DIALEKTET E GJUHËS SHQIPE

Dy dialektet kryesore të gjuhës shqipe janë Gegë në veri dhe Toskë në jug, të ndara afërsisht nga Lumi Shkumbin. Gegnishtja dhe Toskërishtja janë degëzuar për së paku një mijëvjeçar, dhe format e tyre më pak ekstreme janë ndërsjalltazi të kuptueshme. Gegnishtja ka nën-variantet më të dallueshme, prerjet të cilat janë lloje më veriore dhe lindore, që përfshinë ato të qyteteve të Shkodrës, rajonin e Ish Republikës Jugosllave të Maqedonisë verilindore, Kosovën (në ish Jugosllavi), dhe fshatin e izoluar Arbanasi (jashtë Zarës) të bregut të Kroacisë, Dalmacisë. “Arbanasi” i themeluar në fillimin e shekullin XVIII nga refugjatët nga rajoni rreth qytetit bregdetar të Malit të Zi, Tivarit, ka rreth 2,000 folës të gjuhës shqipe.Të gjitha dialektet e folura shqipe në enklavat italiane dhe greke janë variantet e toskërishtes dhe duket se janë të lidhura më së afërmi me dialektin e Çamërisë në jugun e largët të Shqipërisë. Enklavat Italiane- rreth 50 fshatra të shpërndarë - me siguri janë gjetur nga emigrantët nga sundimi i Turqisë në Greqi. Disa dialekte të largëta dhe të izoluara të origjinës jugore të Toskërishtes fliten në Bulgari dhe Trakinë Turke por nuk kanë datë të saktë. Gjuha ende përdoret në Madritsa, Bulgari, në kufirin afër Edirnesë, dhe në përfundim të këtij fshati që po mbijeton në Mandres, afër Kilkis në Greqi, që daton nga Lufta Ballkanike. Një enklavë Toskërisht afër Melitopolit në Ukrainë shfaqet vendosja e fundme nga Bullgaria. Dialektet Shqiptare nga Istria, për të cilin ekziston një tekst, dhe nga Sreim, për të cilin nuk ekziston asnjë tekst janë zhdukur.

Dy dialektet kryesore te gjuhes shqipe janë gegë në veri dhe toskë në jug,të ndara afërsisht nga lumi Shkumbin.Gegnishtja dhe Toskërishtja janë degëzuar për së paku njëmijëvjeqar,dhe format e tyre më pakekstreme janë ndersjelltazi të kuptueshme.Gegnishtja ka nënvariantet më të dallueshme,prerjet të cilat janë lloje më veriore dhe lindore,që përfshinë ato të qyteteve të Shkodrës,rajonin e Maqedonisë verilindore,Kosoven dhe fshatin e izoluar ARBANASI(Jashtë Zarës) TE BREGUT TëKroacisë,Dalmacisë:Arbanasi i themeluar në fillimin e shk.XVIII nga refugjatet nga rajoni rreth qytetit bregdetar të Malit të ZI;Tivarit,ka rreth 2000 foles të gjuhes shqipe.Të gjitha dialektet e folura shqipe ne vendbanimet arbëreshe,italiane dhe greke janë variantet e toskërishtes dhe duket se janë të lidhura së afërmi me dialektin e Çamërisë ne jugun e larget të Shqipërisë.Vendbanimet arbëreshe italiane,rreth 50 fshatra te shperndare jane gjetur nga emigrantet gjatesundimit të Turqisë në Greqi.Disa dialekte te izoluara te origjines jugore të toskërishtes fliten ne Bullgari,Trakinë turke,por nuk kanë datë të saktë.Gjuha ende perdoret ne MADRISTA,Bullgari ne kufirin afer Edirnesë dhe ne perfundim të këtij fshati qe po mbijeton ne Mandres,afer Kilkis ne Greqi,qe daton nga lufta Ballkanike.Njevendbanim toskerisht afer Melitopolit ne Ukrainë shfaqet vendosja e fundme nga Bullgaria.Dialektet shqiptare nga Istria,per te cilin ekziston nje tekst,dhe nga Sreim,ku tekstet jane zhdukur.

