Vëllëzrit Frashëri

by **Naki** Mon 25 Feb 2008, 15:22

Naim Frashëri (1864-1900)
Fytyra më popullore e Lëvizjes sonë Vëllëzrit Frashëri Naim-frasheri

kombëtare qe poeti e patrioti i madh shqiptar Naim Frashëri. Djalë i një beu të vogël të rënë nga vahti, ai u lind në Frashër më 25 maj të vitit 1846. Frashëri dikur kishte qenë qendër e lulëzuar tregëtie, por me kohë kishte rënë rëndësia e tij. Frasheriotët tani merreshin më shumë me nëpunësi. Por Frashëri ishte i njohur edhe si qendër bektashiane. Aty jetuan dhe vepruan shkrimtarët bektashianë si Dalipi e Shahini. Naimi mësimet e para i mori te hoxha i fshatit. Aty mësoj turqisht e arabisht. Më 1865 Naimi, së bashku me familje, shpërngulet për në Janinë. Si nëntëmbëdhjetë vjeçar, së bashku me Samiun, regjistrohet në gjimnazin ,,Zosimea’’ të Janinës. Në gjimnaz fiton një kulturë mjaft të shëndoshë. Aty njifet me letërsinë klasike greke e romake. Naimi i njef edhe idetë përparimtare të iluminizmit freng. Këto ide bëjnë përshtypje të madhe te Naimi.

Abdyl Frashëri (1830-1892) ka qenë patriot e demokrat i shquar dhe një nga udhëheqësit Vëllëzrit Frashëri Abdyl%20Frasheri-F.101

Vëllëzrit Frashëri Abdyl%20Frasheri-F.101

kryesor të Lidhjes Shqiptare të Prizrenit. Lindi në Frashër (Përmet) më 1839 në familjen e një spahiu të vogël të deklasuar. Pjesën e parë të jetës e kaloi në fshatin e lindjes. Në moshën 18- vjeçare u vendos për nevoja pune në Janinë. U shqua si personalitet polik qysh më 1877. Në fund të vitit 1877, kur ishte deputet i Janinës në parlamentin e dytë osman, Abdyl Frashëri u zgjodh kryetar i Komitetit Qendror për Mbrojtjen e të Drejtave të Kombësisë Shqiptare, që u formua në Stamboll. Dha një ndihmesë të rëndësishme në përpunimin e platformës politike të Lëvizjes Kombëtare, sidomos pas nënshkrimit të Traktatit të Shën Stefanit. Ai mori pjesë aktive në përpjektet për themelimin e Lidhjes Shqiptare të Prizrenit dhe u shqua si udhëheqës, organizator e diplomat i saj. Veprimtarinë e tij kryesore e zhvillloi sidomos në viset e vilajetit të Janinës dhe të Kosovës. Luftën për mbrojtjen e tërësisë tokësore të atdheut nuk e shkëputi asnjëherë nga lufta për autonominë e Shqipërisë. Mori pjesë pothuajse në të gjitha kuvendet kryesore që u organizuan gjatë viteve të Lidhjes. Kudo udhëhoqi krahun autonomist të lëvizjes. Në Kuvend themelues të Lidhjes së Prizrenit u zgjodh kryetar i komisionit të punëve të jashtme të saj.
Ai qe organizatori kryesor i Kuvendit të Prevezës (Janar 1879), i cili arriti ta pengonte lëshimin e Çamërisë në favor të Greqisë. Në pranverë te¨vitit 1879 kryesoi delegacionin e Lidhjes që vizitoi kryeqytet e Fuqive të Mëdha për të mbrojtur nga afër tërësinë territoriale dhe të drejtat për autonomi të Shqipërisë. U bë anëtar i qeverisë së përkohshme, që u formua në Prizren në fillim të vitit 1881. Pas shtypjes së Lidhjes u arresta dhe u denua me ndekje nga gjygji special osman, por dënimi u kthye në burgim të përjetshëm. Meghithatë, pasi qëndroi në burg 3 vjet dhe në internim 20 muaj, për arsye shüendetsore u lirua, por më kusht që të hiqtedorë nga veprimtaria politike patriotike. Edhe pse i sëmurë dhe i izoluar, ai e vazhdoi veprimtarinë patriotike derisa vdiq në Stamboll më 23 tetor 1892.
Burimi: Kosova e lirë

