Cikli i kreshnikėve
2 posters
Page 1 of 1
Cikli i kreshnikėve
Ndėr krijimet muzikore mė interesante tė bazuara mbi modalo-diatonikėn veriore janė kėngėt e kreshnikėve. Nė vetvete ato pėrfaqėsojnė njė cikėl kėngėsh legjendare tė shoqėruara me lahutė, me nė qendėr dy vėllezėrit Mujin dhe Halilin. Sipas prof. Supanit, eposi nuk ekziston pa muzikė. Cikli i kreshnikėvė apo eposi, siē thirret rėndom, konstatohet tė kėndohet nė Malėsinė e Madhe, Rranzat, Postribė, Shllaku e Dukagjini, Nikaj Mėrtur, Krasniqja e Gashi, Bytyēi, Berishė, Has si dhe nė Kosovė nė rrafshin e Dukagjinit me qendrat: Pejė, Gjakovė, Prizren, Rahovec, Deēan, Istog e Suharekė etj. Deri diku aty nga mesi i shek. XX, eposi ėshtė kėnduar vetėm nė odat e miqve, kuvendet e burrave si dhe nė festa tė ndryshme, pa stimuj materialė pėr rapsodėt.
Koha e formimit tė tij lokalizohet pėrpara dyndjes sllave nė Ballkan, pra ėshtė parasllav dhe vetėkuptohet paraturk. Sipas Lambertzit, elementet pėrrallore tė moēme me burim shqiptaro-ilir, figurat e besimit popullor shqiptar, qė janė te gjalla nė kėto epe tė shkurtra, dhe armėt e vjetra janė dėshmi kujtimesh tė njė date fort tė lashtė. Ēėshtja e pėrkatėsisė sė burimit tė eposit (nė ėshtė shqiptar apo serb) ėshtė ende tezė diskutimesh, megjithėse primati shqiptar nė mė tė shumtėn e pikave tė nxehta tė debatit ėshtė i padiskutueshėm[22]. Gjithashtu, shumė studiues kanė vėnė re edhe ngjashmėritė e eposit tonė me poemat homerike. Ndėr ta pėrmendim Lambertzin, Shmausin, Min Skafte Jensenin, etj. Shumė studiues tė eposit tė kreshnikėve, vlerėn e tij e krahasojnė me eposin homerik, sagat e Skandinavisė, kalevalėn, nilinat ruse etj. Sipas prof. Uēit: eposi i kreshnikėve pėrfaqėson njė kompleks poetik dhe etnokulturor.
Ndėr eposet e veēanta tė ciklit pėrmendim: Martesa e Mujit, Fuqia e Mujit, Orėt e Mujit, Vaji i Ajkunės, Martesa e Halilit, Muji e tri zanat e malit, Halili pret Pajo Harambashin, Orėt e Bjeshkės etj.
Koha e formimit tė tij lokalizohet pėrpara dyndjes sllave nė Ballkan, pra ėshtė parasllav dhe vetėkuptohet paraturk. Sipas Lambertzit, elementet pėrrallore tė moēme me burim shqiptaro-ilir, figurat e besimit popullor shqiptar, qė janė te gjalla nė kėto epe tė shkurtra, dhe armėt e vjetra janė dėshmi kujtimesh tė njė date fort tė lashtė. Ēėshtja e pėrkatėsisė sė burimit tė eposit (nė ėshtė shqiptar apo serb) ėshtė ende tezė diskutimesh, megjithėse primati shqiptar nė mė tė shumtėn e pikave tė nxehta tė debatit ėshtė i padiskutueshėm[22]. Gjithashtu, shumė studiues kanė vėnė re edhe ngjashmėritė e eposit tonė me poemat homerike. Ndėr ta pėrmendim Lambertzin, Shmausin, Min Skafte Jensenin, etj. Shumė studiues tė eposit tė kreshnikėve, vlerėn e tij e krahasojnė me eposin homerik, sagat e Skandinavisė, kalevalėn, nilinat ruse etj. Sipas prof. Uēit: eposi i kreshnikėve pėrfaqėson njė kompleks poetik dhe etnokulturor.
Ndėr eposet e veēanta tė ciklit pėrmendim: Martesa e Mujit, Fuqia e Mujit, Orėt e Mujit, Vaji i Ajkunės, Martesa e Halilit, Muji e tri zanat e malit, Halili pret Pajo Harambashin, Orėt e Bjeshkės etj.
