Fehmi Agani

Fehmi Agani (1932 në Gjakovë - 6 maj 1999 në Prishtinë, Kosovë) filozof, sociolog dhe politikan i doktoruar, akademik, gazetar dhe Hero shqiptar i Kosovës.


Fehmi Agani ishte nënkryetar
shumëvjeçar i LDK-së dhe deputet i Kuvendit të Republikës së
Kosovës

Profesor Agani nga koleget e tij (Akademisë së
Kosovës) merrej për demokrat i cili kishte për qëllim demoktatizimi e shoqëris
shqiptare në gjitha lëmijt e jetës.

Që nga vitet 60-ta kur ishe paraqitur me argumentim e së drejtës së
Republikës së Kosovës e deri me vrasjen e tij, Agani e kishte vënë gjithë
krijimtarin e tij në shërbim të projekimit, të argumentimit dhe të realizimit të
këtij qëllimi. Kështu ai ishte pjesëmarrës aktiv në politiken e Kosovës në vitet
-ta.

Duke pasë studiuar për filozofi,
specializizuar në shkencat sociologjike dhe politike, doktoruar në këto shkenca,
F. Agani, pas një përvoje si arsimtar i filozofisë dhe i lëndëve të afërta në
shkollat e mesme të Prishtinës, kishte vazhduar si gazetar dhe komentator i
politikës së jashtme në gazetën Rilindja, për t’iu kthyer sërish arsimit - tani
në rrafshin universitar si ligjërues, docent e profesor i sociologjisë dhe i
sociologjisë politike, po edhe i lëndëve të afërta me to, duke u bërë njëherësh
dhe themelues i Degës së Filozofisë e Sociologjisë në Universitetin e
Prishtinës, po edhe një nga ndërtuesit kryesorë të Universitetit në
tërësi

Veprimtaria

Veprimtarinë e frytshme
prej arsimtari universitar Fehmiu e kishte nisur para Plenumit të Brioneve, që
shënoi kthesë në zhvillimet politike në ish-Jugosllavi dhe sidomos në Kosovë.
Pikërisht në atë kohë të çlirimit të energjive krijuese të shqiptarëve shquhet
roli i grupit të intelektualëve që përpiqeshin që ato energji t‘i kanalizonin në
drejtime pozitive. Fehmiu ishte ndër ata që shquheshin posaçërisht qoftë sa i
përket angazhimit për demaskimin e shtypjes barbare të ushtruar mbi shqiptarët,
qoftë edhe më shumë në kërkimin e hapësirave të reja për zgjerimin e të drejtave
shoqërore dhe kombëtare të shqiptarëve me synim barazimin me të tjerët në
ish-Jugosllavi. Gjurmët e angazhimit të tij hetohen në disa drejtime teorike dhe
praktike, një veprimtari që e mishëron teorin dhe praktikë dhe e bën gati të
pamundëshëm ndarjen e tyre.

1. Në drejtimin politik - në kërkimin e rrugëve për përparim institucional të
   këtyre të drejtave, krijimin e klimës politike dhe pastaj edhe të kërkesave
   juridike-kushtetuese për avancimin e statusit të Kosovës në kuadër të federatës
   jugosllave.( vitet 1967)
   
2. Në ndërtimin e mëtejmë të rrjetit të shkollave të larta dhe të fakulteteve,
   për të kaluar në organizim universitar me mësim të plotë në gjuhën
   shqipe.
   
3. Në themelimin dhe ngritjen e institucioneve shkencore. Më 1967 Fehmi Agani
   qe emëruar drejtor i Institutit të sapo ri-themeluar Albanologjik në
   Prishtinë.
   
4. Në angazhimin për hapjen e komunikimit të shqiptarëve të ish-Jugosllavisë me
   shqiptarët e tjerë, posaçërisht me Shqipërinë.
   
5. Në situatën e re të Kosovës në federatën jugosllave, pas Amendamenteve
   kushtetuese dhe Kushtetutës së vitit 1974.
   
6. Në rritjen e infrastrukturës së brendshme të institucioneve të Kosovës dhe
   të cilësisë e gjerësisë së punës brenda tyre. Pas Demonstratave të vitit 1981
   përjashtohet nga shoqëria komuniste dhe i merret e drejta e ligjërimit.
   
7. Në fillim të viteve ´90 Fehmiu është në kreun e lëvizjes së madhe politike
   për pavarësinë e Kosovës, në udhëheqjen e ngushtë të LDK-së (nënkryetar dhe
   "lapsi" i LDK-së}
   
8. Në hartimin e të gjitha dokumenteve të rëndësishme për lëvizjen politike në
   Kosovë në dekadën e fundit, sidomos në hartimin e atyre dokumenteve që kanë
   peshë dhe vlerë ndërkombëtare.
   
