Fotografia Shqiptare

by **Naki** Sun 23 Sep 2007, 14:21

Trashegimia lene nga Dinastia Marubi eshte nder me te njohurat ne fushen e fotografise evropiane ne gjysmen e dyte te shek.XIX dhe gjysmen e pare te shek.XX.
vazhdoni me fotografin shqipetare

by Vizitor Mon 04 Feb 2008, 09:10

Ku jan fotot Naki??/

by Dode Progni Thu 01 Jul 2010, 20:59

MARUBËT DHE FOTOGRAFIA SHKODRANE

Zhvillimi i fotografis në Shkodër është i lidhur me familjen Marubi,me Matinë,Kelin dhe Gegë Marubin. Matija është i pari nga familja që mëson mjeshtërinë e atëhershme të të fotografuarit nga një fotograf amator,Pjetër Marubi. Ai përpiqet t’i mësojë Matisë gjithë të fshehtat e zanatit. Më vonë e dërgon për të mësuar edhe në Trieste dhe me t’u kthyer i lëshon në dorë gjithë punën,që përfshinte fotografimin dhe përpunimin laboratorik. Kurse vetë Pjetër Marubi mbeti përgjithnjë ai amatori i përjetshëm që nuk e ktheu mjeshtrinë, zanatin në para. Natyrën e tij do te ketë më pas edhe Matija,Keli dhe Gegë Marubi. Ata do të shohin gjithnjë fotografinë si një vepër për të mirë publike,si një art,si një dokument të rrjedhës së kohës,historisë. Në vitin 1881 vdes Mati Marubi dhe vendin e tij në studio e zë i vëllai,Keli që bën po rrugën e Triestes për të thelluar njohuritë në mjeshtrinë e fotografisë. Ai tregon një pasion dhe interesim të gjërë për të rejat në fotografim dhe sidomos në përdorimin e aparateve më të rinj. Kel Marubi do të sjell me mjaft sakrifica një aparat polifotografik nga Triesteja,një aparat shumëfishimi që ishte tepër i përdorshëm në atë kohë për fotografitë e tipit “medaljon”. Keli bën ndryshime rrënjësore në studion e vjetër. E kthen atë në një mjedis të vërtetë artistik,dhe kjo përkon me idetë e tij që fotografia duhet të jetë sa më e përpiktë, sa më afër natyrës,njeriut dhe natyrës dhe njëherësh vepër arti. Në fotografitë e tij natyra dhe njeriu do të jenë pranë e pranë në atë intimitet që i lidh vetë jeta.. Mali,pylli,përroi dhe lendina e blertë në sfonde të pikturuar çvendoseshin sipas deshirës së atij që fotografohej. Ato nuk ishin peisazhe banale,shprehje sentimentalizmi,si psh liqene me mjelma,po piktura të vërteta realiste të natyrës sonë të Veriut ku ashpërsia,madhështia dhe bukuria shkonin krah për krah. Kel Marubi do të kthejë studion e tij në një muze të vogël etnografik ku rreshtohen kostumet e veriut dhe të jugut,me një arsenal të vërtetë armësh nga ato të punuara në vend. Fotografi Kel Marubi ishte për çdo gjë shqiptarë,që nga kostumet dhe armët dhe gjerë te pozimi,mënyra e të qëndruarit para aparatit. Ai ndiqte mënyrën e ashtuquajtur “Rembrand”,me hije dhe dritë të theksuar,një mënyrë fotografimi që të jepte dorë për dhënjen e kontrastit të fortë dhe për nxjerrjen në pah të atyre vlerave psikologjike dhe tipareve të veçanta të kombit tonë. Në atë kohë ishte në modë metoda “franceze” e fotografimit,me shumë dritë,me një trajtim të lirshëm dhe gazmor. Edhe këtë lloj fotografimi e futi në konturet e jetës shqiptare,i dha natyrën tonë,e shprehu me atë harenë e gazin që ishte karakteristikë për Shkodrën. Në vitin 1910 Keli do të fillojë fotografimin me ngjyra mbi