Re: Cikli i kreshnikėve
Cikli i kreshnikeve ose kenget epike per aget e Jutbines . Ky cikel eshte me i gjeri qe kemi ne legjenden shqipe. Paraqitet mjaft i plote dhe me nje larmi te madhe. Kryesisht kendohet ne veri. Ne kete cikel tregohen bemat e Gjeto Basho Mujit, heroi kryesor, te vellait te tij , Halilit dhe te tridhjete ageve. Keta veprojne ne Jutbine, krahine e papercaktuar mire. Pershkrimi i personazheve eshte i mbinatyrshem; ata flasin me oret, ata luftojne me mazdrake (topuz), gjaku i tyre derdhet si lume, i kane mustaqet nga nje pash, e hedhin topuzin me aq force sa ngrihet pluhur nente pash lart etj. Heronjte e ketyre legjendave jane te shumte, por kryesore jane Muji e Halili.
Fuqia e Mujit
Lum e lum per tlumin Zot,
Nujem kane e Zoti na ka dhane!
Kurr ishkane Muja djale i ri,
Ma kish cue baba nrroge tu njizotni;
Coban lopesh zotnija e ka ba,
Per gjith dite bjeshket Muja tui kerkue;
Per gjith dite nder gurra tu u freskue,
Per gjith dite nder mriza tuj pushue
Rruge as shtek pa njofte nuk ka lane
Mi con lopet gjithhere ku sin kane
I nate lopet cobanit i paskan hupe
E tu shpija nuka mujte me dredhe
Buze nji shkambit mu ndale asht ngushtue
Asht ule djali aty per me fjete
Paj dy djepa aty kin qillue;
E kan marre brimen e tuj kjajte
Masht avite Muja me i shikjue
Po i pajton tuj i pekunde
E tdy djepat ika vun ne gjume
Bardhe si drita dy Zana atehere kane ardhe
-Ty, qysh te thone Mujon e kan pvete-
Zo! cte ka pru nket vend e shka tka trete!-
Muja atehere shka u ka thane
Rrogtar lopesh un kam qillue
Per gjith dite kto bjeshke i kam kerkue
Mue rreziku sot ka ardhe me me ndeshe
Mkan hupe lopet, e askund skam mujte me i gjete
Ktu mxu nata e u ngja per me fjete
Smylla sy prej vajit, qi kam ndie
Ishin kane tuj kajte keta dy fmi
Kurrkund carje fmia numkan lane
Mu kan dhimte e jam hudhe me i pajtue
I pajtova e sa grima ngjume i kam vdue
Po Zo! shka jeni me gjithe ket drite?-
-Zana jemi, Mujo, tuj shetite,
-Tuj u sjelle na njerzvet me u ndihmue,
Ti cfare ndere, Mujo, po na lype?
Qi dy djepat na ike vu ne gjume?
A don force, Mujo, me qindrue?
A don lufte, Mujo, me luftue?
A don gja, Mujo, a don mall?
A don,dije, Mujo a don gjuhe?
Lyp shka te duesh Mujos te i kan thane
Kqyr Muji atehere cka qite e ka thane:
-Shpesh po mngucin cobanija
Shum inad cobajt si me kane
Paj me force me ja u kalue un due
Njana shoqes Zanat atehere i kan thane:
-Tamel gjiut Mujit per me i dhane
Tamel gjiut i kan dhane me pi
Me tri pika djalin ma kan ngri
E ika fale Zoti kaq fuqi
Sa me e luejte shkambin ma tmadhin
-Kape gurin! - Zanat i kan thane
Njimi okesh e ma guri ishkane
E ka kap gurin njimi okesh
Badihava peshue me duer e ka;
Der nnye tkames vec e nmujt ma
Njana shoqes Zanat atehere i kane thane:
-Edhe do tamel Mujos me i a dhane
E ka marre tamlin Muji e e ka pi
E ka kape gurin me e peshue
Deri ne gju ai gurin e ka cue
E ka ugje prap ntoke e ka pushue
Kqyre Zana sa mire ka thane:
- Edhe pak gji Mujo me i a dhane
I ka dhane prap gji per me pi
Sa don Zoti ti ka dhane fuqi
E e ka marre gurin me e peshue
