Gjergj Kastrioti - Skenderbeu

-LIRIN NUK JAU SOLLA UN,ATE E GJETA NË MESIN TUAJ-GJRGJ KASTRIOTI_SKENDERBEU

Kush ishte
GJERGJ KASTRIOTI i nhjohur sipas titullit të tij SKENDERBEU është Hero Kombëtar i shqiptarëve.
___________________________________________________________________________

Biogafia shkurt
Gjergj Kastrioti ishte djali më i vogël i pasardhësve të Gjon Kastriotit dhe i princeshes serbe Vojsava, i fundit midis 4 djemëve dhe pese vajzave. Lindi në vitin 1405(?), vajti moshë të mitur, në oborrin e sulltanit në Adrianopojë, si peng. Atje, zgjuarsia dhe shkathtësia e çuan Gjergjin në shkollën e sulltanit (icogllanëve) që përgatiste komandantë e nënpunës.
Natyra i kishte dhënë dhunti mendore e fizike. Atje mori emrin Iskender (Aleksandër). Pas mbarimit të shkollës, Skenderi kreu detyra ushtarake në Ballkan e në Azinë e Vogel i dalluar për trimëri, mori titullin bej. Ai nuk e harroi atdheun dhe priste rastin të kthehej. Për disa vjet (1426-1438) pati qenë në Shqipëri. Me vdekjen e të atit, ai shpresonte t'i zinte vendin, por në fakt sulltani e dërgoi si sanxhakbej jashtë tokave shqiptare.
Megjithëatë Skenderbeu nuk hoqi dorë nga ideja për t'u kthyer në Shqipëri deri në vitin kur ai u nis kundër Janosh Huniadit nën komandën e bejlerbeut te Rumelisë.
Më 3 nëntor 1443 në afërsi të Nishit, u ndeshën dy ushtritë. Ushtria osmane u shpartallua dhe u tërhoq në panik. Skënderbeu filloi të zbatonte planin e kryengritjes: së bashku më 300 kalorës shqiptarë e me të nipin Hamza, u kthy në Diber, ku populli e priti si çlirimtar. Mori masa për përforëcimin e rrugëve nga mund të vinin osmanët, dhe prej andej iu drejtua Krujës. Me një ferman të rremë shtiu në dorë qytetin e garnizonin dhe kështu më 28 nëntor 1443 u shpall rimëkembja e prineipatës së Kastriotëve. Mbi kështjellen e Krujes u ngrit flamuri me shkabën e zezë dykrenore.
Fjalimi i Skënderbeut nxiti frymën atdhedashëse. Kryengritja çlirimtare u bë e përgjithshme. Gjatë dhjetorit, Shqipëria e Mesme dhe e Veriut u spastruan nga forcat osmane; u çliruan njëra pas tjetrës kështjellat e kësaj zone.
Skënderbeu ishte organizatori i Kuvendit të Arbërit në të cilin u zgjodh si prijës i Lidhjes Shqiptare të Lezhës.
Në janar të vitit 1468 Skënderbeun e gjemë të sëmur nga ethet në një Kuvend të thirrur nga ai në të cilin ishin të ftuar të gjithë princat shqiptarë. Vdiq me 17 Janar.
I mbuluar me lavdi, ai u varros në Lezhë. Shqiptarët humbën prijësin e lavdishëm që i udhëhoqi për 25 vjet rrjesht. E shoqja me të birin emigruan, sikurse edhe një pjesë e parisë shqiptare, për në Itali.

