Mitologjia shqiptare

Shkruan: Mark KRASNIQI


Të bardhat janë një lloj shtojzovallesh, vajza të bukura, pra, diçka si zanat. E Bukura e Dheut, edhe kjo është njëfarë zane. Kjo figurë mitologjike është e njohur jo vetëm në Ballkan, por edhe në botën arabe, nga duhet të ketë ardhur ndër ne. Dragoi, kuçedra, syri i keq, lugati, shtriga, etj.


Për të dhënë një pasqyrë më të gjerë, më të plotë të mitologjisë së një populli, nevojitet kohë më e gjatë dhe punë sistematike hulumtuese në terren në vise të ndryshme, përveç studimit të literaturës ekzistuese për këtë temë shumë të gjerë dhe shumë të lashtë. Ndër ne, mjerisht, nuk ekziston ende të paktën një sprovë konkrete, për të përmbledhur në një botim botën mitologjike shqiptare, e cila është shumë e pasur dhe, në disa vise, e ruajtur dhe e gjallë deri më sot. Por, megjithatë, materiale të mbledhura, vështrime dhe studime fragmentare kemi, qoftë nga autorë të huaj, qoftë nga njerëzit tanë të aftë për këtë punë. Të dhëna dhe analiza më të plota gjenden në veprat e albanologëve të njohur, siç ka qenë, p.sh., Hani, Nopça, Durham, Lamberci, dhe shumë të tjerë. Autorë shqiptarë dhe mbledhës të materialeve të mitologjisë sonë popullore ka shumë, të cilët në revista të ndryshme (p.sh., "Leka", "Hylli i Dritës", "Drita" etj...), ose në botime të tjera kanë dhënë kontribut të vlefshëm për njohjen dhe ruajtjen e kësaj pjese të rëndësishme të kulturës shpirtërore të popullit tonë. Punën më të madhe për këtë e kanë bërë etnografët tanë pas Luftës së Dytë Botërore, qoftë me kontributet e tyre të vlefshme shkencore të botuara në revistën "Etnografia shqiptare", "Kultura Popullore", e materialeve në Institutin e Kulturës Popullore. Gjithsesi, shtrohet nevoja e botimit të një vepre më të gjerë, në të cilën do të paraqitej, të paktën në vija kryesore, mitologjia e popullit shqiptar, e cila, në kushte të reja ekonomike, kulturore dhe përgjithësisht shoqërore, ka humbur fare rolin e dikurshëm të saj dhe së shpejti mund të qitet në harresë përgjithmonë. Kështu do të varfërohej historia e kulturës së popullit tonë. Nga shumë punime të autorëve tanë e të huaj, këtu po përmendim vetëm dijetarin tonë të shquar prof. Eqrem Çabejn (1908-1980), i cili qysh në vitin 1939, ka dhënë një pasqyrë të shkurtër, por të qartë, të mitologjisë sonë popullore, botuar frëngjisht në revistën "Revue international des etudes balcaniques", nga e cila po paraqesim vetëm disa të dhëna dhe mendime të tij, të cilat ai i ka zgjeruar dhe shqyrtuar më vonë edhe në botime të tjera të ndryshme.
Në besimet popullore, thotë Çabej, ruhen shumë figura të moçme, të cilat në mitologjinë tonë paraqiten me emër të ri dhe me disa ndryshime kuptimore. Në mitologjinë tonë shpesh përmenden "hijet", si figura mjaft të papërcaktuara, por gjithsesi me kuptimin e një demoni, të një fantazme. Në Kosovë me fjalën "hije", në kuptimin mitologjik, mund të përfshihen demonë të ndryshëm, por para së gjithash - bota "andej varrit", të vdekurit, zakonisht shpirtra të ligj. Balozi i detit përmendet në folklorin tonë mjaft shpesh. Në Kosovë ka kuptimin e një përbindshi. Të bardhat janë një lloj shtojzovallesh, vajza të bukura, pra, diçka si zanat. E Bukura e Dheut, edhe kjo është njëfarë zane. Kjo figurë mitologjike është e njohur jo vetëm në Ballkan, por edhe në botën arabe, nga duhet të ketë ardhur ndër ne. Dragoi, kuçedra, syri i keq, lugati, shtriga, etj., personazhe këto mitologjike, të njohura