Deri ne shoge (brez) gurin e ka cue
E kan pa Zanat e kan kqyre
Njana tjetres prap te i kan thane:
- Opet (perseri) Mujit gji lypet me i dhane
E ka marre Muji gji me pi
O! se cpo i ep edhe Zoti fuqi
Kenka ba si me kane drangue
Ka marre gurin me e peshue
Ncep te krahit Muji e ka vdue
Njimi okesh gurit i ka qindrue
Njena shoqes Zana cka i ka thane:
-Tjeter gji Mujit mos me i dhane:
Pse tjeter gji Mujit per me i dhane
E batis dyrnjan ana-mane,
Atehere Zanat Mujin po e zhgjertojne
Se sa tvogel qi po flasin:
Permbi krye hana tuj i shikjue
Permbas shkambit hija tuu zgjatue
Sa miqsisht me te kan kuvendue
Kqyre Zanat, Mujit, shka i kan thane:
-Probatin na, Mujo, duem me te xane:
Fol ti, Mujo tash qysh po thue?-
-Tu tjem ngusht, Zanat, me mndihmue!-
E ka fale Zoti sabahin
Ferk e ferk Muji kanka cue
I ka gjet lopet e ne shpi ka shkue
Nfushe tJutbines Muji kur a ra
Bytym shoket e mbledhun i ka pa
Se me Mujin aty in kene msue
Me i a mujte Mujit tuj ladrue
Kqyre seri Muji shka ka ba:
I a ka nise me cobaj me ladrue
Send ma tfortin me dore e ka kape
Pese konope perpjete i ka dhane
As kurrkush me fole nuk po flet
Se me thue kur po i bjen
Dekun ntoke gjinden po i qete
Prej zotnis tha Mujit asht largue
Prej zotnis burri kur asht da
Ka dredhe nshpi - tha nanen per me e pa
*Tha I a ka nise Muji tuj punue
*Tha I a ka nise Muji tuj luftue!
E nsa lufta Muji si po bjen
Ai gjith here me ndere si po del
Kenga fuqia e Mujit eshte prologu i ciklit te Mujit e Halilit. Ne te shikojme figuren hiperbolike te ketij kreshniku, i cili eshte i pajisur me fuqi te mbinatyrshme.
Fuqia e Mujit
Lum e lum per tlumin Zot,
Nujem kane e Zoti na ka dhane!
Kurr ishkane Muja djale i ri,
Ma kish cue baba nrroge tu njizotni;
Coban lopesh zotnija e ka ba,
Per gjith dite bjeshket Muja tui kerkue;
Per gjith dite nder gurra tu u freskue,
Per gjith dite nder mriza tuj pushue
Rruge as shtek pa njofte nuk ka lane
Mi con lopet gjithhere ku sin kane
I nate lopet cobanit i paskan hupe
E tu shpija nuka mujte me dredhe
Buze nji shkambit mu ndale asht ngushtue
Asht ule djali aty per me fjete
Paj dy djepa aty kin qillue;
E kan marre brimen e tuj kjajte
Masht avite Muja me i shikjue
Po i pajton tuj i pekunde
E tdy djepat ika vun ne gjume
Bardhe si drita dy Zana atehere kane ardhe
-Ty, qysh te thone Mujon e kan pvete-
Zo! cte ka pru nket vend e shka tka trete!-
Muja atehere shka u ka thane
Rrogtar lopesh un kam qillue
Per gjith dite kto bjeshke i kam kerkue
Mue rreziku sot ka ardhe me me ndeshe
Mkan hupe lopet, e askund skam mujte me i gjete
Ktu mxu nata e u ngja per me fjete
Smylla sy prej vajit, qi kam ndie
Ishin kane tuj kajte keta dy fmi
Kurrkund carje fmia numkan lane
Mu kan dhimte e jam hudhe me i pajtue
I pajtova e sa grima ngjume i kam vdue
Po Zo! shka jeni me gjithe ket drite?-
-Zana jemi, Mujo, tuj shetite,
-Tuj u sjelle na njerzvet me u ndihmue,
Ti cfare ndere, Mujo, po na lype?
Qi dy djepat na ike vu ne gjume?
A don force, Mujo, me qindrue?
A don lufte, Mujo, me luftue?
A don gja, Mujo, a don mall?
A don,dije, Mujo a don gjuhe?
