas luftimesh shumë të ashpëra,kryengritësit nën udhëheqjen e Ded Gjo Lulit i shkulën turqit nga Deçiçi dhe i vunë përpara si bagëtinë. Turgut Pasha i bërë vrer,urdhëroi artilerinë të hapte zjarr pëngues mbi ushtrinë e vet. Një gazetë e asaj kohe e vinte në lojë dhe e parashtronte në mënyrë shumë therse fodullëkun e pashait. “...Këtij Turgut Pashait që i dukej shumë i ngushtë Ballkani për të treguar aftësitë e veta ushtarake,pasi provoi vetë, e kuptoi se shtigjet e ngushta të Malësisë së madhe janë për të më të gjera dhe më të pafund se Oqeani i Qetë!”. Mbas vulosjes me turp të kësaj fushate ushtarake porta e lartë e shkarkoi atë dhe e largoi nga Shqipëria. I njejti fat e priti edhe Ethem Pashën,i cili duke u tërhequr për në Gjakovë ra në pritën e çetës së Bajram Daklanit,u plagos rëndë dhe vdiq në spitalin e Shkupit.. Sipas shtypit të asaj kohe në këtë fushatë armiku angazhoi kundër kryengritësve mbi 40 mijë vetë,nga të cilët 18 batalione iu shpartalluan në fushën e betejës dhe pati shtatmijë të vrarë,ndërsa nga kryengritësit dhan jetën rrëth 100 vetë dhe 400 të tjerë mbetën të plagosur. Qëndresa dhe lufta heroike rreth katër muaj dhe fitorja e kryengritësve me Ded Gjo Lulin në krye tërhoqi vëmëndjen e opinionit publik europian. Një bashkëkohës ,duke komentuar suksesin e veprimeve luftarake të kryengritësve shkruan : “Malësorët kishin fuqi morale të madhe ...ata ishin qitës të shkëlqyer. Në mbrojtje fill mbas shfrytezimit të zjarrit,kundërsulmonin. Sulmi i shpejtë,manovra tërheqëse dhe fill pas kësaj ndjekja e pandalshme,ishin shembullore. Aftësia për t’iu përshtatur vendit të thyer dhe lëvizshmëria në tokë malore ishin të pakrahasueshme. Malësorët ishin mjeshtër të shkëlqyer të shqetësimeve,ata per një çast grupoheshin në një pikë dhe,si arrinin sukses,e drejtonin goditjen në një pikë tjetër.. Goditjete e para malësorët i jepnin me shpejtësi rrufeje dhe rezultatet ishin të çuditshme...”
Ded Gjo Lulin edhe në të ardhmen nuk do ta përkulnin as presionet,as ndjekjet e qeveritarve turqë dhe as prapaskenat e qarqeve shoviniste malazeze. Ai nuk do të pranonte kurrë të merrte as edhe një lëmoshë ose ofiq që të hiqte dorë nga mbrojtja e vatanit,nga atdhetarizmi. “nuk ka sulltani para sa me më thye”,- do të përgjigjej ai. Ndërsa duke e kuptuar lakminë dhe dinakërinë e Kral Nikollës të Malit të Zi për të zgjeruar teritorin e vet në dëm të tokave dhe të lirise shqiptare,në vitin 1904 thotë: “Mali i Zi do me na përpi si kuçedra” Mbas kësaj kuçedre të paturpe e të pacipë ai shihte lakmitë e fuqive tq mëdha e në rradhë të parë të Rusisë. Ai,ndonse mbeti duke luftuar maleve,u entusiazmua për shpalljen e pavarësisë me 28 nëntor 1912,vuri në sherbim të saj energjtë dhe talentin e tij si luftëtar popullor. Ismail Qemali do ta karakterizonte atë si “Pushkë e ngrehur për Shqipërinë”. Deda e priti me indinjatë të thellë në zemër vendimin e konferencës së ambasadorëve me 1913 për t’ia dorëzuar Hotin e Grudën Malit të Zi,siç kishte vepruar dikurë Kongresi i Berlinit. Në këtë kohë atë e shohim në Shkodër ku ishte shpërngul mbasi malazezët në befasi pushtuan Malësinë e Madhe. Këtu ai do të bjerë në kontakt me Çerçiz Topullin e Muço Qullin,dhe në shtator të vitit 1914,në fillim të Luftës së Parë Botëroreët ai do tu drejtohej të gjithë atdhetarëve shqiptar me një letër: “...Ne nuk do të ngucim kërkënd,por,me qenë se ndokush do të na sulmojë do të mbrohemi deri në ma të mbramen pikë gjaku”. Ded Gjo Luli merrte vesh mirë dhe i peshonte siç duhej ngjarjet e kohës. Ishte gjithnjë i shqetësuar për fatet e Shqipërisë. Atje ku kriste pushka ose kishte ndonjë trazirë me armiqtë e tradhetarët,Deda në emër të malësorëve do të tregonte gadishmëri të sulej në luftë: “...kam qit cekën mos me ja fal kujt Shqipninë veç do ta mbroj me gjak deri sa të bahem shkrumb e hi...” do të deklaronte ai para atyre që ishin të lëkundur dhe të shitur të të huajt. Ky burrë i besës dhe trim i pushkës,ky prijës i dashur e luftëtar popullor me nam qe bërë halë në sy e pengesë kryesore për zbatimin e planeve shoviniste të qeverive serbo-malazeze dhe bashkëpunëtorve të tyre tradhëtarve të kombit si Esat Pashë Toptani Gjon Marka Gjoni etj. Prandaj edhe i kurdisën kurthin për ta shfarosur. Tek kisha e Oroshit ku ai kish shkuar të merrte pjesë në një mbledhje të Malësisë sipas ftesës së kapidanit të Mirditës,gati dy kompani ushtarësh armiqë e bashibuzukë esadistë e rrethuan dhe e arrestuan bashkë me trimat që e shoqëronin. Qëndresa dhe rënja e tij ishte herioke,vdiste krenar se tërë jetën ai dhe familja e tij kishin luftuar për liri dhe vatan. Jeta dhe vepra e lavdishme e Ded Gjo Lulit,sakrificat dhe vetëmohimi i tij,për lirinë dhe pavarësinë e Atdheut,janë një shembull i shkëlqyer frymëzimi për brezat e sotëm dhe të ardhshëm.

