MALET E SHARRIT

Prezantojnë zonën kryesore për vlera botanike, faunistike, ekologjike, turistike, rekreative, sportive, edukative dhe kulturore të Kosovës. Malet e Sharrit kanë diversitet biologjik mjaft të theksuar. Flora dhe vegjetacioni është i pasur me lloje. Në mesin e këtyre llojeve 86 sosh, janë të deklaruara me rëndësi ndërkombëtare, 26 lloje janë të përfshira në “Listën e Kuqe”Evropiane të shtazëve dhe bimëve si të kërcënuara dhe 32 janë në “Listën e Kuqe”të bimëve të kërcënuara sipas IUCN - it. Duke u bazuar në këto fakte mund të konsiderohet si qendër e jetesës së llojeve diversitare të Ballkanit dhe Evropës. Një pjesë e Maleve të Sharrit është shpallur Park Kombëtar në vitin 1986. Zona e mbrojtur me ligj ka sipërfaqe prej 39 000 ha dhe shtrihet në kufijtë e katër komunave: Prizren, Shtërpcë, Therandë dhe Kaçanik.
Gjeomorfologjia – Në formimin morfologjik të Sharrit kanë ndikuar lëvizjet tektonike të tokës me çka janë krijuar ngjeshje gjeomofologjike, gjithashtu edhe me forca të jashtme të cilat kanë pasur ndikim në akullnaja, rrjedha të ujit etj. Si rezultat i veprimeve akullnajore janë krijuar thellësira të cilat janë shndërruar në liqene akullnajore siç janë Liqeni i Livadhit, liqeni i Jazhincës dhe liqenet tjera mjaft atraktiv të cilët në popull njihen si “Sytë e maleve.” Në përbërjen gjeologjike të Sharrit marrin pjesë shkëmbinjtë e periudhës paleozoike, shkëmbinjtë gëlqeror, të mermertë etj.
Klima – është nën ndikimin e klimës kontinentale me dimra të gjatë dhe reshje të mëdha të dëborës dhe verëra të freskëta. Si shkak i kësaj klime, temperaturat e ajrit janë më të ulëta për 10 – 15 0C se sa në fushat e Kosovës. Kjo klimë ofron mundësi të jashtëzakonshme për zhvillimin e turizmit si gjatë dimrit ashtu edhe të stinëve të tjera.

Hidrologjia – Si rezultat i reshjeve të shumta atmosferike, regjioni i Parkut Nacional të Sharrit është jashtëzakonisht i pasur me ujëra që përfshijnë një numër të madh të liqeneve me origjinë glaciale, burime dhe rrjedha të disa lumenjve. Territorit të maleve të Sharrit i takojnë derdhjet e dy lumenjve, Lepenci dhe Lumëbardhi i Prizrenit. Lepeci krijohet me bashkimin e ujë-rrjedhave që burojnë nga malet e Cerevcit dhe Jezercit e në rrjedhën e vet pranojnë degë të shumta. Lumëbardhi i Prizrenit buron në rajonin e Prevallës i cili gjithashtu mbledh shumë degë të pasura me ujë. Në territorin e Maleve të Sharrit janë 25 liqene në lartësi mbidetare mbi 1900 m. të cilët përfaqësojnë vlerat e veçanta natyrore të Masivit të Sharrit. Liqeni më i madh është Liqeni i Livadhit(2173 m. )
Peizazhet - karakterizohen me vlera të lojllojshme natyrore. Tërësinë atraktive peizazhore e përbëjnë pyjet, kullosat, livadhet të shoqëruara me degëzime të relievit shpesh të krijuara nga prerjet e luginave nëpër të cilat kalojnë lumenj dhe përroska, vende – vende në formë të kanioneve dhe grykave me ujëvara apo liqene, duke pasqyruar përjetim të këndshëm të kësaj natyre të bukur.