Marr nga Wikipedia, Enciklopedia e Lirë

Kur flasim për Shqipërinë, e mendojmë si një njësi të bashkuar, sipas ndjenjavet kombëtare të sotshme, dhe na pëlqen t'a përfytyrojmë në formën më të mirë, në çfaqjen më të lartë të saj. Por, që nga Mesjeta e tëhu (domethënë qëkur Shqipëria quhet Shqipëri), n'asnjë çast tjetër historik nuk ka treguar kombi ynë aq forcë të bashkuar drejt një qëllimi të vetëm - dhe që hyri si faktor në historinë e përgjithshme t'Evropës - sa në kohën e Skënderbeut.
Studionjësit e psikologjisë dhe të sociologjisë e dinë se sa e fortë është ndjenja e grupit tek njeriu, në fundet e errëta të pavetëdijës. Njeriu është një qenie e gjallë që ka nevojë shpirtërore t'a ndiejë vehten pjesëtar i një grupi, domethënë i lidhur brendësisht me të tjerë njerëz që ndiejnë e mendojnë pak a shumë si ai, që kanë të njejtën gjuhë, të njejtën kulturë, të njëjtat zakone, të njëjtat interesa. Ndarja e njerëzve në grupe të ndryshëm - fis e krahinë, fe e kulturë, komb e shtet, parti e klasë etj. - e ka bazën në këtë ndjenjë instinktive, dhe jo vetëm në nevojën ekonomike siç mendojnë marksistët. Në kohët tona, megjithëse ndërhyrja e shumë faktorëve kulturorë, teknologjikë dhe ekonomikë i ka dhënë të tjera drejtime ndarjes ose bashkimit të njerëzve në grupe, ndjenja kombëtare mbetet akoma si një nga më të fortat.
Për ne Shqiptarët, figura e Skënderbeut zmadhohet ose zvogëlohet sipas vleftës që i japim kombit dhe ndjenjës kombëtare. Ka qënë një kohë - dhe mjaft e gjatë - kur emri i Skënderbeut ishte harruar pothuajse fare në Shqipërinë e sotshme. Shkaku ishte se njerëzit u grupuan rreth ndjenjës fetare ose krahinore - e njihnin vehten të Krishterë ose Myslimanë, Gegë ose Toskë, Dukagjinas a Kurveleshas - dhe jo bij të një kombi në kuptimin e sotshëm të fjalës. Gjatë asaj kohe, kujtimi i Skënderbeut jetonte tek Shqiptarët e Italisë, pikërisht sepse ata kishin mbetur me gjuhën, me ritin fetar dhe traditat e tyre si një grup kombëtar më vehte, i veçuar nga popullsia italiane që i rrethonte.
Kur ideja kombëtare rilindi për ne Shqiptarët në shekullin XIX, dolli menjëherë edhe figura e Skënderbeut si ati i kombit, si shprehja m'e lartë e sedrës kombëtare dhe e vleftës sonë trimërore. Të Krishterë e Myslimanë, Gegë e Toskë e njohën si hero kombëtar. Më në fund u shtrënguan t'a njohin edhe komunistët, megjithëse në fillim këta u treguan kundër çdo vlefte kombëtare, me qëllim që t'a gruponin popullin - e sidomos brezin e ri - rreth ndjenjës së proletariatit botëror. Mirëpo eksperienca ua provoi se këta vetë paskëshin qënë më të ngushtët nga mendja në tërë kampin e komunizmit ndërkombëtar. E panë se komunizmi titoist nuk ishte veçse një jugosllavizmë dhe desh t'i gëlltitte si i tillë. Provuan gjithashtu se edhe komunizmi rus nuk ishte veçse rusizmë dhe desh t'iu rripte lëkurën për interesat e veta. Nëqoftëse nuk janë prapa botës, duhet t'a kuptojnë se edhe konflikti kino-rus ka një shkak kombëtar ose gjeopolitik, dhe jo ideologjik siç duan t'a trumbetojnë ata. Përpara realitetit të sotshëm që po e shohin edhe të verbëtit, ideologjia marksiste-leniniste, si dogmë, e ka humbur përmbajtjen e saj. Agjentët e regjimit të Tiranës, kur flasin tani me ndonjë Shqiptar të jashtëm, i thonë në mirëbesim: "kërkon të na përpijë sllavizmi." Sikur t'ua thoshte tjetërkush këtë fjalë, njëzet ose dhjetë vjet më parë, e dënonin me plumb.