Burimi: Musli R.Matoshi “10 KORRIKU” 1980

by **Naki** Thu 14 Apr 2011, 02:02

Nue Oroshi: E vërteta e vrasjes së Ded Gjo Lulit qëndron ndryshe e jo verzioni i gatuar komunist për 50 vite në Shqipëri

Nga Mr. sc. Nue Oroshi – Historian

Autorin e shkrimit Vrasja e Ded Gjon Lulit, z. Gani Qarri, nuk e njoh as si përson dhe as si studius, prandaj gjatë këtij reagimi nuk do të merrem fare me autorin e shkrimit, e as me motivet që e kanë shtyer z Gani Qarri që ta ripërseris një të pavertetë historike që për 50 vite me radhë është shkruar e përshkruar nga historianët komunistë në kohën e diktatorit antishqiptar Enver Hoxha. Por, do të sqaroj të vërtetën historike dhe shkencore të vrasjes së burrit të madh të Kombit Shqiptar Ded Gjo Lulit. Këto të pavërteta rreth vrasjes së Ded Gjon Lulit historiografia e kuqe komuniste i ka bërë me qëllim për t’ja humbur vlerën kombëtare familjes princore të Kapidan Gjon Marka Gjonit për tri arsye:
1. Që të gjuhet sa më tepër gurë e dru mbi familjen atdhetare të Kapidan Gjon Marka Gjonit që për pesqindë vjetë e udhëhoqi Mirditen në luftë kundër Perendorisë Osmane.
2. Që me të gjitha metodat të shkatërrohet kjo familje atdhetare, pasiqë dy djemt e Kapidan Gjon Marka Gjonit, Kapidan dr Mark Gjon Marku dhe Kapidan Llesh Gjon Marku e kishin udhëhequr me plot sukses luftën antikomuniste jo vetëm në Mirditë por në mbarë Shqipërinë Etnike derisa ranë heroikisht.
3. Për të mbjellë urrejtje në mes të dy krahinave heroike Shqiptare Mirditës dhe Malësisë krahina të cilat gjithmonë bashkëpunuan me njëra tjetrën për të mirën e kombit shqiptar, për këtë flet edhe fakti që trimi i Malësisë Ded Gjon Luli nuk i kishte rënë në dorë Knjaz Nikollës së Malit të Zi pas përfundimit të kryengritjes së Malësisë por kishte gjetë strehim dhe mikpritje pikërisht në Mirditën kreshnike. Në Mirditën e cila në mbrojtje të Ded Gjon Lulit dha shtatë djemë më të mirë të saj.
Para se ta bëjmë sqarimin në baza shkencore dhe historike rreth vrasjes së Ded Gjon Lulit do ti japim disa të dhëna të shkurtëra historike lidhur me kontributin kombëtar të familjes princore të Kapidan Gjon Marka Gjonit, që rrjedhë direkt nga vëllai i Lek Dukagjinit, Pal Dukagjini, që lexuesit dhe studiuesit të kenë mundësi që, së paku shkurtimisht të njihen me kontributin e kësaj familje princore të Kapidanit të Mirditës.

Pak gjeneologji
Kur Principatat Arbërore me qendër në Durrës, Shkodër e Artë, filluan dobësimin e tyre kur shteti i Gjergj Kastriotit filloi rënien pas vdekjes se Gjergjit në vitin 1468, si dhe kur dukagjinasit u dobësuan tej mase, me depërtimin e osmanlinjve në viset Arbërore, filluan shpërngulje masive dhe lëvizje të mëdha të popullatës Arbërore përtej viseve të Adriatikut. Por njërit nga vëllezërit e Lek Dukagjinit, konkretisht, Pal Dukagjini, më tepër i pelqeu shkrepat, kreshtat dhe ato bjeshkë te bukura të Mirditës kreshnike dhe u vendos njëherë e përgjithmonë në Grykë të Oroshit, në atë grykë ku për pesë shekuj shqiptarët në Mirditë qëndruan me një heroizem të paparë. Dhe, nga Pal Dukagjini rrjedh familja e Kapidan Mark Gjon Markut udhëheqësit trashëgimor të Krahinës së Mirditës. Kjo gjeneologji duket kronologjikisht në këtë mënyrë:
Pal Dukagjini, i biri Kol Pal Dukagjinit. Nga Kola rrjedh Mark Kol Pal Dukagjini, nga Marku rrjedh Gjon Mark Kol Pali apo Gjomarku I-rë, nga Gjon Marku I-rë rrjedh Marka Gjoni I-rë, nga Marka Gjoni I-rë rrjedh Gjon Marku II-të, nga Gjon Marku II-të rrjedh Llesh Gjoni I-rë.
Më pas, trungu gjeneologjik i kësaj familje arbërore ndahet në tri pjesë: Preng Lleshi, Lleshi i Zi dhe Dod Lleshi. Nga familja e parë e Preng Lleshit që njëherit trashëgon derën e Gjon Markut, sepse ishte vëllai i parë, rrjedhin Dod Prenga, Nikoll Doda, më vonë Dod Doda dhe Bib Doda e nga Bib Doda rrjedh atdhetari Prenk Bib Doda. Me vrasjen e Prenk Bib Dodës, i cili nuk lë pasardhës, drejtimin e udhëheqjes së derës së Kapidanit të Mirditës e merr barku i Lleshit të Zi, ku pason kjo renditje: Mark (Mar) Lleshi, Ndue Lleshi dhe Dod Lleshi; nga Mark (Mar) Lleshi do te rrjedhë Gjon Mark (Mar) Lleshi, e nga Gjon Mark Lleshi do të rrjedhin Llesh Gjoni, Marka Gjoni, Ndue Gjoni dhe Ded Gjoni, ndërsa nga Llesh Gjoni do të rrjedhin Dod Lleshi dhe Preng Lleshi; nga Marka Gjoni do të rrjedhë Gjon Marka Gjoni e nga Ndue Gjoni, Lleshi e Kola; nga Dod Lleshi, Frrok Doda e Zef Doda; nga Prenk Lleshi -Nikoll Prenga; nga Lleshi e Kola, Ndoi, Gjoni e Kola, ndërsa nga Gjon Marka Gjoni rrjedhin pesë djem (i pari kapidan dr. Mark Gjon Marku, i vrarë në luftë kundër komunizmit, i dyti kapidan Ndue Gjon Marku, i cili e udhëhoqi për gjashtë muaj luftën antikomuniste në Mirditë dhe për 45 vjet Bllokun Kombëtar Indipendent dhe kapidan Llesh Gjon Marku i vrarë në luftë kundër komunizmit si dhe dy vëllezërit më të vegjël, Deda i cili mbajti 45 vite burg dhe internim në kohën e Komunizmit në Shqipëri, si dhe Nikolla udhëheqës i Blokut Kombëtar Independent). Dhe, kur i bën nje vështrim shekullor kontributit të kësaj familje kapidanësh, shikon se të gjithë këta kapidanë të Mirdites, prej Pal Dukagjinit e deri në ditet e udhëheqësit të luftës për Shqipërinë Etnike, Kapidan Dr. Mark Gjon Markut, çdo brez u vra në mbrojtje të atdheut në luftëra të ndryshme. Japim faktet e pamohueshme: Në vitin 1500 Gjon Marku I-rë ka nxjerrë autonominë e Mirdites; Mark Gjoni në vitet 1600 ka përzënë agjentët e Begollit prej Mirdite; Gjon Marku i dytë ka mbetur në luftë në rreth të Peqinit në vitin 1775; Llesh Gjoni I-rë ka bashkuar Fandin me Mirditë dhe është vrarë prej turqve; Prenk Lleshi ka vdekur në vitin 1815 prej plagëve të marra në luftë kundër Malit te Zi; Dod Prenka ka vdekur në Kotorr i helmuar nga turqit; Bib Doda ka vdekur në Shkodër i helmuar prej turqve ndërsa trupi i tij u la jasht për disa netë ku një pjesë e trupit të Bib Dodës është ngrenë nga qentë endacakë mu sikur Pjetër Bogdanin e madh; Prenk Bib Doda është vrarë në afërsi të Lezhës nga të shiturit qe ishin në shërbim të sllavëve; Lleshi i Zi në vitin 1812 ka marrë Dibren duke ngritur Mirditen në pesë bajrakë si dhe ka bashkuar bashkë me Mirditë edhe katër bajrakët e Lezhës duke bërë Mirditen në 12 bajraqe. Është vrarë prej shërbëtorëve te Turqisë. Në luftë për mbrojtjen e dinjitetit kombëtar kjo familje kapidanësh ka dhënë edhe Mark Lleshin, Ndue Lleshin e Dod Lleshin. Gjithashtu në mbrojtje të nderit dhe dinjitetit kombetar nga kjo familje janë vrarë edhe Llesh Gjoni e Ded Gjoni, Frrok Doda, Nikoll Prenga e deri tek udhëheqësi i luftes për Shqipërinë etnike, kapidan dr. Mark Gjon Marku, i cili u vra në natën në mes të 13 e 14 Qershorit 1946, dhe më vonë heroikisht do të bie në vitin 1947 edhe vëllai i tretë i kapidan dr. Mark Gjon Markut, kapidan Llesh Gjon Marku. Nga ky përshkrim i shkurtër gjeneologjik del se familja e kapidanëve të Mirditës prej Pal Dukagjinit e deri tek Kapidan dr Mark Gjon Marku për 500 vjet ishin në shërbim të mbrojtjes se identitetit kombëtar qe u rrezikua dhe erdhi deri në prag të shkatërrimit nga pushtuesit e ndryshëm aziatikë e karpatianë të përkrahur nga shqipfolësit e ndryshem, që ishin të mjerë shpirterisht dhe të shitur poshtërsisht.