Pastori Ilir autokton nga Sharri

Përveç vegjetacionit pyjor, si komponentë më e rëndësishme e vlerave natyrore të këtij territori, vend të rëndësishëm zë edhe vegjetacioni i livadheve dhe kullosave.
Territori i Sharrit me biotopet e ndryshme është shumë i pasur në pikëpamje faunistike. Në të janë prezent lloje të veçanta të shtazëve të cilat ekskluzivisht janë të lidhura për biotope specifike që dmth. se përhapja e tyre është e ngushtë. Ndërsa llojet e tjera që hasen në biotope të ndryshme janë të përhapjes së gjerë. Fauna e Sharrit dhe në përgjithësi Mali Sharr, deri sot nuk është hulumtuar sa duhet, mirëpo në bazë të të dhënave të literaturës mund të konstatohet se fauna e Sharrit është mjaft e pasur. Në pyjet e larta të Sharrit jetojnë llojet e rëndësishme të gjitarëve siç janë ariu i murrmë (Ursus arctos), rrëqebulli (Lynx lynx), kaprolli (Capreollus capreolus) etj.
Gjithashtu në këto male gjejnë kushte të volitshme për folenizim edhe lloje të shumta të shpendëve siç është shqiponja e maleve (Aquila chrysaetos) pastaj lloje të tjera të familjes së grabitçarëve si dhe shumë lloje të tjera të grupit të këngëtarëve. Për shkak të pasurisë ornitofaunistike Malet e Sharrit janë të evidentuara në listat ndërkombëtare si Regjione të rëndësishme ornitofaunistike (IBA-Region).

Në kuadër të Maleve të Sharrit, gjenden edhe lokalitete me specifika të veçanta natyrore, siç janë:
Luboteni - maja më e lartë e Maleve të Sharrit (2496 m). Është karakteristike se përbërja gjeologjike e tij është kryesisht gëlqeror, që dallohet nga malet tjera zinxhirore me përbërje gjeologjike nga silikati. Deri tani janë konstatuar 649 lloje të
bimëve vaskulare të grupuara në 81 familje dhe 21 asociacione bimore. Në kuadër të
florës së Lubotenit gjenden edhe lloje të rralla dhe të kërcënuara.
Gryka e Dulës -është e pasur me ujëvara dhe me lloje të ndryshme të bimëve të rralla drurore, siç janë : Acer heildreichii, Sorbus aucuparia, Ulmus glabra, Pinus peuce etj.
Livadhi i Mbretit – Liqeni i Jazhincës shtrihet në pjesën shkëmbore të Maleve të Sharrit nën majen e Bistrës. Është i gjatë 120 m, i gjerë 80 m dhe ka thellësi 10 m.
Në këtë lokalitet gjenden këto bashkësi bimore: Fagetum Montanum, Sescerio -Pinetum heldreichii, Ajugo - pinetum peucis, ndërsa në pjesët më të larta: Rhododendron – Pinetum peucis, lloji Dëllinja (Juniperus sp.)etj, ndërsa në pjesën e epërme: Ranunculetum -Cerenati, Potentillo doerfleri - Juncetum trifidi dhe Carex laevis - Sesleria comosa.
Lumi i Bukuruvaqës - lokacion i bukur me peizazhe interesante dhe shumë atraktive për vizitorët. Këtu ka një numër të madh të bimëve të rralla dhe autoktone si: Pinguicula ballkanica, Alyssum sardicum, Crocus Sardicus, Anemone relics –narcissifolia, Draba doerfleri etj.
Ostrovica – këtu gjendet bashkësia bimore: Ptillotricho bruckenthalio – Pinetum mughi). Vlenë të përmenden llojet Bornmuellera diecki dhe Cerastium neoscardicum, si bimë autoktone të këtij vendi. Pyjet me arnen (Pinus heldreichii) përfaqësojnë një shembull të rrallë të bashkësisë pyjore në Siujdhesën Ballkanike e cila së bashku me ahun, i jep një pamje të veçantë këtij lokacioni. Vlerat turistike, kulturore, shkencore
dhe edukative të Maleve të Sharrit I tërë territori i maleve të Sharrit ka vlera të
rëndësishme natyrore dhe estetike. Karakteristikat e ndryshme dhe specifike të elementeve të veçanta të mjedisit natyror dhe lidhja ndërmjet tyre ofron kushte të
veçanta të pushimit, edukimit dhe rekreacionit. Studimet e shumta, dhe projektet turistike tregojnë se në territorin e maleve të Sharrit, ekzistojnë shumë mundësi të zhvillimit të aktiviteteve turistike, rekreative e sportive, gjatë verës dhe dimrit. Atraksionet natyrore dhe afërsia e regjionit me zonat e populluara, mundëson zhvillimin e formave të ndryshme të turizmit në këtë territor. Kushtet gjeografike dhe klimatike të këtij territori nxisin dhe përkrahin shfrytëzimin rekreativ të zonës për aktivitete vjetore. Kushtet e volitshme për zhvillimin e aktiviteteve sportive,rekreative, etj ofrojnë mundësi të mira për zhvillimin e turizmit dimëror dhe veror.