by Dode Progni Fri 15 Oct 2010, 19:01

ABDYL FRASHËRI

Abdyl Frashëri u lind në Frashër të Permetit me 17 gusht 1839,në atë familje që do t’i jepte Atdheut edhe dy burra të tjerë të shquar,luftëtar të çeshjes kombëtare,poetin zemërzjarr,”bilbilin e gjuhës shqipe”,Naimin dhe filozofin e njohur,autorin e traktatit politik “Shqipëria ç’ka qënë,ç’është e çdo të bëhetë”,Samiun.Kryengritjet e parreshtura popullore kundër sundimit shekullor osman,si dhe qëndrimi armiqësor i Fuqive të Mëdha ndaj Shqipërisë ndikuan në formimin e ndërgjegjes politike të tij që në rininë e hershme. Dashurinë për Shqipërinë dhe urrejtjen për armiqtë ai i shfaqi që në moshën 15 vjeçare,ku me 1854 hodhi pushkën krahut e shkoi për të luftuar kundër bandave të shovinistëve grekë,që kishin depertuar në trojet shqiptare të jugut. Në moshën 18 vjeçare,pas vdekjes së të atit,kur i ra përsipër barra e familjes u detyrua të kërkonte punë në Janinë,për të mbajtur edhe shtatë vëllezërit e motrat më të vegjël. Megjithëse në vështirësi ekonomike,ai punonte dhe lexonte shumë për të përvetësuar idetë përparimtare të kulturës bashkëkohëse. Si autodidakt,Abdyli mësoi,veç turqishtes,edhe arabisht,persisht,frengjisht dhe greqisht. Kriza lindore me pasojat e rrezikshme për tokat shqiptare e rriti në mënyrë të dukshme aktivitetin politik të të gjithë patriotëve shqiptarë. Populli shqiptar,që luftonte për t’i siguruar vetes një zhvillim historik të pavarur,në vitet 70 të shek. XIX i doli edhe një armik i ri veç Turqisë: rreziku i coptimit të trojeve të tij nga fuqitë imperialiste dhe monarkitë shoviniste fqinjë. Tashmë atij i duhej të luftonte i vetëm,pa asnjë mbështetje në dy fronte: për çlirimin e vendit nga Turqia dhe mbrojtjen e tokave shqiptare nga copëtimi. Abdyl Frashëri në këto çaste vendimtare për fatet e Shqipërisë luan një rol shumë të madh jo vetëm në Jug,ku gëzonte një autoritet e simpati të veçantë e zgjidhet edhe deputet i vilajetit të Janinës në parlamentin turk,por në mbarë krahinat shqiptare.Me memorandumin drejtuar Stambollit për autonomi pas mbledhjes së përfaqësuesve të Shqipërisë së Jugut në pranverë të vitit 1877,ku rolin kryesor e luajtui vet ai,Abdyl Frashëri,si dhe patriotët e tjerë rilindas,ka parasyshë se në ato çaste kritike autonomia teritoriale dhe administrative ishte shkalla e parë e arritjes drejt çlirimit të plotë të vendit nga Turqia. Nga ana tjetër vetëm kështu në atë kohë mund të ruheshin tokat shqiptare nga rreziku i coptimit. Por disfata e Turqisë në Traktatin e Shën Stefanit e keqësuan më tepër pozitën e çeshtjes shqiptare. Populli shqiptar u ngit i tëri në këmbë. “Komiteti Qëndror për mbrojtjen e të Drejtave të Kombësisë shqiptare”, që u themelua nga patriotët në Stamboll,i kryesuar nga Abdyl Frashëri, duke përcaktuar drejt kërkesat e lëvizjes sonë komëtare,deklaronte: “Ne deshirojmë nxehtësisht të jetojmë në paqe megjithë fqinjtë tanë,Malin e Zi,Greqinë,Serbinë dhe Bullgarinë. Ne nuk kërkojmë,nuk deshirojmë asgjë prej tyre,por jemi krejtësisht të vendosur ta mbajmë me këmbëngulje çdo gjë që është e jona.T’u dihet pra shqiptarëve toka shqiptare”. Me porosi të Komitetit të Stambollit,Abdyli erdhi në