Ded Gjo Luli u vra nga dora e kriminelit serb, kapedan Gjura
Në këtë shkrim, zoti Gani Qarri, citon komplet variantin e historianëve komunistë, që këto gjëra i bënin vetëm e vetëm që ta degradojnë kontributin kombëtar të familjes princore të Kapidanave të Mirditës. Madje ky variant i vrasjes nuk ka asnjë argument historik përpos rrëfimeve të trilluara kinse këto gjëra i paska thënë Nora, reja e Dedë Gjon Lulit, -pra përralla të imagjinuara që ka mundur t’i pjellin vetëm mendje të sëmura të historianëve të kuq të cilët shkruanin për qefë të udhëheqsit të tyre. Qika e babës e qika e nanës. -Jo zoti Qarri, Mirdita dhe Mirditorët nuk e lanë vetëm Ded Gjon Lulin. As nuk e lanë në përcjellje të grave por ia dhanë me vete shtatë djem Mirditorë të cilët u sakrifikuanë në moshën më të re për nderë, besë e burrni dhe për mos ta prerë asnjëherë mikun në besë, se, kjo ka qenë traditë e Mirditoritë nëpër shekuj. Ded Gjon Luli është vrarë nga dora e kriminelit serb Kapetan Gjura. E vërteta historike e vrasjes së këtij vigani të Malsësisë dhe mbarë Shqiptarisë është kështu: Serbët pas hyrjes në Mirditë filluan akte violence dhe terrori. Plaqkitën dhe dogjën Abacinë e Oroshit dhe vilën e Monsinjor Doqit, në maje të Malit të Shëlbuemit në Malin e Shejtë. Populli i Mirdites filloi me jetue nën Terror. Tue pa këto akte terrorizmi Ded Gjo Luli kujtonte se, mund t’i bindte serbët që mos të terrorizojnë popullin dhe pa e pyet askënd, vendosë me shkue në komandën e ushtrisë serbe, me i thanë komandantit ta ndalonte dorën. Megjithë këshillat e këshillit të te parëve që mos të shkonte atje, se shkau është i pabësë, ai vendosi me shkue. Tu mos mundë me bindë me hjekë dorë prej atij qëndrimi, Mirditasit ia dhanë shtatë burra për ta shoqërue, dhe emrat e të cilëve janë këta: 1. Mark Llesh Doda, 2. Ndue Kol Pjetri, 3.Zef Ndue Gjoka, 4.Preng Qup Deda, 5.Preng Gjok Skana, 6.Bib Marlula, dhe 7.Llesh Deda.
Porsa mbërrijtën në komandën serbe, që ishte vendosun në Abacinë, e pa i lënë shtek të paraqiste ankesën, i qarmatosin dhe i lidhin, e Ded Gjo Lulin e qojnë në rrafshnaltën që quhet Sheshas, e aty e pushkatojnë, kurse të shtatë burrat i qojnë në Breshten (Pyllin) e Oroshit, në Mal të Shejt, e atje në grykë të shpellës së Akullit, që është 15 metra e thellë në tokë, jua nxjerrin shpirtin duke i therë me bajoneta, e ashtu të gjallë i hedhin mbrenda ku kanë vdekë të ngrimë.

Në vend të përfundimit
Për të parë se kush ishin komunistët, në mesin e shumë fakteve, po e sjellë vetëm një dialog të pazakontë të zhvilluar në mes të atdhetarit Prenk Cali dhe kriminelit Mehmet Shehu. Kryekomandanti kriminel Mehmet Shehu në një shkëmbim fjalësh me Prek Calin atëherë të lidhurë këmbësh e duar në Rapshë të Hotit, pasi e zunë me tradhëti komunistët, në rrugën për në Shkodër e zhvilluan këtë Dialog. Kryekrimineli komunist Mehmet Shehu i drejtohet Prenk Calit me këto fjalë: E more Prenk Cali të pat ardhur dita ta mbyllje historinë tënde me shkronja ari po t’ishe bër me ne komunistat. Pse bëre kështu. E drangonji i Malësisë Prenk Cali i përgjigjet: Zotni, faji bjen mbi ju komunistat, se ju u batë aleatë me anmikun tonë shekullor me Serbinë“, iu përgjigj burrnisht Prenk Cali.

Prandaj, zoti Qarri, është koha e fundit që ata që dëshirojnë të merren me studimin e historisë mos të bazohen asnjëherë në argumentët e atyre që u bënë me armikun tonë shekullorë serb, siç e tha burrnisht Prek Cali, edhe pse e dinte se po shkonte drejt pushkatimit. Kështuqë studiuesit seriozë mos të përdorin burimet e fallsifikuara historike komuniste, sepse ky brum që është gatuar në elaboratet pansllaviste është brum i thartuar.Por të bazohemi në fakte shkencore, edhe pse faktet dhe argumentet shkencore shpeshëherë janë kokforta por historia duhet të shkruhet ashtu siç ka ndodhë dhe jo ashtu siç kanë dëshirë disa të ketë ndodhur. Prandaj, ne të gjithë duhet të punojmë që në këtë 100 vjetorë të Kryengritjes së Malësisë, Ded Gjon Lulit t’i ipet vendi i merituar në Historinë Shqiptare si njëri ndër udhëheqsit e Kryengritjes se vitit 1911, që i parapriu shpalljes së Pavarsisë së Shqipëris.

by **Naki** Thu 20 Nov 2014, 19:47

DEDE GJO LULI, MBROJTESI FISNIK I TROJEVE SHQIPTARE

-- nga Gjergj Nikprelaj

Ceshtja shqiptare ne skenen nderkombetare u paraqit ne gjysmen e dyte te shekullit XIX dhe zgjati pa nderprerje deri ne vitin 1912, respektivisht deri te shpallja e pavaresise nga Kuvendi Kombetar, me 28 nentor 1912 ne Vlore. Njohjen e plote nderkombetare, Shqiperia e fitoi me 29 korrik 1913 ne Konferencen e Ambasadoreve ne Londer.