Prej nga vi une :
LIPJANI VERSION:
Jom tu nejt te shpija e Razes edhe jom tu e pi ni cigare Marllboro te lehte se me ka bo nervoz njona.Je ka bohesh thu ti s'po t' ha per mu t'shkretin e une jom ka i fshi lot't me mongt e dukserices. Ti po m' doket ki dicka lidhje me dushmana. Une per qato e lash e pshurra nto qat forumin....
Po ni llafe po thojne Naki u plak. Ku jom plak bre kur ala as 50 vjet s'i kom bo. Kur t'vjen hana e mevludit i mushi 50. Kshtu ka thone edhe inxhja Mihane, ajo qe ka lind ne te njejten bollnic me nanen teme.
Ti njeri i kishe thone ne forum se Naki se ka as ni dit shkoll t'kryme. Oj katunare, une I kom kry dy vjet ne Xhevdet Dod bashke me Ferizin e Hajdarit!
Di me fol italisht perfekt! E kom msu kur erdhen me nejt kta t'KFOR-it n'shpi temen se ma zojshin kanihere Razen kur une s'isha n'shpi. Qi sem besoni, ngom qa po t'thom:
Per dashnin tone jom gati mu kap me cilindo klloshar.
Qikaq muj me t'thon oj Katunare. Ndaq me m'ngu ngom, mos daq ... shko bre n'lesh
Peace njeri, selam nga Lipjanit

"...Vallahi boll mir e ki. Qaj njeri pram n'kome t'bashkume boll shum e ka lyp me ja kajt nanen. Qysh si vike marre kaurrit me rrejt qashtu para krejt botes. Qka ju kishin tek aq shum ato kisha, u zgerdhijke me ata dham t'rrall si t'grabujs he kumonat e kishs i rafshin mi kry. Po dushmani asht dushman e spritet kurr mir prej ti.
Po nejse, bahet mir me mixhen se kur s'ka ku shkon ma keq at'here dredhet per s'miri. Ishalla thmija jone jan shnosh e rahat e presin selametin se na pasha bacen e hangrem tonen".

Ja pra, keshtu do dukej nje monolog ne dialektin e podgurit (rrethina e Istogut).

...sidomos caullt e vendit ton - gjithher kan qën t'trembët pi hajdutit. Caulla qi qan pi dëni vuji t'mbrendshëm e pakuptaume për print t'paditshë, osh qetsau pi frigës hajdutit - Pshshsht! Qe hajduti! A e she?! U, qiqe, sa e ka sajnin! - ene pi ktajnve përshpërajmeve t'nënojës, me nji traukje vorri, sajll sajt terri i xhomit, caulla mterrohët, she për nime nji saj t'paramendaum, zemra - si e nji zogit n'grusht t'njerit pa mshajr - trokit,trokit, traukët s'qami ene e ze gjumi. Ene nënoja e knaqt n'fund fin...

Harrova të përmend se, Ky ishte dialekt i fshatit më të afërt të Shkupit me emrin Dreçnajcë, ku sot mban krejtësisht emër tjetër me pak shtëpi dhe me popull të zbritur nga malësia.
Sot ky dialekt përdoret në qytet nga të vjetrit Dreçnajcasit (si unë) =] dhe zihet si e folura e Shkupit.

Oj taj nause po ka nihere ene vjera e ka majer se taj gjithe diten vetem tv ene muzik ngjojsh kurnise nuk punojsh , diten flish naten flish kurni hajer vjehra nuk pa pi tauj , mos u bon dembele , po ngrau ene kape netllen fshoj ato pajakat xhi jan bo ataj te oda e misafrive ma frajk hajde ma filall...
Ene si tngrajhesh me sabah kape koven shko te lopa , mjele ene zije tomlin boni ago babes ni pershesh me tomel ene li pak atij burrit tond pak t'paje se gjinafi ene aj do vaje pi pune ska xhi t'haje ..
Pak çoj ene asaj kojshikes Hazbices se ajo nuk e mjelen lopen se di pjelle ......
Xhi do jese bone kos se do ham per dark ...

Naki wrote:Oj taj nause po ka nihere ene vjera e ka majer se taj gjithe diten vetem tv ene muzik ngjojsh kurnise nuk punojsh , diten flish naten flish kurni hajer vjehra nuk pa pi tauj , mos u bon dembele , po ngrau ene kape netllen fshoj ato pajakat xhi jan bo ataj te oda e misafrive ma frajk hajde ma filall...
Ene si tngrajhesh me sabah kape koven shko te lopa , mjele ene zije tomlin boni ago babes ni pershesh me tomel ene li pak atij burrit tond pak t'paje se gjinafi ene aj do vaje pi pune ska xhi t'haje ..
Pak çoj ene asaj kojshikes Hazbices se ajo nuk e mjelen lopen se di pjelle ......
Xhi do jese bone kos se do ham per dark ...