Të vënë në këtë gjendje dhe të veçuar nga bota (mbasi Kina është tepër larg), komunistët janë kthyer në demagogjinë kombëtare. Prandaj figura e Skënderbeut, edhe për ata, duhet të zërë vendin qendror të historisë së Shqipërisë. Për t'u treguar më t'afërt me ndjenjën kombëtare të masavet, e kanë shpallur vit jubilar pesëqindvjetorin e vdekjes së Skënderbeut.
Përse gjithë ky çmim për Skënderben? Sikur t'a shikonim punën nga ana praktike, nga ana e mirëqenies (siç do të thoshnim sot), ai nuk iu solli ndonjë të mirë Shqiptarëvet të kohës së tij: burrat më të fortë u vranë, një pjesë e madhe e popullsisë u shua, një pjesë tjetër po aq e madhe u mërgua në dhe të huaj, qytetet u rrafshuan, fusha e fshatra u zbrazën, i tërë vendi u shkretua me zjarr e me hekur. A do të kishte mundur Skënderbeu të bënte një tjetër politikë me Turkun, politikë vasali, dhe njëkohësisht të siguronte mbajtjen e kombit shqiptar si një grup ethnik të bashkuar? Ashtu siç deshën të bënin mbretërit e Serbisë, pasi u mundën, dhe siç bënë Grekët e Fanarit pas rënies së Kostandinopojës?
Nuk na besohet kjo hipotezë. Sepse Shqiptarët nuk kishin një kulturë siç ishte helenizmi nëpër të cilin u mbajt kombësia greke, as bashkim kombëtar rreth një dinastie mbretërore siç e kishin Serbët. Këtë bashkim u mundua t'a bënte Skënderbeu nëpërmjet të luftës kundër Turkut. Gjer atëhere Shqipëria kishte qënë e copëtuar në një feudalizmë pa krye. As Thopiajt as Balshajt, që patën qënë shtëpitë princore më të mëdha, nuk kishin mundur t'a bashkonin të gjithë vendin. Përpara Skënderbeut si edhe në kohën e këtij, çdo feudal shqiptar, i madh a i vogël, e mbante vehten si zot në krahinën e tij dhe bënte politikën që i pëlqente, me Turkun, me Venetikun a me cilindo tjetër. Skënderbeu qëndroi në krye të tyre vetëm me anën e luftës: ndryshe s'mund t'ishte mbajtur. Grekët dhe Serbët kishin arritur me kohë n'ato dy njësime (unitete) pa të cilat s'ka shtet as komb që të qëndrojë i bashkuar: njësim kulturor dhe njësim politik. Kombësia greke kishte si bosht qendror kulturën helenike me Kishën Orthodokse dhe me kurorën mijëvjeçare të Bizantit. Kombësia serbe kishte edhe ajo Kishën e saj me liturgjinë sllavone dhe me një kurorë mbretërore prej tre shekujsh. Pra popujt e këtyre dy kombeve, edhe pasi e humbën pavarësinë politike, mbetën të lidhur me shpirt e me ndjenjë rreth boshtit fetaro-kulturor dhe traditës historike të tyre. Rreth këtij boshti e mbajtën bashkimin si kombe.
Kurse Shqiptarët nuk kishin as njësim politik as njësim kulturor, nëqoftëse me fjalën kulturë nuk kuptojmë vetëm gjuhën e folur dhe zakonet. Politikisht ishin të thërrmuar në krahina e principata, pa një dinasti qendrore. Një farë mbretërie shqiptare që pat krijuar mbreti i Napolit, Charles d'Anjou, më 1272, pat qënë e përkohshme dhe pa rrënjë të brendëshme. Nga ana fetaro-kulturore, Shqiptarët nuk kishin jo vetëm Kishë e liturgji në gjuhën e tyre por, me sa dimë, as letërsi të shkruar. Një popull që varet shpirtërisht nga qendra kulturore të jashtëme nuk mund të formojë kurrë njësim kombëtar në kuptimin e vërtetë të fjalës. Sikurse nuk mund të formojë njësim shtetëror ai popull që varet nga qendra politike të huaja. Kjo e shpjegon deri diku se përse një pjesë e madhe e Shqiptarëve u kthyen në myslimanë.