Ne kuader te Krizes Lindore me 1875, ceshtja shqiptare ne vecanti dhe ceshtja ballkanike ne pergjithesi, kane terhequr vemendjen e diplomacise evropiane. Posacerisht Austro-Hungaria dhe Rusia, ne garen e tyre per supremaci, u bene faktore determinues ne zhvillimet historike te Ballkanit, te cilave me vone iu bashkangjit edhe Italia. Prandaj "ceshtja e Orientit" ze vend paresor ne historine e popullit shqiptar. Ne radhe te pare gjate kesaj krize ishin te angazhuara Rusia, Austro-Hungaria dhe Anglia. Fuqi te tjera si Franca dhe Italia kishin me pak fuqi dhe interes per keto ngjarje, ndersa Gjermania u paraqit si pale e trete ne mes paleve ne grindje. Fuqia me e rrezikshme dhe shkaterruese per Perandorine e Stambollit tradicionalisht ishte Rusia. Status quo-ne per interesat e veta, per te bllokuar depertimin rus e ruanin me se forti Austro-Hungaria ne Ballkan dhe Anglia ne Mesdhe.

Rilindja Kombetare Shqiptare organizoi dhe mobilizoi popullin ne lufte per pavaresi dhe mevetesi. Krijoi nje permbajtje te re dhe vuri detyre ideologjike, politike, ekonomike dhe kulturore organizimin e luftes kombetare per clirimin e vendit nga sundimi shekullor otoman dhe bashkimin e vilajeteve shqiptare ne nje shtet te vetem dhe te pavarur.

Autonomia e Shqiperise, si kusht paraprak per arritjen e pavaresise kombetare, kishte hyre ne gjakun e cdo rilindasi dhe cdo patrioti shqiptar. Per fat te keq, parimi "Ballkani - popujve te Ballkanit", shpallur nga aktoret e skenes politike te atehershme, popullit shqiptar i mohohej edhe pse ishte nje nga popujt me te vjeter ne Ballkan. Shqiptaret kishin te njejtat aspirata kombetare qe i kishin realizuar popujt e tjere te Ballkanit pak kohe me pare. Por, Fuqite e Medha te kohes nuk donin shtet shqiptar ne Ballkan!

Historianet, publicistet dhe biografet e Dedes pohojne se ai filloi qysh ne moshe shume te re te merrej me veprimtari publike, politiko-shoqerore ne vendlindjen e vet ne Traboin ne Hot dhe me gjere. Ai bashkepunonte me Cun Mulen, Marash Ucin dhe me shume hoten dhe malesore tjere. Si vojvoda i Traboinit, sipas rregullave kanunore, atij i takonte vendi i dyte ne fisin e Hotit, pas bajraktarit qe ishte nga vellazeria e Cun Mulajve.

Dede Gjo Luli, i pari ne kushtrim per mbrojtjen e trojeve

Dede Gjo Luli "1840-1915) ishte i pari ne kuvend, ne kushtrim te luftes per mbrojtjen e trojeve tona. I pari mbeti edhe ne zemrat e popullit tone, Malesise ne vecanti dhe Shqiperise ne pergjithesi. A ishte edukuar me ndjenjen e e dashurise per lii "ne shkollen e tradites popullore" ku kishin mesuar malesoret qe te jene gjithmone te gatshem per te flijuar edhe jeten e vet per lirin e Atdheut, sic veproi ky kolos i mbrojtjes se Atdheut qe doli nga gjiri i popullit dhe gjithe familja e tij kreshnike e cila u flijua per atdhe. Deda u poq bashke me hallet e popullit, ndersa dita-dites i ndihmonte dhe keshillonte bashkevendasit dhe bashkeatdhetaret e vet.

Shume here i perfaqesonte edhe para autoriteteve osmane ne Shkoder dhe gjetiu. Ishte i mencur dhe largpames, shume i guximshem, orator i njohur sic e quante poeti yne i madh Gjergj Fishta "Kuvendar"! Per te patur me te qarte figuren dhe kohen ne te cilen lindi, jetoi, luftoi Dede Gjo Luli i Hotit, duhet te kemi parasysh rrethanat historike, mjedisin shoqeroro-ekonomik dhe politik. Mjerisht, gjate kohes se sundimit te Perandorise Osmane, Malesia ishte pjesa me e prapambetur e Shqiperise, ashtu mbeti edhe deri me sot. Dede Gjo Luli dhe luftetaret e tij nuk trembeshin nga askush edhe pse Shqiperia ishte e pushtuar dhe rrethuar nga armiqte shekullore, fjala eshte jo per popujt, por per estabilshmentet ballkanike qe gjithmone enderronin te aneksonin tokat shqiptare.

I respektueshem nga mjedisi si askush tjeter

Dede Gjo Lulin e njohu dhe e respektoi mjedisi si askend tjeter ne kohen e tij. Ishte burre ne ze, fjala e tij kishte peshe shume te madhe ne te tere Malesine. Ishte nder figurat me te medha qe pati Malesia ne kohen e tij. Ai udhehoqi kryengritjen legjendare te Malesise, ngriti flamurin shqiptar te Gjergj Kastriot Skenderbeut ne Bratile te Deciqit, me 6 prill 1911, pas katerqind e tridhjete e dy vjet dominimi te Perandorise Osmane, pasi shtate trimat e Kojes e hodhen pertoke flamurin me gjysmehene dhe rane deshmore. Mprehtesia e Dedes dhe talenti i artit ushtarak shkelqen ne menyre te vecante ne Luften e Malesise.

Ne nentedhjete vjetorin e vrasjes se heroit te popullit Dede Gjo Lulit, populli yne ne teresi dhe Malesia e tij ne vecanti perkulet plot respekt per vepren e kryetrimit, kryengritesit te madh qe tere jeten e kaloi me pushke ne dore kunder sunduesve te huaj, dhe me fjale te urta dhe te zjarrta ne shume kuvende u perpoq ta mbronte dhe ta nxirrte nga erresira shekullore Atdheun tone. Dede Gjo Luli i Traboinit te Hotit me luftaret e tij u radhit krahas figurave te Rilindjes sone Kombetare dhe Levizjes se armatosur antiosmane, prej Lidhjes Shqiptare te Prizrenit ku u ndegjua zeri i tij per clirimin kombetar dhe deri ne vdekjen tragjike ne Orosh te Mirdites nga dora gjakatare e pushtuesit serb.