Shqipëri,dhe duke shkuar nga njëra krahinë në tjetrën,punoi pa u lodhur për mobilizimin e masave në luftë kundër planeve antishqiptare të Portës,Fuqive të Mëdha e shteteve shoviniste fqinjë. I bindur thellësisht se e vetmja rrugë për të siguruar autonominë dhe tërësinë tokësore ish mbështetja në forcat e veta,ai kudo ku shkonte i sqaronte masat për vijën që duhet të ndiqnin dhe luftën me forcë për kapërcimin e dasive fetare. Zyrtarisht ai ishte antar i Kryesisë së Lidhjes Shqiptare të Prizrenit,por masat popullore e njohën atë s i njërin nga udhëheqësit kryesor të saj,si ideologun e mençur,politikanin dhe diplomatin e talentuar,luftëtarin aktiv e të papërkulur. Ai ishte “Shpirti i Lidhjes i Lidhjes së Prizrenit dhe i luftës së saj,frymëzuesi e hartuesi i programit të saj” që dijti të shkrinte në një platformë të vetme detyrat themelore politike që shtroheshin në atë moment para vendit: njohjen e kombit shqiptar si një e të pandarë dhe i të drejtave kombëtare themelore të tij; ruajtjen e paprekshmërisë dhe tërësisë së trojeve kombëtare shqiptare dhe bashkimin e tokave të shqipërisë në një njësi të vetme shtetërore,me gjuhën,adninistratën dhe ushtrinë e vet shqiptare. Zëri i tij buçiti kumbueshëm jo vetëm brenda tokave shqiptare,duke dhënë kushtrimin e luftës,por edhe në sallonet e diplomacisë evropiane,ku Fuqitë e Mëdha thurnin komplote kundër Atdheut të tij,Shqipërisë. Ai u shpreh me plot vendosmëri “për të mos lëshuar asnjë pëllëmbë tokë nga trualli amtar” dhe kur kërkesat e drejta të shqiptarëve ranë në veshin e shurdhër të Evropës lakmitare që kish vendosur në pazarin e Berlinit copëtimin e Shqipërisë,ai u drejtohet me paralajmerimin solemn që mbetet historik: “Puna juaj me traktatin e Berlinit mbaroi,puna jonë si shqiptar nga kjo ditë fillon...” “Ne jemi të gjithë të vendosur të flijohemi në altarin e atdheut..., – i shkruante ai në një memorandum ministrit të jashtëm të perandorisë gjermane në shkurt 1879; dhe vetëm kur vatrat tona të flakrojnë nga zjarri,ne do të tërhiqemi në malet tona,për të dhënë atje frymën tonë të fundit”,ndërsa në një protestë dërguar Fuqive të Mëdha thotë: “Shqiptarët kan ruajtur atdheun e tyre,kombësinë e tyre,gjuhën e tyre dhe zakonet e tyre,duke prapsur në kohët barbare sulmet e romakëve,të bizantinëve dhe të venedikasve. Si mundë të lejohet që në këtë shekull të diturisë dhe të qytetërimit një komb kaq trim dhe kaq i lidhur me truallin e tij të sakrifikohet duke iu dhënë një fqinji të pangopur,pa asnjë arësye të ligjëshme?” Aktiviteti i Abdylit gjatë Lidhjes së Prizrenit për të mirën e popullit shqiptar nuk njohu asnjëherë lodhje. Atë e njihnin në të gjitha krahinat,lendinave e shtëpive ku mblidheshin malësorët për të dëgjuar fjalën e tij të zjarrtë,që u çonte shprtin peshë e rradhiteshin në ushtrinë vullnetare të Lidhjes. Rritja e lëvizjes populore i dha mundësi krahut më të përparuar të Lidhjes të avanconte kërkesat në programin e autonomisë. Në Kuvendin e Gjirokastrës në korrik 1880,Abdyli e shfaqi hapur kërkesën për formimin e një shteti autonom shqiptar. Masat popullore shqiptare i detyruan në ato vite të zjarrta Fuqitë e Mëdha që t’i ndërrojnë disa