Duke mos pasur pra as bosht politik as bosht fetaro-kulturor të tyren, Shqiptarët s'kishin sesi të mbahëshin si njësi e bashkuar nëpërmjet kompromisesh me Portën e Lartë, siç bënë Serbët dhe Grekët. Bashkimin politik të Shqiptarëvet në një shtet të përqendruar u mundua t'a bënte Skënderbeu me grushtin e tij të fortë. Dhe e dimë se sa e vështirë qe kjo punë dhe se sa kokëçarje i solli.
Tani vjen një pyetje tjetër: mbasi lufta e Skënderbeut nuk i siguroi dot Shqipërisë një t'ardhme të pavarur, ose njësimin si komb, ç'vleftë kanë për ne trimëritë e tij përpara gjithë atyre humbjeve në njerëz e në mjete, përpara atij shkretimi që i solli vendit?
Përgjigjia e kësaj pyetjeje është pak si e vështirë. E para, sepse varet nga shkalla e vleftavet morale që njerëzia ka pranuar gjer më sot si kriter gjykimi. E dyta, sepse nuk dimë se ç'përfundim do të kishte pasur kombi shqiptar sikur të mos kish ndodhur qëndresa e Skënderbeut. E treta, sepse ne e mendojmë atë luftë pasi është bërë. Por kur ishte duke u bërë, kishte të tjera mendime, të tjera ndjenja, të tjera shpresa, sipas të cilavet vepronin Skënderbeu dhe Shqiptarët e asaj kohe. Mendohej e shpresohej, për shembull, në një kryqëzatë të përgjithshme evropiane kundër Turkut, në shpartallimin e Perandorisë Osmane prej grindjesh të brendëshme etj. Sidoqoftë, pa qënë nevoja t'a shikojmë këtë çështje nga disa anë që i përkasin filozofisë ose të kërkojmë shkaqet subjektive që e shtynë Skënderben n'atë luftë, do të mundohemi të japim një gjykim vetëm nga ana objektive e historisë së Shqipërisë nëse figura e Skënderbeut e meriton atë vend që i kanë dhënë gjer më sot Shqiptarët.
Thamë më sipër se Shqipëria nuk kishte arritur në njësimin kombëtar gjer në shekullin XV. Çdo princ a kryezot bënte politikën që i pëlqente, qoftë me Turkun, qoftë me të tjerë shtete fqinjë. Sikur të mos kishte dalë Skënderbeu, disa kryengritje do të kishin ngjarë prapë dhe do t'ishin shtypur, ashtu siç qenë shtypur ato të Gjon Kastriotit, të Gjergj Aranitit dhe të kapedanëve të tjerë. Vendi do të kishte rënë prapë, siç ra, nën Turkun. Nuk do t'ishin vrarë ndoshta aq burra, nuk do t'ishte shuar ndoshta aq popull, nuk do t'ishin bërë ndoshta aq shpërngulje, por nga ana tjetër nuk dimë sesi do të kishte përfunduar kombësia shqiptare.
Skënderbeu i dha jo vetëm një frymë heroike, po edhe një karakter kombëtar qëndresës shqiptare kundër Turkut. Dhe tronditja qe aq e madhe, sa që kujtimi i luftës së tij vazhdoi për disa kohë si një jehonë trimërore në malet e Shqipërisë dhe jetoi si një epope legjendare tek Arbëreshët e Italisë. Kur ideja kombëtare rilindi në shekullin XIX, u kuptua se Skënderbeu i kishte dhënë një bazë historike Shqipërisë, i kishte dhënë nyjen e kreut ku mund të lidhej filli i saj për në kohët moderne. Ndryshe - edhe sikur t'a zëmë se do të kishte pasur një ndjenjë shqiptare - historia e Shqipërisë do të paraqitej si një legjendë e çthurur, pa lidhje e pa krye, si një përrallë e venitur në mjegullirën e shekujve. Deri Evropa, me gjithë shtrembërimet e armiqve, nuk mundi t'ia mohojë historinë e tij kombit shqiptar, mbasi qëndresa e Skënderbeut kishte hyrë në historinë e përbotshme.
Që Shqiptarët, pa përjashtim, t'a kenë njohur Skënderben për hero kombëtar, duket se ka disa arësye të thella kombëtare dhe historike.