Shqiponja e maleve AQUILA CHRYSAETOS e cila jeton ne Malet e Sharrit

Livadhi i Mbretit – Liqeni i Jazhincës shtrihet në pjesën shkëmbore të Maleve të Sharrit nën majen e Bistrës. Është i gjatë 120 m, i gjerë 80 m dhe ka thellësi 10 m.
Në këtë lokalitet gjenden këto bashkësi bimore: Fagetum Montanum, Sescerio -Pinetum heldreichii, Ajugo - pinetum peucis, ndërsa në pjesët më të larta: Rhododendron – Pinetum peucis, lloji Dëllinja (Juniperus sp.)etj, ndërsa në pjesën e epërme: Ranunculetum -Cerenati, Potentillo doerfleri - Juncetum trifidi dhe Carex laevis - Sesleria comosa.

Lumi i Bukuruvaqës - lokacion i bukur me peizazhe interesante dhe shumë atraktive për vizitorët. Këtu ka një numër të madh të bimëve të rralla dhe autoktone si: Pinguicula ballkanica, Alyssum sardicum, Crocus Sardicus, Anemone relics – narcissifolia, Draba doerfleri etj.

Ostrovica – këtu gjendet bashkësia bimore: Ptillotricho bruckenthalio – Pinetum mughi). Vlenë të përmenden llojet Bornmuellera diecki dhe Cerastium neoscardicum, si bimë autoktone të këtij vendi. Pyjet me arnen (Pinus heldreichii) përfaqësojnë një shembull të rrallë të bashkësisë pyjore në Siujdhesën Ballkanike e cila së bashku me ahun, i jep një pamje të veçantë këtij lokacioni.

Vlerat turistike, kulturore, shkencore dhe edukative të Maleve të Sharrit
I tërë territori i maleve të Sharrit ka vlera të rëndësishme natyrore dhe estetike. Karakteristikat e ndryshme dhe specifike të elementeve të veçanta të mjedisit natyror dhe lidhja ndërmjet tyre ofron kushte të veçanta të pushimit, edukimit dhe rekreacionit. Studimet e shumta, dhe projektet turistike tregojnë se në territorin e maleve të Sharrit, ekzistojnë shumë mundësi të zhvillimit të aktiviteteve turistike,rekreative e sportive, gjatë verës dhe dimrit. Atraksionet natyrore dhe afërsia e regjionit me zonat e populluara, mundëson zhvillimin e formave të ndryshme të turizmit në këtë territor. Kushtet gjeografike dhe klimatike të këtij territori nxisin dhe përkrahin shfrytëzimin rekreativ të zonës për aktivitete vjetore.
Kushtet e volitshme për zhvillimin e aktiviteteve sportive, rekreative, etj ofrojnë mundësi të mira për zhvillimin e turizmit dimëror dhe veror.