ndër shumë popuj. Këtu po përmendim vetëm disa qenie të tjera të kësaj sfere si i paraqet Çabej, të cilat në Kosovë njihen pak ose aspak, të paktën me emrin përkatës. Kështu, p.sh., në Kosovë nuk dëgjohet për Erretat e Sheut, të cilat Çabej i përmend sipas të dhënave të albanologut gjerman Lamberc. Gjithashtu Dhamsuta është ndër ne e panjohur. Kështu u quajka në viset tona veriore "një pelë përrallore, me në shpinë kalorësin të quajtur Dhevështruesi". Tek arbëreshët e Italisë ekziston Fata, e cila duhet t'i përgjigjet zanës ndër ne. Në gojëdhënat e zonës së Përmetit përmenden Floçkat, vasha të bukura me flokë të gjata, që mendohej se rrinin në ujëra e në puse. Edhe Kshetrrat ose Kshetzat, ishin të ngjashme me Floçkat. Hyjrija e Detit është një lloj sirene, pastaj Xhullitë e Judi, janë figura të njohura në zonat tona të veriut, por edhe ndër bullgarë e rumunë. Karakonxholli është figurë mitologjike ndër ne, e ardhur nga mitologjia turke. Në Kosovë njihet me emrin "Kallakonxhë", e cila udhëtarin e huton, ia mjegullon mendjen dhe nuk di të orientohet në hapësirë. Gogu, Sanagogu ose Herri është njëlloj xhuxhmaxhuxhi, shkurtabiqi ose kokërrmeli. Figura mitologjike më pak të njohura janë gjithashtu Mëmëdreqja, lloj përbindshi në bestytnitë e hershme ndër shqiptarët (arbëreshët) e sicilisë në Itali, kurse në besimet e tyre në Kalabri Manaqeli ka qenë njëlloj hijeje. Nuset e Malit dhe Orët e Malit kanë qenë lloj zanash, emri i të cilave rrallëherë zihej në gojë. Emri i tyre ishte tabu (i ndaluar), prandaj zëvendësohej me emërime, si p.sh., "Qofshin të bardha", "Ato të lumturat", "Ato të mirat" etj., siç thuhet në Kosovë. Në viset e veriut Shurdhi ka qenë demon i rëndësishëm. Në mitologjinë e trakëve të vjetër ky ishte hyjni e motit të keq. Figurë e ngjashme me Shurdhin, në veri ka qenë Verbti. Gjarpri i shtëpisë në disa vise quhet Vitore. Në mitologjinë e shqiptarëve të Çamërisë Vitoret ishin tri Fatitë që mendohej se i vinin foshnjës te djepi natën e tretë të lindjes dhe ia caktonin fatin që do të kishte në jetë. Emri i vitores në thelb është vejtore, "ajo që end pëlhurë, endëse, emër që del edhe me trajtën vektore", - pra, ato ishin endëse të pëlhurës së jetës. Zana - në mitologji është simbol i një vashe me bukuri të pashoqe. Ky emër rrjedh prej hyjnisë romake Diana - hyjnia e pyjeve dhe e gjuetisë.
Huazimi i figurave mitologjike në popujt e Ballkanit dhe më gjerë ka qenë i ndërsjelltë, duke bërë edhe përshtatje të ndryshme në emër, e disa raste edhe në kuptim. Kjo dukuri është që nga koha antike. Kështu, p.sh., Zeusi, hyjnia kryesore helene (greke), ndër shqiptarët gjithashtu merrej si hyjni, ndoshta me më pak rëndësi se siç e kishte në Greqinë antike, dhe me emër të vendit Zojz. Edhe hyjnesha romake Diana ka qenë e njohur në mitologjisë ilire dhe trakase, ndoshta më me pak autoritet se te romakët, por prapë me kurorë hyjnie. Mitologjia jonë është tepër e ngarkuar me figura e besime të ndryshme. Përkundrazi, ilirët - të parët e shqiptarëve, duket se kanë qenë më realë ose të paktën më racionalë në këtë pikëpamje. Ata besonin në fenomenet e natyrës. Për ta zot ka qenë, para së gjithash, dielli, pastaj hëna, ujët, rrufeja, bubullima, shiu, zjarri etj. Pra, ilirët besonin në trupat qiellorë dhe në fuqitë natyrore, të cilat ndikonin për të mirë ose për të keq mbi jetën e veprimet e tyre të përditshme. Mitologjia e të parëve tanë të lashtë, pra, nuk ka qenë e ngarkuar me shtriga, lugetër, magji, etj., të cilat u shfaqën ndër ne shumë më vonë.
