RRETH EMRIT DHE SHTRIRJES SE DUKAGJINIT

by Dode Progni Thu 10 Mar 2011, 14:45

RRETH EMRIT DHE SHTRIRJES SE DUKAGJINIT

Nga Dodë Progni

Qysh ne shek. e XIII në Arbëri lindi një familje princërore dhe principata e tyre e quajtur “Dukagjin”. Rreth prejardhjes se emrit të kësaj familje kan folur studiues te ndryshëm.
At Bernardin Palaj i mbështetur në një dokument të vitit 1216,gjykon se Gjini,i biri i Progonit,që përmendet si arhond i Arbnit,ishte bërthama e parë e këtij emri.(B.Pala,Hylli i Dritës,Vj.XVII,r.11-12,fq.496). Edhe M.Shuflai,mbështetur në një dokument të vitit 1281,që përmend “Ducam Ginum Tanuschium Albanensem…”e gjykon Dukën – Gjin,si prejardhje të emrit Dukagjin Milan Shuflai, Serbët dhe Shqiptarët, 1926,fq.180). Pra qysh në shek. e XIII kjo familje princërore dhe principata e tyre mori emrin e Dukës–Gjin Progoni = Dukagjini.
Kjo principata lindi në mes të Arbënisë dhe Pultit,e cila shkoi tuj u zmadhuar në kurriz të Pultit dhe Arbnisë,deri sa arriti në veri, në lumin Drin, dhe në jug në Mat.Për të qenë më të qartë lidhur me vendformimin e Dukagjinit duhet thënë se: deri në shek. e XII zona që përshkohej nga rruga e madhe Shkodër – Prizren,në veri dhe në jug të lumit Drin njihej me emrin Pulatum, Pulat, Pilot, që do të thotë Pult.(M.Shuflai, Serbët dhe Shqiptarët,1926,fq.40-43).Në jug të Pultit shtrihej Arbnia që kishte të vetin Oroshin dhe Fanin.(.F.Cordignano, Geografia,Ecclesiastica,dell’Albania,fq.37).Pikërisht në mës të këtyre dy principatave shqiptare lindi principata e re “Dukagjini” Në një dokument të vitit 1570,malet në jug të Drinit njiheshin me emrin “Dukagjin” (M.Shuflai,vepër e cit,f.197).
Në dokumentacionin e kësaj kohe pohohet qartazi se,Mirdita është Dukagjin, (Relacioni i Marin Bicit, 1610), Puka është Dukagjin (Relacioni i M.Skurës, 1648 si dhe F.Cordignano në “Geografia Ecclesiasticadell ”Albania” ).Arsti, Karma, Mshana, Kçira, Kryeziu, në vitin 1632 ishin Dukagjin (F.Cordibnano, Vepër e cituar).Iballja në vitin 1632 ishte Dukagjin ( Frang Bardhi,Relacine…,1632) dhe Hasi me 1648 ishte Dukagjin.
Në shek.e XIV – XV,Principata e Dukagjinit arriti të zotërojë gjithë teritoret nga Prizreni në Lezhë,dhe luajti rol të rëndësishëm në jetën politike të shqiptarëve të asaj kohe.Gjatë kësaj periudhe princi më i shquar i kësaj dere princërore ishte Lekë Dukagjini.
Pas pushtimit turk të shek.XV,kjo u bë një qendër e rendësishme e rezistencës antiosmane,duke ruajt emrin e vet,identitetin kombëtar shqipëtar dhe fenë kristiane. Rreth vitit 1570 dukagjinasit kishin nder malet e tyre rreth 12000 mijë luftëtarë që me armë në duar vazhdonin rezistencën antiosmane.(M.Shuflai,Vep. E cituar,fq.92).Me luftën e tyre,dukagjinasit i sollën shumë telashe turqëve,pasi luftonin në rrugën e rëndësishme që lidhnte Shkodren – Pukën – Vaun e Spacit me Prizrenin.Kjo rrugë e lakmueshme për turqit sulmohej vazhdimisht për t’u vënë nën kontrollin e tyre.Ndërsa Dukagjinasit e mbrojtën atë për rreth dy shekuj pasi kalonte nepër teritorin e tyre. Në shekull. e XVII, me një sulëm të dyanshëm,nga Shkodra dhe Kosova,turqit arritën të kapin rrugën.Dukagjinasit u çanë parmes nga ushtria turke prandaj shumë luftëtar dukagjinas,me gra e me fëmijë u tërhoqën në jug dhe në veri. Kësaj kohe ndodhi migrimi i madh,në masë i dukagjinasve duke u vendosur fillimisht përgjatë brigjeve jugore të Drinit si,ne Berishë,Mertur të Gurit etj. Disa dolen edhe jashtë teritorit të Dukagjinit duke kaluar dhe Drinin, siç ishin banorët që formuan Shalën, Shoshin, Toplanën,Gimajt,Merturin e sotëm etj.(Rrok Zojzi,Etnografia Shqiptare,I,1956,fq.36)
Në Mirditë,Pukë,Berishë,Mërtur të Gurit,Shalë,Shosh,Toplanë, dhe në Merturin e sotëm të anës së djathtë të Drinit,është trasheguar gojdhëna se,rrjedhin nga një At i largët i përbashkët që quhej Murrë Dedi. Merturi i sotëm të gjitha vëllazëritë i lidhin brezat e tyre me Lekë Pogun. (Lekë Pogu – Pog Murra – Murrë Dedi).
Sipas gojdhënave banorët e parë të Dukagjinit,të ndjekur prej luftërash,kishin ardhur nga fusha e Metohisë,për tu vendosur e jetuar me qindra vjet në malet e Dukagjinit,ku formuan dhe principatën e tyre. Kjo popullsi,e ardhur nga fusha e Kosovës,megjithse jetoi për një kohë mjaft të gjatë një vënd tepër malor,të pa përshtatshëm për zhvillimin e bujqësisë,ruajti tradita të forta të jetës bujqësore,sa kudo që të gjëndet përpiqet të krijojë kushte të jetës bujqësore.
Pas pushtimit të rrugës Prizren – Shkodër,në kohën e sulltan Sulejjmanit,turqit krijuan Sanxhakun e Dukagjinit me qendër në Pejë. Pjesa veriore e këtij Sanxhaku,nga qafa e Morinës deri në krahinat veriprendimore të Pejës,përfshire edhe Pejën,Deçanin dhe Gjakovën,është njohur prej qindra vitesh me emrin Rrafshi i Dukagjinit. Që nga fillimet e shek. të XIX e deri në ditët e sotme,Rrafshi i Dukagjinit dhe Kosova banohen me shumicë të theksuar popullsie shqiptare.
Sot me emrin Dukagjin njihet një krahinë gjeo - etnografike e banuar kryesisht nga banore të ardhur nga Dukagjini Mesjetar gjatë shek XVI-XVII dhe të vendosur në verilindje të rrethit të Shkodrës që përbëhet nga Shala,Shoshi, dhe Pulti.