Gjergj Kastrioti-Skenderbeu-Hero Kombetar

Gjergj Kastrioti - Skënderbeu (1405 - 17 janar 1468) sintetizon një epokë të tërë historike që mori emrin e tij: luftën njëshekullore kundër pushtimit osman (fundi i shek. XIV - fundi i shek. XV). Nën udhëheqjen e tij, lufta e shqiptarëve u ngrit në një shkallë më të lartë e më të organizuar dhe shënoi një kthesë vendimtare në zhvillimin politik të Shqipërisë.
Gjergj Kastrioti - Skënderbeu ishte përfaqësuesi më konsekuent dhe më i shquar i elitës drejtuese shqiptarë që udhëhoqi më vendosmëri frontin e luftës së shqiptarëve kundër pushtuesve osmanë. Ai realizoi të parin bashkim të shqiptarëve, Lidhjen Shqipetare të Lezhës, e cila hapi rrugën e krijimit të shtetit të pavarur shqiptar, themeluesi i të cilit u bë ai vetë.
Kujdes të veçantë Skënderbeu i kushtoi ruajtjes së burimeve të brendshme ekonomike, tek të cilat u mbështet lufta. Duke fuqizuar mbrojtjen në brezin kufitar, në lindje e në jug, ai i dha mundësi banorëve të viseve të lira të zhvillonin një veprimtari ekonomike deri diku normale.
Krahas mbrojtjes së vendit, Skënderbeu i kushtoi vëmendje çlirimit të viseve të pushtuara që ndikoi në formimin e mëtejshëm të lidhjeve më banorët e këtyre viseve dhe në forcimin e bashkimin e të gjithë popullit shqiptar.
Aftësitë e Skënderbeut si burrë shteti spikatën edhe në marrëdhëniet me vendet e tjera. Duke pasur të qartë së rrezikut osman mund t’i bëhej ballë vetëm më sukses vetëm me forca të bashkuara, Skënderbeu kërkoi pareshtur pjesëmarrjen e vendeve evropiane në luftë kundër armikut të përbashkët.
Në kushtet e pabarazisë së theksuar ndërmjet forcave osmane dhe atyre shqiptare, Skënderbeu përpunoi strategjinë dhe taktikën e tij luftarake, në bazë të së cilës qëndronte mendimi se fitorja nuk mund të varej nga numri i ushtarëve. Ai mbante armikun në alarm të përhershëm, i priste rrugën e fuqizimet dhe, pasi e kishte futur në kurth, e godiste me sulme të fuqishme e të befasishme.
Skënderbeu u shndërrua në simbol të luftës për liri e pavarësi. Ai mbeti një figurë e dashur për shqiptarët edhe pas vdekjes së tij. Kujtimi i tij mbeti gjithnjë i gjallë nëpër këngët, gojëdhënat e tregimet e shumta popullore që i dhanë atij tiparet e një figure legjendare.
Vepra dhe figura e Skënderbeut kishte përmasa dhe rëndësi evropiane. Ai u vlerësua lart nga personalitetet e shquara evropiane të kohës. Këtë e dëshmon edhe fakti së për Skënderbeun është shkruar një literaturë e shumellojshme , prej qindra vëllimesh, të botuara në shumë gjuhë, dhe në të katër anët e botës.