9. Në ndërtimin dhe selitjen e raporteve sa më të afërta midis grupeve dhe
   partive në Kosovën e viteve ’90.
   

Agani ishte aktiv me "lapsë"
dhe trup e shpirt në ngjarjet politike që ndodhnin në Kosovë në vitet 90-ta, ndër të cilat duhet vequar ngjarjet si: Deklarata e
Pavarësisë, Kushtetuta e Republikës së
Kosovës, Referendumi për
Pavarësi dhe në ndërtimin e institucioneve të Kosovës në bazë të
zgjedhjeve presidenciale e parlamentare të Republikës së Kosovës të vitit 1992.

Më 6 maj 2004 nga ana e
kryetarit të Kosovës shpallet "Hero i
Kosovës.



Veprimtaria
shkencore

Vitet e hershme të 60-ta : Gjatë gjithë kësaj kohe
ai punonte në projektin për shoqërinë civile, njëherish me pretedime teorike dhe
me zbatime konkrete në shoqërinë kosovare dhe shqiptare në përgjithsi. Në këtë
drejtimi ai kishte pregatitur disa libra të cilat përshkak të luftes nuk arriti
të i botoj në vitin 1999.

Vitet e 60-ta : Punime
sociologjiko-politike për proceset e participimit të punëtorëve në drejtimet e
ndërmarrjeve (Mitbestimmung) në Gjermani. Këto punime janë publikuar në revista
të ndryshme në serbokroatisht.

Punime hulumtuese-shkencore për proceset
shoqërore-politike në Shqipëri gjatë Luftës II Botërore, sidomos në studimin e
veprimtarisë së partive politike.

Prof.
Dr. Fehmi Agani



Vitet e 70-ta : Shkrime më ngushtësisht
sociologjiko-teorike, përfshirë dhe tekste për nevoja të shkollave.

Vitet
e 80-ta : Projekti i studimit të historisë së mendimit sociologjik. Rezultat i
pjesërishëm i kësaj pune është libri i vetëm i atij lloji ndër ne Në rrjedha
të mendimit sociologjik i botuar më 1990. Dorëshkrime në tërësi librin rreth
200 faqesh të hartuar për nevoja të instancave shqiptare.

Vitet e 90-ta :
Argumentimet dhe shpjegimet shkencore politike të të drejtave shqiptare dhe të
Kosovës në raport me sllavët e jugut përreth, projektimet e lëvizjeve konkrete
politike përbrenda shoqërisë sonë, projektimet dhe argumentimet e pavarësisë
shtetërore dhe shtetformuese të Kosovës dhe në mbrojtjen dhe përhapjen e këtyre
ideve; ana tjetër dhe gati paralele me këtë ka të bëjë me çështjet e organizimit
të jetës shoqërore, përgjithësisht me organizimin e shoqërisë civile dhe me
proceset e demokratizimit.

Pas vdekjes : Është botur një përmbledheje e
punimeve të tij e titullura "Pavarsia - Gjasa dhe Shpres".

Prodhimtaria
shkencore-intelektuale e Fehmi Aganit është shkruar pjesën më të madhe në gjuhën
shqipe. Për një pjesë ajo është hartuar serbisht, por ka dhe shkrime që janë
ruajtur në përkthim
anglisht.



Vrasja

Rrethanat
e vrasjes së Aganit nga ana Doktrinës së shenjtë
serbe, mbeten të paqarta. Më 6 maj 1999, Agani, së bashku me familjen
e tij, tentoi të linte Kosovën me tren. Në kufirin me Maqedoninë, treni u kthye
mbrapsht. Diku afër Fushë Kosovës, policia ndaloi trenin dhe urdhëroi të
zbrisnin të gjithë. Dëshmi të ndryshme të botuara në shtyp thonë se Agani u mor
ose në një autobus së bashku me burra të tjerë shqiptarë, ose i vetëm me policët
brenda një makine private. Kufoma e tij u gjend të nesërmen buzë një rruge
gjithë baltë, pranë Lipjanit. Qeveria serbe ngriti pretendimin se Agani është
vrarë nga UÇK-ja, në mënyrë që ta pengonin të luante rolin e negociatorit midis
Rugovës e qeverisë serbe.

Një deklaratë e policisë e publikuar më 7 maj
1999, tha: Hamendësohet se terroristët e të ashtuquajturës UÇK e kanë mbajtur
Aganin të izoluar me synimin për të penguar angazhimin e tij në negociatat midis
Rugovës dhe qeverisë së Serbisë. Kur Rugova u nis për në Romë, ata nuk kanë
patur interes për ta mbajtur më tej të izoluar, kështu që e vranë. Ky akt
terrorist mund të interpretohet pa asnjë dyshim si një konfirmim i vendimit
tashmë të shpallur të UÇK-së për të bërë të njëjtën gjë edhe me zotin Ibrahim
Rugova.

Mirënjohjet

• Urdhri Hero i
  Kosovës
  
• Medalja e Artë e
  Pavarësisë
  
• Medalja e Artë e Lidhjes së
  Prizrenit