herë planet e tyre për ndarjen e tokave shqiptare. Një meritë të madhe në organizimin e luftës ka padyshim dhe Abdyl Frashëri,i cili rendëte nga njëra krahinë në tjetrën,atje ku nevoja ishte më e madhe. Populli shqiptar,e ndoqi Abdyl Frashërin në rrugën e luftës për liri,në rrugën e nderit,sepse aspiratat e këtij patrioti të madh ishin aspiratat e vet popullit,sepse lufta shprehte interesat më të larta të tij. Në gjirin e Lidhjes së Prizrenit, e kësaj organizate politike shqiptare me një platformë ideologjike kombëtare dhe programin politik të qartë,me një organizim shtetëror në shkallë kombëtare,me një ushtri dhe aparat propogandistik e kulturor të vetin,që u bë mur për mbrojtjen e interesave kombëtare duke sfiduar Fuqitë e Mëdha,Abdyli mbeti gjithmonë,deri në fund konseguent jo vetëm në krahun më të përparuar,por edhe udhëheqësi i tij. Ndonse jetoi në një periudhe të shkurtër dhe pushtetin nuk mundi ta shtrinte plotësisht në të gjitha krahinat shqiptare,kthimi i Lidhjes në Kuvernë të Përdorme (qeveri të përkohshme),që përzuri guvernatorët turqë dhe vendosi administartën me nëpunës vendas,pra formimi i të parës qeveri shqiptare,ishte vepër e Abdylit dhe e patriotëve të tjerë,të cilët nuk kursyen as pasurinë e as gjakun e tyre për interesat e larta të popullit. Pas betejave legjendare të pranverës 1881,ku shqiptarët u vunë gjokset topave të armikut,një pjesë e udhëheqësve të lidhjes,midis të cilëve dhe Abdyli,turqit mundën t’i arrestonin. Pas tre vjet burgimi në Prizren,Abdyli u internua në Anadoll,prej nga ku u kthye i drobitur,i tretur e i sëmurë rëndë dhe me 1892 vdiq në Stamboll. Abdyl Frashëri nuk la pas vetëm jehonën e veprës së tij madhështore në mbrojtje të interesave të Atdheut. Si një përsonalitët e njeri me kulturë të gjerë e pikëpamje demokratike,si një diplomat i talentuar e me përvojë,ai shkroi edhe disa libra,të cilat për fat të keq humbën në ato vite të stuhishme pa e parë dritën e botimit. Ai shkroi kujtimet për Lidhjen e Prizrenit. Gjithashtu,megjithse tepër i zënë me çeshtje të tjera, nuk la pa trajtuar probleme të lëvrimit të gjuhës shqipe dhe të historisë së Shqipërisë.. Por vepra e tij,dashuria për tokën arbërore,për të cilën shkriu jetën e tij,nuk vdiq asnjëherë. Se sa e çmonin patriotët bashkëkohës veprën e Abdylit,mjafton të përmendim këtu letrën që i dërguan shqiptarët e kolonisë së Egjyptit me 1878,ku i thonë,midis të tjerave: “Të gjithë gëzohemi dhe mburremi,si dhe mëmdheu vetë,mëmë e të tillë burrave...E dimë mirë se dhe pengime të shumta keni për të hasur,mirpo me ngulm e durim keni për t’i mposhtur...për të mirën e kombit dhe kështu,në bashkëpunim të shumë burrave të tillë,do të shkojë kombi ynë në një të ardhme të sigurtë përparimi”. Populli e ruajti thellë dashurinë dhe respektin për të dhe besnikërinë dhe vendosmërinë e tij,si dhe të Sulejman Vokshit,Mic Sokolit dhe udhëheqësve të tjerë politik e ushtarak të Lidhjes që e bëri kushtrim për luftërat e tij,e gdhendi në vargje: “Me lufte për këtë tokë shqiptare. / S’ja lëshojmë kuj për pa dalë fare.”
Burimi: Koço Gjipali (Revista “10 Korriku” 1979)

Vëllëzrit Frashëri

Vëllëzrit Frashëri

Re: Vëllëzrit Frashëri