xham diapozitiv autokrom të vënë në jetë nga vëllezërit Lymierë që,pas shpikjes së bujshme të kinematografisë,po arrinin rezultate mahnitëse në fushën e fotografisë me ngjyra. Por, për diapozitivat e tyre,Keli kishte edhe një verjtje të drejtë për një farë përmirësimi që duhej bërë, Fotografitë i rezistonin jo gjatë kohës dhe kjo ishte e meta e diapozitivave autokrome të Lymierëve,gjë që u përmirësua më vonë. Studiuesi Francez Zh.Zhirar në një bisedë me Gegë Marubin do ta përgëzonte atë për këtë konstatim e sugjerim aq të hershëm të Kelit dhe do t’i jipte të drejtë atij. Për Kelin teknika dhe aparati,në shumicën e rasteve, zinin një vend të dytë. Kryesorja për atë ishtë puna me atë që fotografonte. Kjo fillonte që nga një trajtim i kujdesëshëm psikologjik i tij,te makjazhi,në se do të ishte i nevojshëm,dhe te vendosja përpara aparatit. Kontakti i par i njerëzve me Kel Marubin ishte kontakti me një artist. Këtë atmosferë e krijoje porsa shkelje në pragun e studios së tij. Po ajo që të bënte më shumë përshtypjeishte ishte etiketa profesionale e Kel Marubit,grishja e tij për t’i dhënë pozës maksimumin e “shpirtit”,maksimumin e vërtetësisë. Në këtë etiketë profesionale në të vërtetë nuk kishte asgjë artificiale sepse ajo ishte e natyres së Kel Marubit,ishte e shpirtit të tij artistik. Shumë nga këto cilësi do t’i shohim më vonë te i biri i tij,Gega. Në fondin e madhe të Kel Marubit të tërheq vemendjen një fotogarfi tepër e herëshme e tij. Të bën të çuditësh ajo fotografi që do të kërkonte mjete të avancuar teknike. “Nuk ka përdorur prozhektor këtu - thotë Gegë Marubi – sepse nuk kishte. Në vend të tij ka përdorur mjell të imtë gruri rerth kontureve të përsonit.Keli ishte praktik i madh.” Kel Marubi e çoi përpara studion e tij dhe fotografinë në Shkodër me durim të madh,me përpjekje dhe me luftë,duke kontribuar për zhvillimin e fotografisë shqiptare në përgjithësi: Ai luftoi kundër vështirësive ekonomike,luftoi kundër fanatikëve dhe regjimit turk që shikonin tek kel Marubi diçka më shumë se një fotograf që punon vetëm për të jetuar. Dhe kishin të drejtë. Fotografi ynë punën e tij e vuri gjithnjë në sherbim të çeshtjes kombëtare dhe kontributi i tij në këtë fushë është i njohur. Studioja e tij isht kurdoherë çerdhe e lëvizjes kombëtare shqiptare. Dhe ai, një nga ithtarët e saj në zë për rrethin e Shkodrës. Ajo që të bën përshtypje është ideja e tij që ka për fotografinë si një element tepër të rëndësishëm për transferimin e vlerave nga një epokë në një tjetër,nga një brez në një tjetër. 150.000 negativat e fondit Marubi janë një dëshmi për këtë.. Dëshmi është edhe ai regjistër aq karakteristik që titullohet: “ Njerëz në za,sende të kujdesëshme”. Njeriu i parë i shënuar në atë regjistër është Dedë Gjo Luli; po ai u pasua nga dhjetëra të tjerë që fotografoheshin me armët e tyre të luftës për liri e pavarësi,e këta u pasuan me fotografi të marra nga vende dhe ngjarje të shënuara historike; të gjitha këto fotografi do të merrnin më pas vlera të mëdha të paçmueshme. Fondi Marubi është aq sistematik dhe aq i plotë vetëm sepse u nis dhe u grumbullua mbi parimin patriotik