Kur rreziku i copetimit ishte mese real

Pas luftes ruso-turke "1877-1878) dhe Lidhjes Shqiptare te Prizrenit "1878-1881), si ngjarjes madhore te rilindjes kombetare dhe konfrontimit luftarak ne Ballkan ne mes te Malit te Zi dhe Serbise me ushtrine e Perandorise Osmane "1876-1881) ndryshoi harta politike e Evropes, gje qe, ne mes tjerash ndikoi shume edhe ne disfavor te ceshtjes shqiptare. Ne gjysmen e dyte te shekullit XIX, rreziku i copetimit te tokave shqiptare ishte i madh dhe mese real. Fuqit e Medha evropiane filluan per interesat e veta pazarlleqet me tokat shqiptare, nen sovranitetin e "Perandorise se semure" sic quhej ne ate kohe ky shtet, i cili u ndau tokat tona shteteve fqinje. Atdhetari dhe intelektuali i shquar i diaspores sone nga Bukureshti, Kristo Dako, shkruante ne librin e tij "Liga e Prizrenit", se "Paqja e Shen Stefanit per turqit ishte nj-_-_rim, per ne shqiptaret ishte nje helm vdekjeje".

Tryeza diplomatike per aprovimin e Traktatit me 3 mars 1878 ne Shen Stefan, ne mes te Perandorise Osmane dhe Rusise perfundoi me kushtet qe kjo e fundit ia diktoi Portes se larte, si fitimtare e luftes e cila synonte te realizonte planet e vjetra ekspansioniste dhe pansllaviste per dominimin e vet ne Gadishullit Ballkanik. Ajo donte te formonte Bullgarine e madhe ose "guberne" ruse ne Ballkan dhe te zgjeronte Serbine e Malin e Zi. Rusia cariste dhe diplomacia e saj u nguten dhe harruan interesat e fuqive tjera te medha evropiane dhe jo vetem interesat e shqiptareve.

Vendimet e Shen Stefanit u anuluan nga Fuqite e Medha, u vendos njezeri rishikimi i tyre ne Kongresin e Berlinit qe filloi punimet me 13 qershor, zgjati deri me 13 korrik te vitit 1878. Sic dihet Traktati paraprak i Shen Stefanit, vecanerisht prekte interesat e Austro-Hungarise i nderpritej udha e daljes ne Selanik. Po ashtu protestoi edhe diplomacia britanike. Anglia shqetesohej ne lidhje me problemin e sigurimit te Dardaneleve dhe bregdetit Egje. Popullit shqiptar nuk iu dha asnje e drejte. Kongresi sic do te shohim, nuk u dha pergjigjje memorandumeve, vendimeve dhe protestave te shumta qe u derguan nga populli shqiptar dhe mbeti i shurdher dhe i verber sepse as qe deshironte te degjonte per fatin e popullit tone.

As Memorandumi i njohur i Shkodres, per te cilin iu dha autorizimin kryeministrit britanik lordit Bikonsvelld "Beaconsfield) me 13 qershor qe ne Kongresin e Berlinit te mbroje interesat e popullit shqiptar, por nuk pati dobi. Fuqite e Medha te Evropes se atehershme, sic e kemi konstatuar me pare, ishin per ruajtjen e statusit quo-se ne Ballkan dhe kundra kryengritjeve te shqiptareve qe mbronin copetimin e trojeve etnike dhe historike. Kongresi ne fjale veproi edhe me keq se ai i Shen Stefanit. I ndau tokat shqiptare duke i dhene Malit te Zi krahinen e Kucit "Trieshin, Kojen, Fudnat dhe Rahojen).

.... vazhdon

by **Naki** Thu 20 Nov 2014, 19:49

Si u kembyen trojet?

Abasadori italian, konti Korti "Corti), propozoi qe ne vend te Plaves dhe Gucise, Malit te Zi t'i jepen Hoti e Gruda, gjoja se popullsia katolike nuk do ta refuzonte Kuroren e krishtere te Malit te Zi, per cka rane ne dakord palet e interesuara, gje qe u kundershtua rreptesisht nga popullsia e ketyre dy Maleve dhe Lidhjes Shqiptare te Prizrenit -Dega e Shkodres. Fuqite e Medha ne kete rast kerkuan qe sipas vendimeve te Kongresit te Berlinit, Malit te Zi Porta e Larte t'i dorezonte Ulqinin. Ushtria e Lidhjes Shqiptare e Prizrenit "Dega e Shkodres) tentoi ta mbronte edhe Ulqinin, bashke me popullsine vendase te cilen e kryesonin Mehmet Beci, Mehmet Gjyli, Sali Hyla, etj., te cilet heroikisht luftuan kundra ushtrise osmane te cilen e komandonte gjenerali turk Dervish Pasha, pasi i theu forcat mbrojtese vullnetare ne malin e Mozhures, ketu u vendos fati i Ulqinit. Flota nderkombetare e komanduar nga admirali anglez Sejmur, pa nderprerje bente presion luftarak per dorezimin e Ulqinit.

Me 26 nentor 1880, gjenerali turk porsa theu mbrojtjen popullore te ketij qyteti, i dorezoi Ulqinin Malit te Zi. Pas kongresit te Berlinit, Gruda, Hoti dhe Kelmendi u bene zona kufitare. Malesia e Mbishkodres u nda midis dy shteteve. Keto troje ishin pjese e Vilajetit te Shkodres, kurse ne pikepamje etnografike i takonin Malesise se Madhe. Tashti, Perandorise Osmane "Shqiperise) iu shkeputen trojet shqiptare: Trieshi, Koja, dhe Fudnat "nje pjese e banoreve ishin me kombesi shqiptare). Serbia fitoi dhurate me anen e spastrimit etnik dhe aneksimit me 1878: Pirotin, Prokuplen, Toplicen "Sanxhakun e Nishit) dhe pjeset te Kosoves Veilindore. Me mijera shqiptare u shperngulen me dhune edhe si muhaxhire u vendosen ne Kosove, Shqiperi, Maqedoni e gjetiu ne territorin ku shtrihej Perandoria Osmane. Komiteti i Shkodres duhet te gjente rrugedalje per buke e pune, per te siguruar ekzitencen e mijera te zhvendosurve, nga Trieshi, Koja, Fudnat dhe pjesa e Grudes.

Lidhja e Prizrenit, ngjarje e rendesishme

Ne historine re te popullit shqiptar, Lidhja e Prizrenit e cila u themelua me 10 qershor 1878 tri dite para Kongresit te Berlinit, perben ngjarjen me te rendesishme ne historin e re te popullit tone. Ajo ishte organizata e pare politike dhe ushtarake shqiptare, me nje platforme e program gjithekombetar. Ajo kishte, sic dihet, organet lokale dhe qendrore me forcat e veta ushtrake. Nje rol te madh ka luajtur Dega e Lidhjes per Shkodren, ne mbojtjen e trojeve shqiptare. Me pelqimin e popullit, Malesia dhe Mirdita paten dymedhjete perfaqesues, Shkodra dy dhe Podgorica nje, ne Kuvendin e themelimit te Lidhjes, edhe pse keta mberriten me vone, me 30 qershor. Fakt eshte se lidhur me lidhjen e Prizrenit ekzistojne pikepamje te ndryshme dhe kontradiktore varesisht se kush merret me te dhe me cfare qellimi. Lidhja Shqiptare e Prizrenit dhe kryengritjet e armatusura anti-osmane me 1909-1912 te Levizjes Kombetare, si shtyllat kryesore te pavaresise se popullit tone, deri me sot, ne historiografine sllavo-greke te Ballkanit, jane pare me dioptri te metodes kuazishkencore tradicionale me nencmime malicioze, insinuata, me gjoja se Lidhjen Shqiptare e ka organizuar Perandoria Osmane per qellimet e veta.