Portreti i Skenderbeut

Si dite e plote ai shtjellej
me re dhe ere mbi atdhe.
Nje emer, Gjergj, e kish si diellin,
tjetrin si henen, Skenderbe.

Dy brire dhije kish mbi krye,
Embleme e vjeter e cuditshme,
Sikur ta dinte qe mes brinjeve
Dy perandore do te godiste.

Njezet e kater luftra beri,
Njezet e kater vdekje theu.
Cka mangut linte diten Gjergji,
Plotesonte naten Skenderbeu.

Pas vdekjes eshtrat iu ndane,
Ne mijera varre ato u shtrine.
Gjithscka te shumte ai e pati,
Te vetmen kish vec Shqiperine.

Nga Libri Koha 1976

Gjergj Kastrioti - Skënderbeu
Kastriotët e kanë origjinën nga Hasi i Kuksit. Gjyshi i Skënderbeut, Pal Kastrioti, mund të jetë larguar nga Hasi dhe të jetë vendosur si pronar i dy fshatrave në luginën e Drinit të Zi (Sinjës dhe Gardhit të poshtëm).Zotërimet e Kastriotëve filluan të zgjeroheshin që në fund të shek. XIV nga biri i Palit, Gjon Kastrioti. Në dy dhjetëvjeçarët e parë të shek. XV, Principata e Kastriotëve arriti fuqizimin e saj më të madh. Ajo siguroi daljen në detin Adriatik, ku kishte skelën dhe qendrën doganore të Shufadisë në grykëderdhjen e lumit Mat dhe, pranë saj, kriporet e Shënkollit. Në lindje principata shtrihej të paktën deri në rrethinat e Gostivarit dhe kufizohej me zotërimet e vjehrrit të Gjonit që banonte në krahinën e Pollogut.Gjergj Kastrioti - Skënderbeu lindi më 6 maj të vitit 1405 dhe vdiq më 17 janar të vitit 1468. Është Heroi Kombëtar i shqiptarëve, figura më e shquar në historinë e shqiptarëve.Emri Skënder ose Iskander eshte versioni turk i emrit Aleksandër. Kështu qe shume studiues emrin Skënderbej e përkthejnë si Aleksandri i Madh. sipas legjendes trimeria dhe aftesia e tij ne artin ushtarak u shfaq heret dhe per kete arsye turqit i vune si emrin me te pershtatshem Iskanderbej .Gjergj Kastrioti - Skënderbeu ,ishte djali më i vogel, dhe fëmija i parafundit i familjes me shumë fëmijë të Gjonit dhe të Vojsavës, familia e të cilit banonte në krahinën e Pollogut. Ata kishin katër djem (Stanishin, Reposhin, Kostandinin dhe Gjergjin) dhe pesë vajza ( Marën, Jellën, Angjelinën, Vllajkën e Mamicën). Gjergji lindi në një kohë kur Principata e Kastriotëve ishte e fuqizuar. Kur osmanët morën Krujën (në fund të vitit 1414 ose në fillim të vitit 1415), Gjoni, i cili më 1410 u kishte dhënë një djalë peng osmanëve (ndoshta Stanishin) u detyrua edhe tani t’u jepte atyre peng djalin e vogël, Gjergjin.Për një periudhë rreth 10-vjecare, Gjergji vazhdoi shkollën e içogllanëve të Edrenesë, ku përgjithësisht futeshin djemtë e sundimtarëve të posanënshtruarve e vasalë, për t’i përgatitur e edukuar me frymën osmane, si komandantë të zotë e feudalë të bindur.Natyra e kishte pajisur Gjergj Kastriotin më dhunti të veçanta, shumë të çmuara. Ai ishte shtatlartë e shumë i fuqishem. Ishte mendjemprehtë dhe mësoi disa gjuhë të huaja. Gjatë viteve të shkollimit Gjergji u dallua nga të tjerët. Atij ia vu emri mysliman Skender dhe mori pjesë në fushata të ndryshme ushtarake në Ballkan dhe në Azinë e vogël. Luftonte mbi kalë e më këmbë dhe ishte mjeshtër i pashoq në përdorimin e shpatës e të armëve të tjera.Në fillim të viteve 40 të shek. XV në Evropë po gjallëroheshin shpresat për dëbimin e osmanëve nga Ballkani. Në këtë drejtim kishte vepruar pozitivisht vendimi i bashkimit të kishësh ortodokse më atë katolike, nën kryesinë e kësaj të fundit, dhe disfata e rëndë që pësoi ushtria osmane në shtator të vitit 1442 prej trupave të Mbreterisë së Polonisë dhe të Hungarisë, të komanduara nga Janosh Huniadi.Në tetor të vitit 1443 trupar polake e hungareze, të komanduara nga Janosh Huniadi, pasi kaluan Danubin iu drejtuan viseve verilindore Shqiptare, dhe, siç shkruante ai, ushtria e tij “rritej nga dita në ditë me shumë bullgarë, shqiptarë, serbë e boshnjakë. Beteja u zhvillua më 3 nëntor 1443 në afërsi të Nishit, ku ishte i pranishëm edhe Skënderbeu.Shpartallimin e forcave osmane në këtë betejë, Skënderbeu e gjykoi si çastin më të përshtatshëm për çlirimin e tokave shqiptare. Pasi grumbulloi rreth vetes disa qindra bashkëluftëtarë, pjesmarrës në betejën e Nishit dhe i shoqëruar nga i nipi, Hamza Kastrioti, Skënderbeu u nis në drejtim të Principatës së Kastrioteve. Gjatë kalimit u ndal në Diber, mblodhi menjëherë krerët e vendit dhe u tregoi planin e veprimeve. Shumicën e bashkëluftëtarëve e nisi që të fshiheshin në rrethinat e Krujës, kurse vet u paraqit para autoriteteve osmane të Krujës, sikur ishte riemëruar subash i saj.Pasi mori në dorëzim Krujën, Skënderbeu futi natën në kështjellë bashkëluftëtarët e fshehur në rrethinat e saj dhe, në bashkëpunim me krutanët, shpartalloi garnizonin osman. Të nesërmen, më 28 nëntor 1443, kur të gjithë qytetarët i kishte pushtuar një gëzim i papërmbajtur dhe, siç shprehej Barleci, “të gjithë kishin në gojë lirinë, kudo oshëtinte zëri i ëmbël i lirisë”, mbi muret e kështjellës së Krujës u ngrit flamuri i Kastriotëve.Lajmi i fitores historike, i çlirimit të Krujës, u përhap me shpejtësi dhe u prit me gëzim të papërshkrueshëm në mbarë vendin.Ai i dha një hov të paparë luftës çlirimtare. Pas Krujës, luftëtarët e Skënderbeut çliruan radhazi kështjellat e Petrelës (ne jug të Tiranës), të Gurit të Bardhë në Mat, të Stelushit dhe Sfetigradit në Diber etj. Kryengritja e vitit 1443 perfshiu vise të tjera.