Më pëlqeu... është Dialekt Tetovarë, ku e njoh dhe flas mirë... =]

Naki, tashi e pe dallimin e dialektit shkupjanas me ate tetovarë, nga shkrimi im më lartë!

Naki wrote:Oj taj nause po ka nihere ene vjera e ka majer se taj gjithe diten vetem tv ene muzik ngjojsh kurnise nuk punojsh , diten flish naten flish kurni hajer vjehra nuk pa pi tauj , mos u bon dembele , po ngrau ene kape netllen fshoj ato pajakat xhi jan bo ataj te oda e misafrive ma frajk hajde ma filall...
Ene si tngrajhesh me sabah kape koven shko te lopa , mjele ene zije tomlin boni ago babes ni pershesh me tomel ene li pak atij burrit tond pak t'paje se gjinafi ene aj do vaje pi pune ska xhi t'haje ..
Pak çoj ene asaj kojshikes Hazbices se ajo nuk e mjelen lopen se di pjelle ......
Xhi do jese bone kos se do ham per dark ...

Po e kaloj ne dialektin e Gjirokastres
O nuse po nanjehere e ka mire vjerra se ti tere diten vetem muzike degjon, fare nuk punon naten gjume , diten gjume kurre hajer nuk pa vjerra na ty, mos u ben demele , po ngrehu e merre koven e laje e fshi pllakat tek dhoma e miqve pastaj hajde..
Dhe kur te ngrihesh ne sabah merre kusine shko te lopa e mile lopen dhe zieje qumshtin, bei babes nje pershesh me qumesht dhe lei dhe pak te pi burri ten se gjunah se dhe ai do iki ne pune s'ka ca te haje...
Pak coi dhe asaj gjitones se dhe ajo nuk e mjel lopen se e ka per te pjelle
Ate qe ngelet pikse kos se do hame per darke....

Interesante kjo tema me dialektet! Jemi te gjithe shqiptare dhe me raste mezi e kuptojme njeri - tjetrin. Fale jush po mesojme ca!

Qen i vetër çobani, ngarendë leprajt napër mal, deri sa u ka llabajt thell n'to... e masandej u zgjau, se vet ishte hup dikundë.
Tu çullau rrethit, pa nji grumbull kocka, ene ndajf hapa t'nji kafshës egër - ish nji uk qi ju afrojke kadale...
Gjit boj shtaj une? - u mendau n'viti, ene e mur frajk nji koc pi atajnve ngat, e najsi ti fole - tu e dit se uki e ngjonte.
Uhh sa i shajshët qonka ki uk, e leje mo ta gjej ene nji qetër si ki!
Kur e ndajf kët uki, najsi t'ik pi ataj i frajgët... majrpo kejt kët, e kish pa nji majmun qi rrajte me nji dru, ene vendosi ta kodoshe qenin te uki... u gjut ta mbraje ukin ene ti kallxoje!
Kur e pa qeni, qi majmuni kcejke pi ndeg e ndeg, e ndjef qëllajmnë e majmunit ene u ngjut ta mbraje... e pa se si ja shpjegon kejt ndodhinë ukit, u thkaj met ngjutme prap nat vend ku ke ma para, ene veq prajtke çdo hap t'ukit.
Kur u afrau uki ngat sa mundkë me i ndaj fjalët, qeni vetër tha:
E ku osh ai majmun mo? Qe nji or e çova t'ma berre ukin, ky ala kurkund!


Konkluz: "mos u nguc me qen t'vetër, se njohuraja ene ditunaja fitoën me kalajmnë e koës"
Konluz II: "gjit do qit bojsh, gjithherë du gjindët dëni majmun n'rreth, qi do dëshmojë gjithsend"...

(besoj se më kuptuat) =D

Arni-y, shume i bukur e lexova disa here. Po nga cila treve eshte ky dialekt. Shkupi apo jam gabim?

Naki wrote:Arni-y, shume i bukur e lexova disa here. Po nga cila treve eshte ky dialekt. Shkupi apo jam gabim?

Po, është dialekt që e flasim neve në shtëpi, dhe i takon dialektit të Shkupit!
ky dialekt i fshatit të lashtë Dreçnajcë, nga fshatrat tjerrë të rrethinës së Shkupit kan dallime të vogla të fjalëve, por në global thuajse është i njëjtë!