Veprimtaria politike e Dede Gjo Lulit mbetet e njohur

Veprimtaria patriotike, si u tha, edhe trimeria atdhetare e Dede Gjo Lulit dhe shokeve te tij gjate Luftes se Miletit per mbrojtjen e teresise tokesore etnike shqiptare eshte pak a shume e njohur dhe mbetet gjithmone ne kujtesen dhe analet historike te popullit. Kujtoj ketu protestat e krereve te maleve: Hotit, Grudes, Kelmendit, Kastratit, Shkrelit, dhe krahines se Kucit "Trieshit, Kojes e Fudnave) drejtuar Fuqive te Medha kunder perpjekjeve per dhenien Malit te Zi, qofte edhe nje pellembe te tokes se tyre. Ata deklaronin si do te shohim, se ishin te vendosur, te mbronin me lufte trojet e veta deri ne vdekje. Vala e protestave u perhap si flaka ne te gjitha trojet shqiptare. Perfaqesuesit e popullit ju drejtuan dite e nate Kongresit te Berlinit dhe Fuqive te Medha. Te gjitha keto protesta, memorandume, vendime i kishte nenshkruar edhe Dede Gjo Luli i Hotit. Keta burra kreshnike, me pushke ne dore mbrojten trojet e veta nga ushtria malazeze.

Dokumenti i pare u nenshkrua ne 21 shtator 1879

Dokumenti i pare u nenshkrua me 21 shtator 1879, ne Shkoder, nga gjithe paria e Hotit dhe Grudes me Dede Gjo Lulin ne krye, Bajraktari i Rapshes Ahmeti, Nikolle Miraku, Ujke Miculi, Stak Breci, Mal Gjoka, Ahmet Dino, Mustafe Ujka, Mark Sula, Fran Haxhi, Dok Paloki, Mal Marku "Ismail Marku), Nike Ujke Preci, Pjeter Nika, Ismail Martini bajraktari i pare Grudes, Baca Kurti, Shaban Smaku, Dede Miraku, Dush Prela, Sokol Baci, Haxhi Gashi, Halil Qafa "nga Gruda), Tafil Kurti bajraktar i Grudes, Shul "Sul?) Uci, Zeke Alia dhe Beqir Osmani. Te gjithe jane te shenuar si "koxhabash" perpos bajraktareve. Kreret e Hotit, Kelmendit, Kastratit dhe Grudes i ishin drejtuar konsullit austro-hungarez ne Shkoder, Lipihut, dhe protestonin kunder gatishmerise se Qeverise Osmane per t'ia dorezuar keto krahina me dhune Malit te Zi

Protesten ne fjale e nenshkruan: Dede Gjo Luli, Mark Gjoku, Met Gjoni bajraktar, Mik Micali dhe Nikolle Mirashi. Te gjithe jane shenuar "krye". Nga Kelmendi: Kacel Turku bajraktar, Pal Deda, Nike Leke Pepa, Sokol Luci dhe Marash Gjeti. Nga Kastrati: Dode Preci bajraktar, Gile Vuksani "krye" dhe Prele Tome Nikolla. Te gjithe keta burra ishin anetare te deges se Lidhjes per Shkodren, pervec Gile Vuksanit qe ishte nga Kastrati dhe ishte perfaqesues ne Mbledhjen Komitetit Kombetar ne Prizren.

Paria e Hotit ishin drejtuar, po ashtu konsulli austro-hungarez ne Shkoder me 12 mars 1880 dhe rreptesisht protestonin kunder vendimeve te Qeverise Osmane per t'i dorezuar tokat e tyre Malit te Zi. Ndersa nga Tuzi, me 16 Korrik 1880, kreret e Hotit shprehen vendosmerine e vet per zmbrapsjen e sulmeve malazeze dhe per te fituar pavaresine e Shqiperise, ndonese Fuqite e Medha nuk dhane asnje ndihme. Deklaraten e kishin nenshkruar: Met Cuni - bajraktar "vula). Kreret: Nikolle Mirashi "vula), Mat Gjuka - shenje me kryq, Stak Breci - shenje me kryq, Dede Gjo Luli - shenje me kryq, Marash Uci, Gjel Marku, Leke Shabi, Leke Prela, Gjelosh Marku, Mark Deda, Elez Daka, Leke Marashi, Leke Alija, Leke Gjoni dhe Marash Gjeka.

Per mbrojtjen e Hotit dhe te Grudes nga Komisioni ad hoc i deges per Shkoder u formua Shtabi Ushtarak te cilin e kryesonte koloneli i karrieres Hodo Sokoli, ndihmes i tij Preke Bibe Doda, nga Shkodra anetare ishin: Selim Coba, Filip Ceka, Shaban Bushati, Zef Simoni dhe Selim Qyrezi. Nga Hoti, Dede Gjo Luli dhe Ismail Marku. Nga Gruda, Ismail Martini dhe Baca Kurti. Kelmendin e perfaqesonin Nike Leke Pepa dhe Nike Gila, kurse Kastratin, Shaban Elezi dhe Gjon Deda. Shtabi i ushtrise vullnetare e drejtonte luften mbrojtese, dhe se shpejti kur u larguan forcat osmane nga pozicionet e veta, ato i zuri ushtria vullnetare e Deges se Lidhjes per Shkodren, para se t'i pushtonte ushtria malazeze.

Lufta u ndez ne tere gjatesine e frontit. Diten e pare me 22 prill 1880 palet ne konflikt u ndeshen ne Ure te Zharnices. Forcat e Hotit e Grudes te udhehequra nga Ismail Marku dhe Baca Kurti thyen sulmin e armikut. Pasi humben disa ushtare, radhet malazeze u terhoqen ne drejtim te Podgorices. Po e njejta gje ndodhi edhe ne pjesen e frontit Vranje-Gollubovci. Ushtria malazeze organizoi edhe disa sulme me 23 dhe 24 prill, tentuan te pushtonin pozicionet e ushtrise shqiptare, por pa sukses. Qendresa ne frontin e Hotit dhe te Grudes zgjati pa ndryshuar disa muaj. Fitorja e kesaj ushtrie ne prill per mbrojtjen e ketyre dy maleve ishte shembull i larte heroizmi te forcave mbrojtese. Kjo beteje eshte e njohur si Beteja e Zharnices.

.... vazhdon

by **Naki** Thu 20 Nov 2014, 19:53

Tentativa per pushtimin e Hotit e Grudes deshtoi

Ne fillim te luftes, Shtabi i Deges per Shkodren numeronte kater mije ushtare, kurse me vone u grubulluan nente mije vullnetare nga te gjitha viset e Shqiperise. Sipas disa dokumenteve historike, Mali i Zi kishte angazhuar dymbedhjete mije ushtare, me pajisjet luftarake me moderne te kohes. Tentativa e Malit te Zi per te pushtuar Hotin e Gruden deshtoi. Shtabi ushtarak me seli ishte ne Tuz, forcat ushtarake mbulonin territorin e ketyre dy Maleve, njekohesisht u formua edhe pushteti civil lokal, kujdesej per pajisjen e popullit, e ushtrise, me ushqim, arme dhe municion. Njekohesisht ishte formuar edhe e ashtuquajtura "Qeveria e Tuzit" qe kujdesej per funksionin ekonomik-politik, gjendjen civile, ushtarake permes te keshillave te veta qe ishin i vetmi organ ne pushtet ne kete kohe.