Vendvarrimi i Skenderbeut

Rendesia e Epokes se Gjergj Kastriotit
1. Rrjedhoja e luftës dhe të pushtimit osman Lufta njëshekullore e
ushtrive osmane për pushtimin e tokave shqiptarë (fundi i shek. XV) dhe
vendosja në to e sundimit osman sollën rrjedhoja të rënda si në jetën
ekonomike, shoqërore e politike, ashtu edhe në atë fetare e kulture të
shqiptarëve. Vershimet e njëpasnjëshme të
ushtrive osmane dhe veprimet luftarake, u shoqëruan më vrasjen e shumë
njerëzve, dhe me rrënime e grabitje masive të pasurisë. Shqipëria pësoi
kështu dëme të pallogarritshme njerëzore dhe materiale, pasojat e të
cilave do të ndiheshin për një kohë të gjatë. U godit rëndë veçanërisht
jeta qytetare, zejtaria dhe tregtia e brendshme dhe e jashtme thuajse u
paralizuan. Qytetet shqiptarë dikur të përparuara për kohën morën
tiparet e fshatit. U shkatrruan në themel strukturat organizative të
qyteteve dhe, nga emigrimi masiv i banorëve të tyre u shua jeta
kulturore që kishte qenë aq e zhvilluar në to. Edhe fshati u dëmtua
rëndë. Perveç dëmeve të bujqësisë e të blektorisë shqiptare, emigrimi
masiv perfshiu pjesën më aktive të banorëve të fshatit. U dobësuan shumë
lidhje ekonomike fshatare me qytetin, aq të domosdoshëm për zhvillimin
ekonomik. Pushtimi osman i dha fund jetës së pavarur politike e
shtetërore të shqiptarëve që ishte arritja më e rëndësishme në gjithë
historinë e deriatëhershme të tyre dhe që kishte ndikuar fuqishëm në
zhvillimin e gjithanshëm të vendit. Ndryshimet që ndodhën në fushën e
pronësisë përcaktuan prapambetjen e thellë ekonomike të Shqipërisë gjatë
shekujve të sundimit osman. Sundimi osman shkatërroi formën e
përparuar të pronës feudale mbi tokën, të bazuar mbi të drejtën e
pakufizuar të shitblerjes së saj. Ai shkatërroi pronën e madhe feudale e
vendosi dhe e mbajti më dhunë për shekuj të tërë sistemin e timarit,
një formë e kapërcyer e pronës feudale ushtarake që përcaktoi
prapambetjen e gjithanshme të vendit. Duhej të kalonin shekuj në
Shqipëri që të rishfaqej prona e madhe feudale (çifligu), ndërkohë që në
Evropën Perëndimore do të zhvillohej prona kapitaliste. 2. Rëndësia
luftës antiosmane Lufta njëshekullore e shqiptarëve kundër pushtuesve
osmanë, veçanerisht epopeja e tyre legjendare, nën udhëheqjen e Gjergj
Kastriot – Skënderbeut përbën një nga ngjarjet më të rëndësishme të
historisë sonë kombëare. Ajo mbrojti lirinë një pjesë të madhe të viseve
shqiptarë për dekada të tëra dhe frymëzoi banorët e viseve të
paçliruara të vazhdonin me kurajo luftën për dëbimin e pushtuesve të
huaj. Ajo pati gjithashtu një varg rrjedhojash shumë të rëndësishme për
historine tonë kombëtare. Lufta kundër pushtuesve osman u zhvillua nën
një udhëheqje të vetme, të Skënderbeut, dhe në të morën pjesë aktive të
gjitha shtresat e shoqërisë shqiptare, pa dallime krahinore e fetare.
Prandaj ajo ndikoi fuqishëm në kompaktësimin e shqiptarëve dhe në
forcimin e unitetit kombëtar të tyre, kudo që ata banonin, duke
përfshirë edhe banorët e viseve të largëta që kishin mbetur jashtë
shtetit të Skënderbeut. Dëshmi e gjallë për këtë jane legjendat,
tregimet, e këngët popullore për figurën e heroit, të cilat ruhen ende
te shqiptarët katolikë, ortodoksë e myslimanë të të gjitha viseve
Shqiptare, madje edhe jashtë atdheut si tek Arbëreshët e Italisë.
Forcimi i unitetit kombëtar në luftën kundër pushtuesve të huaj, bëri të
mundur që për herë të parë të përfshiheshin në një shtet të vetëm, në
atë të Skënderbeut, të gjitha principatat e viseve të lira Shqiptare, jo
nëpërmjet luftës së konflikteve të armatosura, por nëpërmjet
marrveshjeve. Ky shtet krijoi një traditë të rëndësishme të jetës
shtetërore shqiptare, e cila u mbajt gjallë nën kujdesin e shqiptarëve
dhe u propagandua gjatë shekujve pasardhës. Lufta kundër pushtimit
osman kaliti guximin, trimërinë dhe heroizmin masiv të shqiptarëve të
cilët bënë tipare dalluese të tyre. Epopeja e shekullit XV la gjurmë të
pashlyeshme në ndërgjegjën kombëtare të shqiptarëve. Ajo u shndërrua në
simbol krenarie për të kaluarën e lavdishme historike, dhe sherbeu si
burim i pashtershëm frymëzimi për bashkimin e shqiptarëve në luftën për
rifitimin e lirisë dhe në përpjekjet e tyre për formimin e shtetit
kombëtar. Lufta shqiptarë kundër pushtuesve osmanë pati rëndësi të
veçantë edhe në rafshin ndërkombëtar. Duke gozhduar për dhjetra vjet me
rradhë në tokat e shqiptarëve ushtrintë e Perandorisë Osmane, kur ajo
ishte në kulmin e fuqisë së saj, shqiptarët më luftën e tyre u bënë një
barrierë e fuqishme që penguan vërshimin osman në drejtim të Italisë,
duke mbrojtur kështu lirinë e vendeve të Evropës Perëndimore dhe
zhvillimin, përparimin e gjithanshëm të tyre. Kjo luftë e bëri të
njohur Shqipërinë në arenën ndërkombëtare, i zgjeroi dhe i forcoi
lidhjet e saj më vendet Evropiane. Qëndresa antiosmane e shqiptarëve u