Profesor Çabej ka botuar në revistën "Yllyria" një studim tjetër mbi zakonet dhe doket e shqiptarëve, ku, përveç të tjerash, shpjegon edhe disa të dhëna mitologjike, sidomos prejardhjen e figurave dhe dukurive të ndryshme të saj. Më vonë (më 1942) ka botuar një studim të posaçëm me titull "Diana dhe Zana", dhe më 1972 artikullin "Disa figura të besimeve popullore shqiptare". Ai, ndër të tjera, thoshte se qysh te Gjon Buzuku (shekulli XVI) përmenden në "Mesharin" e tij "gjigantët" - fantazma me shtat të gjatë e natyrë luftarake. Ai gjithashtu përmend fjalën "hije" me kuptimin e një fantazme tjetër. Edhe në veprat e Pjetër Budit (1566-1622) ka elemente të besimeve tona popullore. Në veprën e Pjetër Bogdanit "Cuneus prophetarum" më 1685, shfaqen zanat si figura mitologjike. Nga fjala "gjigant", të cilën e përmend Buzuku, vjen fjala "vigan" që është sot e përhapur në gjuhën tonë, me kuptim të njeriut me shtat të rritur, të lartë, të zhvilluar.
Në Mirëditë, shkruan Çabej, ekziston një figurë mitologjike me emrin kuptimor "Dheveshtruesi", i cili "në net pranvere vë veshin tek dheu, për të dëgjuar a vjen njeri për së largu dhe a gjëmon ujët e nëndheshëm. Ai gjithmonë shkon kaluar në vithe të "Dhamsutës", një pelë e pagojë që kalon nëpër male e dete dhe shpie larg e larg atë që do të shpëtojë me anë të saj". Në Dukat të Vlorës, në malësitë e Labërisë, besohej në një lloj zane shtatgjatë, të cilën e quanin Suta "drenusha" dhe përfytyrohej në trajtën e një lope.
Ndër shqiptarët e jugut, në Toskëri, mali i Tomorrit (2418 m) ka kuptim mitologjik dhe mbahej mal i shenjtë. Në majë të tij jetojnë gjallesa mitologjike, një zog i shenjtë, hyjni të ndryshme. Njerëzit bënin be mbi këtë mal si në një gjë më të shenjtë e më të shtrenjtë "për Baba Tomorrin", "për të mirin Tomorr". shumëkush, nga frika e respekti, as emrin nuk ia përmend, por thonë "ai" dhe bëjnë be "për atë çukë".
Figura, personazhe mitologjike ndër ne ka shumë, siç shihet edhe nga kjo që u tha më sipër, por besimet dhe ritet magjike në kuadër të mitologjisë, gati që as nuk mund të numërohen, sepse çdo krahinë, çdo zonë, bashkësi etnike, fisnore, fshatare, familjare, etj., mund të kenë disa veçori, disa besime e bestytni, disa "bidate" ose zakone, të cilat nuk i ka tjetërkush. Madje, edhe njeriu si individ mund ta ketë botën e tij vetjake nga sfera e magjisë dhe e mitologjisë në përgjithësi. "Tim për shpi, adet për njeri", thotë populli. Mitologjia është pus pa fund, të cilit nuk i shteret kurrë ujët. Prandaj, si u tha më parë, edhe me këtë rast mund të japim vetëm fragmente nga kjo fushë e gjerë e kulurës shumë të lashtë, më të lashtë se çdo religjion dhe çdo normë tjetër morale të kodifikuar, në çfarëdo mënyre, qoftë nga çfarëdo bashkësie të shkallës primitive ose të përparuar kudo në botë.
Zakonet e ndryshme me ceremonial të caktuar, veprimet magjike, në shumicën e rasteve lidhen me stinë të motit, me festa, me ditë të shënuara, me pjesën e caktuar të ditës, pastaj me vend ose me objekt të caktuar. Disa "adete" bëhen në pranverë, disa të tjera në vjeshtë, disa ditën e ndonjë feste, të tjerat ditën e martë, të premte, etj., kurse disa paradite ose në mbrëmje, sepse "ashtu duhet", disa zakone lidhen me një kodër, me një lis, me varre, me vende të shenjta ose të nderuara, dhe kështu me radhë. Disa lidhen me fillimin ose me mbarimin e shumë punëve.