Shtohet pyetja ne lidhje me fatin historik te krahines se Kuçit,(Trieshit, Kojes, Rahose dhe Fudnave) gjate Krizes Lindore.

Sic dihet, Serbia dhe Mali i Zi i shpallen lufte Perandorise Osmane me 30 qershor te vitit 1876. Ne fillim te kesaj lufte, pjesa me e madhe e luftetareve rezerviste nga keto treva "700 veta) te kryesuar nga disa krere te ketyre fiseve kaluan ne anen e ushtrise malazeze ne fillim te gushtit 1876.

Mali i Zi i aneksoi keto troje ne fillim te shperthimit te Krizes Lindore, nje pjese e banoreve te ketyre trojeve ju bashkangjiten Lidhjes Shqiptare te Prizrenit dhe ardhjen-aneksimin malazez e perjetuan si pushtim klasik, e jo "bashkim vellazeror dhe clirim" si thonin eproret ushtarake te Malit te Zi. Paria qe i mbeti besnike Malit te Zi nga keto troje, shpejt fitoi poste te ndryshme civile dhe ushtarake nga okupuesit.

Ne kujtimet e veta nga kjo lufte, komandanti i frontit ne keto ane, Ilija Pllamenac, duket se i kishte harruar keto ngjarje dhe aspak nuk i cekte. Atij i kujtohej mire se ne betejen e madhe te Fudnave me 14 gusht 1876, kishin "marre pjese 200 malesore katolike nga Trieshi" ne anen e Malit te Zi ku ishte mbyllur fati i ketij fronti dhe ushtrise perandorake te cilen e komandonte Mahmut Pasha, sipas burimeve sllave, gjoja se kishte humbur me shume se 6000 ushtare?

Po ashtu vojvoda Mark Milani, ne punimin e tij voluminoz "Fisi i Kuçit" vepron ne te njejten menyre "hesht) edhe pse komandonte ne kete sektor te frontit. Por per rezistencen luftarake ne breg te Cemit qe benin malesoret kane shkruar "Srspske novine" te Beogradit, burimet diplomatike te Frances dhe Fuqive te Medha evropiane, si dhe autori i kesaj kumtese e shume te tjere.

Mali i Zi llogariste se ne anen e tij ne kete lufte do te kalonin: Hoti, Gruda dhe Kastrati, por keto fise me kembengulje refuzuan kete kerkese, kur pane se viktima e pare u be krahina shqiptare e Kucit. Ne vitet 1876-1877 u paraqit politika dyfytyreshe e Malit te Zi, edhe pse nje vit me pare Knjaz Nikolla i kishte thene Preng Docit te Mirdites, se gjoja, se nuk kishin kurrefare pretendimesh territoriale ndaj tokave shqiptare. Njekohesisht pasi deshtoi kryengritja e Mirdites kunder ushtrise osmane, "bashkepunimi" me Malin e Zi u pasivizua dhe u shkeput me ne fund. Po citojme edhe nje proteste energjike nga krahina e Kucit "Trieshi, Koja, Fudnat dhe Rahoja) kunder aneksimit nga Mali i Zi te ketyre fiseve te cilin e kishin nenshkruar: Rame Hysa "Qetkaj), nga Fudnat, Hasan Nika "Gjeloshaj) nga Trieshi dhe Gege Ivani "?) me 4 prill 1880 ne Shkoder. Burimi i kesaj proteste gjendet ne Arkivin e Malit te Zi ""Ministria e Puneve te Jashtme).

Cfare mendonin ekspertet ushtarake te Austro-Hungarise?

Ekspertet ushtarake te Austro-Hungarise, te cilet i percillnin keto ngjarje ne vilajetet shqiptare me vemendje te madhe, vleresonin se ne nje lufte ne te ardhmen, Kosova me Manastirin mund te mobilizonin njeqind mije ushtare te armatosur. Shkodra vete mblidhte tete deri dhjete mije ushtare "bashke me emigrantet e Trieshit), qe do te thoshte me shume ushtri se sa kishte Mali i Zi ne ate kohe, shkruante Xhafer Belegu ne librin e tij. "Lidhja e Prizrenit dhe veprimet e saj me 1939". Nga konstatimi i ketij autori, mund te konkludohet se fuqia ushtarake e ketyre trevave kishte bere nje rezistence te madhe kunder pushtuesit me 1876 -1877. Pas thyerjes se Lidhjes Shqiptare te Prizrenit, ne pranvere te itit 1881, ne Malesine e Mbishkodres filluan trazirat ne mes te malesoreve dhe pushtetit turk, i cili vazhdimisht terrorizonte popullsine shqiptare pa ndonje arsye. Fiset e Malesise ishin te brengosura, per shkak te kontakteve sekrete midis pushtetareve turq me Malin e Zi. Pala osmane tentonte qe ne rast revolte "kryengritje), t'ua ndalonin malesoreve kalimin dhe strehimin ne Mal te Zi.

Per shkak te gjendjes te mjerueshme dhe te padurueshme, Malesia nuk pati rrugedalje tjeter po thirri Kuvendin e vet ne Kastrat me 26 prill 1883 dhe vendosi nje zeri te formonte te ashtuquajturen

"Lidhja e Vogel" e cila do te kundershtonte Porten e Larte dhe politiken dyfytyreshe te Cetinse, me arme ne dore. Hafiz Pasha ne qershor te vitit 1883 organizoi ekspediten ushtarake ndeshkimore per nenshtrimin dhe carmatosjen e Malesise se Madhe. Turqit dogjen Kastratin, Hotin e Gruden. Luftime te ashpra ne kete konflikt u zhvilluan ne Traboin, Qafe Kishe, Spi dhe gjetiu. Forcave mbrojtese u printe Dede Gjo Luli. Ne momentin kritik, ketyre u erdhi ne ndihme Hoti, Gruda dhe disa vullnetare nga Trieshi. Gjenerali famekeq Hafiz Pasha u detyrua te kerkonte armepushim, duke u premtuar malesoreve se ne te ardhmen, Porta e Larte do t'i respektonte privilegjet e dhena me mote "autonomine fisnore dhe fetare, te drejten e mbajtjes se armeve).

Ne kete kohe, gjendja ekonomike dhe politike ishte shume e acaruar. Ne periudhen e Hafiz Pashes, kur Perandoria Osmane ua merrte armet malesoreve. Dede Gjo Luli u largua nga vendlindja e tij, Bardhajt e Hotit, e doli komit ne bjeshket e Krasniqes dhe ndejti me shume sy dy vite te shoku i luftes, Qerim Binaku, "ne shtepine njohur atdhetare te Binak Alise), te Mehmet Shpendi i Shales e gjetiu. Pas kthimit ne Malesi, disa kohe jetoi ilegalisht neper shpella te Hotit e ne vende te tjera te Malesise. Dr. Pal Doci ne librin e tij "Dede Gjo Luli" citon: "frati i Brigjes at Agostini shkruante, me 29 janar 1886, Argjipeshkevise "se Shodres - V.I.) se shume i nderuami Dede Gjo' Luli i pari i arratisun gjendet ne kushte shume te veshtira jetese, i mungon deri buka. Familja e tij asht e madhe saqi ni kal miser nuk i mjafton as dy jave. Shtepine e djegun sapo e kane mbulue nji cope. Te ndimohet se asht ma i ndershmi dhe ma i dashtuni ne keto male".