dhe jo tregëtar. Nga fondi shohim se është i interesuar K.Marubi për jetën dhe fenomenet shoqërore të kohës. Syrit të tij nuk do t’i shpëtojë as termeti i 1905-sës,po as greva e parë e punëtorve këpucarë e vitit 1902. Syri i tij ka ndjekur me dekada veç kësaj arkitekturën e kohës, monumentet e lashtësisë,florën dhe faunën e zonës,çdo gjë që mundë të rrokte objektivi i aparatit të tij. Mjeshtrinë e Kelit do ta çonte më tej i biri, Gegë Marubi. Ky kthehët nga Franca në vitin 1927,ku studioi dy vjet në “Shkollën Teknike të fotografisë dhe kinematografisë” E fillon punën po me atë zjarr dhe entusiazëm si i ati,po me atë sistematikë dhe dëshirë për të futur të renë dhe të përparuarën në fotografi. Kthimi i tij nga Franca ndjell klientë të shumtë,po edhe për Gegën tregëtia dhe arti janë dy gjera të veçanta. Në Francë fiton nga ana teorike, se praktikën e vërtetë e kishte bërë me të jatin. Praktika shqiptare e Kel Marubit nuk binte më poshtë se ajo që kishte parë Gega në Francë. Edhe ai bën disa ndryshime në studio,me t’u kthyer. Vendos prozhektorin krahas dritës natyrore për të dhënë reflekse të një drite të dytë,po këtë nuk e përdor gjithnjë. Letra e varakut, të cilën ai e vendoste me mjeshtëri,e plotësonte reflektimin në fotografitë e lehta. E tërheq natyra,po e tërheq më shumë portreti. Që në portretet e tij të para bije në sy delikatesa,eleganca,lirizmi,që në të vërtetë ishin cilësi të shpirtit artistik të Gegë Marubit. Emri i tij ndihet brenda vendit dhe jashtë vendit. Merr fletë ndëri me 1936,në panairin e Barit dhe medalje ari në panairin e Selanikut,me 1938. Bien në sy dhe të lënë mbresa të forta etydet e tij fotografike panoramike të asaj kohe. Sidomos një panoramë e Shkodrës e trajtuar në procese infra – kuqe. Këtë lloj fotografimi Gegë Marubi e nisi në vitin 1938. Të një viti përpara janë përpjekjet e tij për fotografinë me reliev,për arritjen e sëcilës ai përdorte dy negativë. Po në vitin 1937,ai hap një ekspozitë me fotografi të veta me material lymier – krom ,lymier me ngjyra dhe me kontraste të forta drite,për natën. Po kështu ai i futet punës për fotografitë e solarizuara,ku ndërrohet sfondi dhe bijen në sy veçanarisht konturet.Krahas kërkimeve në fushën e fotografisë,ai,si i ati, nuk harron funksionin e saj historik dhe vlerat e saj për të ardhmen. E ruan dhe e plotëson arkivin me vlera të reja.,është sistematik dhe i kujdesëshëm ashtu si i ati,përpiqet të ketë në qendër të vëmendjes së tij gjithë jetën e qytetit dhe të rretheve të Shkodrës. Fototeka aq e pasur e qytetit të Shkodrës me 250.000 negativa është frut i punës shumëvjeçare të familjes Marubi dhe të fotografëve të tjerë shkodranë. Si në një libër historie (fotografia e parë e Marubëve datohet me 1865),në të mundë të “lexosh” për përpjekjet që ka bërë populli ynë gjatë më shumë se një shekulli,për çlirim kombëtar e shoqëror,ruajtjen e pasurimin e kulturës kombëtare e prosperitetin e vendit.

Burimi: Skender Drini, “Shkenca dhe jeta”,Nr.2,1981

by Sponsored content

Fotografia Shqiptare

Fotografia Shqiptare

Re: Fotografia Shqiptare

MARUBËT DHE FOTOGRAFIA SHKODRANE

Re: Fotografia Shqiptare