vlerësua lart në opinionin bashkëkohor të Evropës, dhe u cilësua gjatë
shekujve si shembull i luftës për liri, siç dëshmojnë dhjetra vepra
shkencore dhe artistike, të botuara në gjuhë edhe në vende të ndryshme
të botës, kushtuar figurës së Skënderbeut dhe luftës së udhëhequr prej
tij, si dhe monumentet e heroit shqiptar të ngritura në sheshet e
qyteteve evropiane. 3. Epoka e Skënderbeut në veprat e Marin Barlecit
dhe të autorëve të tjerë shqiptarë bashkëkohës Epopeja e Skënderbeut e
shk. XV dhe vetë figura e Gjergj Kastriotit – Skënderbeut ndikoi
fuqishëm në jetë shpirtërore të shqiptarëve dhe për rritjen e vetëdijes
kombëtare të tyre. Të frymëzuar prej tyre, intelektualë të shquar
shqiptarë, i pasqyruan e i përjetuan ato në vepra historike monumentale,
në të cilat nisi jetën e vet historiografia shqiptare. Ne fillim të
shek të XVI (1504) Marin Barleci botoi latinisht veprën kushtuar luftës
heroike të shqiptarëve për mbrojtjen e Shkodrës, (rrethimi i Shkodrës).
Por vepra që e lartësoi figuren e tij si historian humanist është
“Historia e jetës dhe e bëmave të Skënderbeut”, të cilën e botoi
latinisht në Romë rreth viteve 1508-1510. Kjo vepër voluminoze njohu
shumë ribotime në gjuhë e në vende të ndryshme të Evropës. Veprat e M.
Barlecit u bënë burimi më i rëndësishëm ku patriotët shqiptarë mësonin
historinë e epopesë legjendare të shk. XV. Periudha e Skënderbeut u
përjetesua edhe në vepra të tjera historike nga bashkëkohësit e heroit.
Një nga bashkëpunëtorët e ngushtë të Skënderbeut, Dhimitër Frengu,
shkroi latinisht, në frymën e ideve humaniste të kohës një vepër për
jetën e Skënderbeut. më disa ndryshime të vogla ajo ndjek rrethimin e
historisë së Skënderbeut të M. Barlecit, që dëshmon së kjo vepër kishte
pasqyruar drejt realitetin historik, të njohur e të panjohur edhe nga
bashkëluftëtarët e afërt të Skenderbeut. Vepra e Dh. Frengut u botua pas
vdekjes së tij e përkthyer italisht, dhe njohu shumë ribotime në këtë
gjuhe. Nje vepër tjetër e rëndësishme për të njohur shoqerinë
shqiptarë të shek. XV është “Historia dhe gjenealogjia e shtepisë së
Muzakajve”, shkruar në italisht më 1510 nga bashkëluftëtari i
Skënderbeut, Gjon Muzaka. Ajo mbeti në dorëshkrim dhe, për vlerën që ka
për historinë mesjetare shqiptare, botuesi i saj i shek. të XIX më të
drejtë e ka cilësuar atë si një “margaritar”. 4. Gjergj Kastriot –
Skënderbeu – Hero Kombëtar Gjergj Kastrioti – Skënderbeu (1405 – 17
janar 1468) sintetizon një epokë të tërë historike që mori emrin e tij:
luftën njëshekullore kundër pushtimit osman (fundi i shek. XIV – fundi i
shek. XV). Nën udhëheqjen e tij, lufta e shqiptarëve u ngrit në një
shkallë më të lartë e më të organizuar dhe shënoi një kthesë vendimtare
në zhvillimin politik të Shqipërise. Gjergj Kastrioti – Skënderbeu
ishte përfaqësuesi më konsekuent dhe më i shquar i elitës drejtuese
shqiptarë që udhëhoqi më vendosmëri frontin e luftës së shqiptarëve
kundër pushtuesve osmanë. Ai realizoi të parin bashkim të shqiptarëve,
Lidhjen shqiptarë të Lezhës, e cila hapi rrugën e krijimit të shtetit të
pavarur shqiptar, themeluesi i të cilit u bë ai vetë. Kujdes të
veçantë Skënderbeu i kushtoi ruajtjes së burimeve të brendshme
ekonomike, tek të cilat u mbështet lufta. Duke fuqizuar mbrojtjen në
brezin kufitar, në lindje e në jug, ai i dha mundësi banorëve të viseve
të lira të zhvillonin një veprimtari ekonomike deri diku normale.
Krahas mbrojtjes së vendit, Skënderbeu i kushtoi vëmendje çlirimit të
viseve të pushtuara që ndikoi në formimin e mëtejshëm të lidhjeve më
banorët e këtyre viseve dhe në forcimin e bashkimin e të gjithë popullit
shqiptar. Aftësitë e Skënderbeut si burrë shteti spikatën edhe në
marrëdhëniet me vendet e tjera. Duke patur të qartë së rrezikut osman
mund t’i bëhej ballë vetëm më sukses vetëm me forca të bashkuara,
Skënderbeu kërkoi parreshtur pjesëmarrjen e vendeve evropiane në luftë
kundër armikut të përbashkët. Në kushtet e pabarazisë së theksuar
ndërmjet forcave osmane dhe atyre shqiptare, Skënderbeu përpunoi
shtrategjinë dhe taktikën e tij luftarake, në bazë të së cilës qëndronte
mendimi se fitorja nuk mund të varej nga numri i ushtarëve. Ai mbante
armikun në alarm të përhershëm, i priste rrugën e fuqizimet dhe, pasi e
kishte futur në kurth, e godiste me sulme të fuqishme e të befasishme.
Skënderbeu u shndërrua në simol të luftës për liri e pavarësi. Ai mbeti
një figurë e dashur për shqiptarët edhe pas vdekjes së tij. Kujtimi i
tij mbeti gjithnjë i gjallë nëpër këngët, gojëdhënat e tregimet e shumta
popullore që i dhanë atij tiparet e një figure legjendare. Vepra dhe
figura e Skënderbeut kishte përmasa dhe rëndësi evropiane. Ai u vlerësua
lart nga personalitetet e shquara evropiane të kohës. Këtë e dëshmon
edhe fakti së për Skënderbeun është shkruar një literaturë e
shumëllojtë, prej qindra vëllimesh, të botuara në shumë gjuhë, dhe në të
katër anët e botës.