Lyp shka te duesh Mujos te i kan thane
Kqyr Muji atehere cka qite e ka thane:
-Shpesh po mngucin cobanija
Shum inad cobajt si me kane
Paj me force me ja u kalue un due
Njana shoqes Zanat atehere i kan thane:
-Tamel gjiut Mujit per me i dhane
Tamel gjiut i kan dhane me pi
Me tri pika djalin ma kan ngri
E ika fale Zoti kaq fuqi
Sa me e luejte shkambin ma tmadhin
-Kape gurin! - Zanat i kan thane
Njimi okesh e ma guri ishkane
E ka kap gurin njimi okesh
Badihava peshue me duer e ka;
Der nnye tkames vec e nmujt ma
Njana shoqes Zanat atehere i kane thane:
-Edhe do tamel Mujos me i a dhane
E ka marre tamlin Muji e e ka pi
E ka kape gurin me e peshue
Deri ne gju ai gurin e ka cue
E ka ugje prap ntoke e ka pushue
Kqyre Zana sa mire ka thane:
- Edhe pak gji Mujo me i a dhane
I ka dhane prap gji per me pi
Sa don Zoti ti ka dhane fuqi
E e ka marre gurin me e peshue
Deri ne shoge (brez) gurin e ka cue
E kan pa Zanat e kan kqyre
Njana tjetres prap te i kan thane:
- Opet (perseri) Mujit gji lypet me i dhane
E ka marre Muji gji me pi
O! se cpo i ep edhe Zoti fuqi
Kenka ba si me kane drangue
Ka marre gurin me e peshue
Ncep te krahit Muji e ka vdue
Njimi okesh gurit i ka qindrue
Njena shoqes Zana cka i ka thane:
-Tjeter gji Mujit mos me i dhane:
Pse tjeter gji Mujit per me i dhane
E batis dyrnjan ana-mane,
Atehere Zanat Mujin po e zhgjertojne
Se sa tvogel qi po flasin:
Permbi krye hana tuj i shikjue
Permbas shkambit hija tuu zgjatue
Sa miqsisht me te kan kuvendue
Kqyre Zanat, Mujit, shka i kan thane:
-Probatin na, Mujo, duem me te xane:
Fol ti, Mujo tash qysh po thue?-
-Tu tjem ngusht, Zanat, me mndihmue!-
E ka fale Zoti sabahin
Ferk e ferk Muji kanka cue
I ka gjet lopet e ne shpi ka shkue
Nfushe tJutbines Muji kur a ra
Bytym shoket e mbledhun i ka pa
Se me Mujin aty in kene msue
Me i a mujte Mujit tuj ladrue
Kqyre seri Muji shka ka ba:
I a ka nise me cobaj me ladrue
Send ma tfortin me dore e ka kape
Pese konope perpjete i ka dhane
As kurrkush me fole nuk po flet
Se me thue kur po i bjen
Dekun ntoke gjinden po i qete
Prej zotnis tha Mujit asht largue
Prej zotnis burri kur asht da
Ka dredhe nshpi - tha nanen per me e pa
*Tha I a ka nise Muji tuj punue
*Tha I a ka nise Muji tuj luftue!
E nsa lufta Muji si po bjen
Ai gjith here me ndere si po del
Kenga fuqia e Mujit eshte prologu i ciklit te Mujit e Halilit. Ne te shikojme figuren hiperbolike te ketij kreshniku, i cili eshte i pajisur me fuqi te mbinatyrshme.
rajmonda- Shteti : Prishtinė
Postime : 51
Kyējet nė forum : 18106
Regjistruar mė : 2008-05-18
Page 1 of 1
Permissions in this forum:
You cannot reply to topics in this forum
Thu 03 Feb 2022, 02:36 by Naki
» Mbretėreshat e xhudos qė pushtuan botėn dhe sollen 3 medalje tė arta Olimpike
Tue 01 Feb 2022, 01:50 by Naki
» NJERIU DHE NATYRA 2 (LIBĖR BAZĖ)
Mon 31 Jan 2022, 03:06 by Naki
» Kujdes!! Dhuna e prindėrve ndaj fėmijėve rrit rrezikun e sėmundjeve mendore
Mon 31 Jan 2022, 02:58 by Naki
» 4 llojet e bullizmit qė ēdo prind duhet tė njohė
Mon 31 Jan 2022, 02:51 by Naki
» Bullizmi nė shkolla
Mon 31 Jan 2022, 02:40 by Naki
» Kosovari ne Londer
Tue 11 Oct 2016, 00:13 by Naki
» Te doktori...
Tue 11 Oct 2016, 00:13 by Naki
» A e dini pse muaji Shkurt ka 29 ditė ēdo katėr vite?
Sun 13 Mar 2016, 21:46 by ballboy_network
» Mėsoni se sa njerėz nė botė e kanė mbiemrin e juaj
Sun 13 Mar 2016, 21:44 by ballboy_network