Me falni por qe kur u privatizua telekomi interneti ne linjen time me albtelekom hyn me 20 kbit per sekonde. Pra as nuk mundem te hap emailin.



Ja disa gjera qe duhet te ndryshojne serisht



Mitologjia nuk eshte as letërsi as folklor.Por nje shkence qe lidhet me etnologjine pra me popullin. E ne se doni nje fe qe i perket drejtpërdrejt popullit dhe jo kishave apo xhamive mbare boterore cdo popull is ka edhe shpirtin ka edhe mitologjine e tij.



Te fala Martin MATO

Etnokultura eshte shpirti e mendja e popullit, eshte menyra e jeteses se tij, e krijuar e zhvilluar ne shekuj prej tij.Ajo shpreh vetorganizimin, kompkatesine, sigurimin e ekulibrit social nder e shekuj e ne gjenrata te ndryshme.kjo etnokulture na zbulon te kaluaren dhe pa e mesuar, pa e kuptuar mire ate nuk mund te kptojme e ndertojme te sotmen e te ardhmen.Mendje te ndritura nuk e kane quajtur pa arsye etnologjine si disiplina me humane ne shkencat humanitare.Ajo eshe psikologjia e vertet e popullit.

Meqe interesi eshte kaq i rritur per historine errenjeve tona te perbashketa shpirterore dua qe te shtroj nje pyetje a kane vlere mitet per ditet e sotme?


A ka ndonje mendje ndokush?
Pershendetje te gjitheve Martini

çdo gje ne kete bot ka vlerat e saja , pra as gja nuk eshte e pa vler
e"aq me teper vlerat e nje kombi aqé te lashte siç eshte kombi shqiptar

Duke shetitur pak neper forum pashe qe Naseri flet se eshet gashi i drurit apo i gurit.
Mbetemi gjithmone tek pyetja ne se mitologjia popullore ka rudimente edhe per te sotmen.


Pershendetje Martin MAto

Martin,
Te jem real smarr vesh shume rreth fiseve e kam me te degjuar nga babi qe me thoshte se jemi gash i gurit lal.Ne Kosovë kemi 12 fise , por nuk e di se si është ne trojet tjera shqiptare ( Shqipëri, maqedoni, mali i zi ) ?? !!!
Ja këto janë 12 fiset ::
Hoti,
Gruda,
Gashi, ( cilit i takoj edhe unë )
Berisha,
Krasniqi,
Thaçi,
Kastrati,
Bytyçi,
Kelmendi,
Shala,
Shoshi dhe
Morina.
Ja disa informacione te cilat i gjeta ne internet