Ne kete periudhe tragjike, Porta e Larte per shkak te percaktimit demokratik dhe atdhetar ne lufte per liri kishte akuzuar 12 krere nga Malesia ne Gjykaten Ushtarake "Divan Harebit), ku ishin denuar me syrgjyn "internim) te perjetshem, pasi i kishin ftuar paraprakisht ne Shkoder, gjoja ne lidhje me nje marreveshje per "ruajtjen e kufirit"!? Keshtu i futi ne kurth dhe mbeten ne Diar-Beqir "Dinari Bekir) te Kurdistanit, por jo vepra e mesazhi i tyre qe mbetet pergjithmone ne kujtesen dhe faqet e historise se popullit shqiptar ne pergjithesi dhe Malesise ne vecanti. Pas shume vjeteve u kthye i gjalle nga internimi vetem Ujke Dushi Kalaj nga Gruda.

Ne kete veshtrim, fjala eshte per aktivitetin e hershem te atdhetarit Dede Gjo Lulit dhe shokeve te tij qe ishte shumedimensional dhe i frytshem ne çdo lami. Ne burimet historike te kohes eshte konstatuar se Lidhjen Shqiptare te Pejes, qe e kryesonte patrioti i mirenjohur Haxhi Zeka, e perkrahu pa rezerve dhe Vilajeti i Shkodres "Kuvendi i Shkodres), qe veproi nga mesi i shkurtit deri ne fillim te marsit te vitit 1899, u perfaqesua, ne mes tjerash, dhe nga krahu autonomist me Dede Gjo Lulin ne krye.

Dede Gjo Luli, nji nga figurat me te ndritura, pas vdekjes mori permasa te merituara kombetare gjithnje e me te medha ne historine, publicistiken dhe artin figurativ shqiptar te autoreve si: Gjergj Fishta, Risto Siliqi, Hile Mosi Sterio Spasse, Sander Gera, Paloke Traboini, Pal Doçi, Ismail Kadare e shume te tjere.

Autori i ketij shkrimi perkujtimor dhe librit "Kryengritja e Malesise", eshte ne dijeni se deri tani nuk eshte hartuar ndonje bibliografi shteruese per Dede Gjo Lulin e as per Kryengritjen e Malesise, te cilen ai e udhehoqi.

Marrredheniet e reja miqesore ndermjet malesoreve dhe Kral Nikolles, paraqesin nje paradoks, kur merren ne konsiderate konfliktet e ashpra kufitare ndermjet Malit te Zi dhe fiseve shqiptare te Veriut "ne vitet e Lidhjes Shqiptare te Prizrenit), me rastin e vendimeve te padrejta te Kongresit te Berlinit, per dhenien e Plaves dhe Gucise, perkatesisht Hotit dhe Grudes si zevendesim Malit te Zi.

Shqiptaret, sidomos malesoret, heren e pare ne nje numer kaq te madh konfrontohen drejteperdrejt me ushtrine malazeze. Ne te kaluaren ata kane luftuar kunder Malit te Zi per mbrojtjen e trojeve te veta shume here por ne kuader te ushtrise perandorake, si qytetare te Turqise. Ne kohen e kryengritjeve shqiptare 1910 e 1911 "konflikti ushtarak mes shqiptareve dhe xhonturqeve), qeveria e Malit te Zi, emigranteve shqiptare nga Vilajeti i Shkodres dhe Kosoves qe kaluan ne Mal te Zi, u hapi dyert e shtetit te vet. Dihet pse! Me pretendime teritoriale ndaj Malesise dhe Shkodres.

Ne vjeshte te vitit 1912 kur filloi Lufta Ballkanike, Krajl Nikolla ne Proklematen e tij, qe i shpalli lufte Tuqise per clirim kombetar, i ftoi edhe "vellezerit shqiptare" nga Malesia, qe dy vite me radhe si thoshte ai derdhnin gjakun e vet per liri, te bashkohen me malazezet ne luften e perbashket perfundimtare. Ai u premtoi malesoreve se po sa te clirohet Tuzi dhe Malesia do te valvitet flamuri shqiptar ne keto troje. Por sic dihet historikisht ai i tradhtoi, ne vend te flamurit tone valeviti flamuri i Malit te Zi. Me kete rast, malesoret ne pergjithesi u ftohen dhe i kthyen shpinen Malit te Zi. Sic dihet, Ismail Qemali ne kujtimet e veta pohon, se ate e kishte ftuar Nikolla i Malit te Zi ne gusht te vitit 1912, ne Cetine per t'u marre vesh lidhur me "menyrat dhe kohen e rreshtimit te shqiptareve perkrah aleateve ballkanike"! Sic u pa me vone, ata kishin te vetmin qellim, te pushtonin tokat shqiptare...

Kohet e fundit, ne raste te ndryshme, shpeshhere degjohet se gjoja malesoret ishin ne anen e Malit te Zi ne Luften Ballkanike, por e verteta eshte se ata luftonin per clirimin e popullit te vet dhe jo per llogarite e Malit te Zi. Deshmia me e madhe eshte lufta e trojeve shqiptare, Hotit e Grudes per t'u bashkuar me shtetin ame kur Konferenca e Ambasadoreve ne Londer me 1912/13, me vendimet e veta te padrejta ia dha Gruden dhe gjysmen e Hotit Malit te Zi. Ushtria malazeze ne baze te vendimeve te lartpermendura pushtoi territorin e ketyre dy fiseve me 6 prill 1913.

Ne ate kohe nga vatrat e veta shekullore u shperngulen mese 560 familje nga keto troje dhe u vendosen ne afersi te Shkodres, ku formuan lagjet e veta Hotin e Ri dhe Gruden e Re. Atje gjenden edhe sot e kesaj dite. Malesia e Mbishkodres tentoi edhe ne vitet 1919/1920 me lufte te pergjakshme qe te shkepuste trojet e aneksuara shqiptare nga Mbreteria Serbo-Kroato-Sllovene, trashegimtare e Malit te Zi, qe humbi sovranitetin "shtetesine) erkohesisht me vendimin jolegjitim te Kuvendit te Podgorices ne fund te vitit 1918. E vertete eshte vetem se, "fanatizmi fetar dhe politika terroriste xhonturke gjate sundimit te tyre, bene qe te krijohet nje afersi e madhe e malesoreve me Malin e Zi". Sidomos gjate Kryengritjes se Malesise te vitit 1911. Por jo, ne dem te shtetit ame.

by Sponsored content

DED GJO LULI

DED GJO LULI

Re: DED GJO LULI

Re: DED GJO LULI

DEDE GJO LULI, MBROJTESI FISNIK I TROJEVE SHQIPTARE

Re: DED GJO LULI

Re: DED GJO LULI

Re: DED GJO LULI