Ne Malsi te madhe (Malsi te Shkodrës) fis i parë është Hoti,Gruda,Kelmendi,Shkreli dhe Kastrati.
Kurse ne Malsi te Dukagjinit gjithmon ka qen Gashi fis i parë.Ali Ibra i pari i fisit.Tani është Krasniqja,fisi qe me se shumti ka dhen martir për kombin shqiptar.
Kan qen 4 vllezer te ardhur diku nga Hercegovina dhe jan vendosur ne rreth te Shkodrës.Hoti,Gashi,Krasi dhe Vasa.
Gashi dhe Krasniqi kalojn ne fen islame,kurse Hoti dhe Vasoviqi ne at krishtere.Hoti Katolike e Vasoviqi orthodoks malazes

Kucedra e dragoi

Kucedra shfaqet ne perfytyrimet e popullit ne dy rorma: E para eshte nje perbindesh i stermadh ne paraqitjen e nje gjarpri, te nje ngjale, te nje breshke, te nje bretkoce a te nje hardhuce.Banon ne vende me uje: ne shpella ne liqene nentokesore e komunikon me boten e jashtme nepermjet gurrave, nepermjet vrimave nga del uji prej mali, nga shkembi: banon ne liqene e keneta, ne det.Ne shpelle a ujembajtes ajo thith bereqetet e gjerat ushqyese te fshatit.Keshtu rritet e leviz me veshtiresi: i hiqet lekuranga guret e shkembit e besohet se disa gurra rrjedhin shpeshehere te skuqura me gjak Kucedre. Kucedrat u ndalojne njerzve ujin e burimeve a te liqeneve, shkaketojne thatesire e keshtu demtojne bereqetet e bagetit e vendit.Per t'i leshuar ujin banoreve duhej t'i taksnin nga nje njeri, ne raste te tjera bageti..Burra "me pune" (Dragoi) kane vajtur me guxim e trimeri, kane mbytur Kucedren, kane prapesuar flijimet dhe kane cliruar ujin e popullit.Besonin se Kucedra e kishte koken ne maje te malit dhe bishtin ne det a ne ndonje lum aty afer:" koka e Kucedres ne Maje te Veles e bishti ne lume te Fandit".
kucedra mund te jete dhe nje grua e vjeter, e madhe.Te qenet Kuceder mbahet e fshehte.Kucedra njeri ashtu si dhe ajo rreshqanor, gjithnje femer, shkakton furtuna e bresher qe prishin bereqetet , shembin vendin, shkaktojne permbytje.Kuceder rreshqanor behet ai gjarper a bolle qe nuk e ka pare gje e gjalle per disa vjet: diku caktojne tre vjet , dike 7, 9,12, diku thone se nuk duhet ta shoh njeri per 50 a 100 vjet qe te behet Kuceder.Kucedra grua lind e tille, por ne nje familje ku te paret e saj kane shkelur kuroren brenda tre gjeneratave vertikale, nga ana femerore.

Dragua mund te jete me shume njeri, gjini mashkullore gjithnje: po dhe dash, ka , kendez, cinzami, po cjapi jo ne asnje menyre.njerzit a gjallesat lindin Dragua, ata kane force te mbinatyrshme.Njeriu Dragua lind me kemishe vesh e me "flete" a "krahe" te sqetullat. Dragoi eshte i tille per te luftuar kunder Kucedrave qe bien shkaterrim ne jeten e njerzve.Dragojte ne ndeshje me Kucedrat fluturojne nga nje mal ne tjetrin.Ku ka Dragua ka mire perparim familja, fisi, fshati e krahina.Njerezit e permendur si luftetar te degjuar besohet se kane qene Dragoj.Nje nga vecantite kryesore te Dragoit eshte trimeria.Eshte i lindur per ndeshje te medha.Ne disa raste duke qene Dragua as pushka nuk e ze.Ai fluturon ne kembe ose me kale nga shkembi ne shkemb e atje kane mbetur, sipas besimeve, dhe gjurmet e kembeve te tij te dukshme, te kalit a te zagarit te tij.

martin mato wrote:Meqe interesi eshte kaq i rritur per historine errenjeve tona te perbashketa shpirterore dua qe te shtroj nje pyetje a kane vlere mitet per ditet e sotme?


A ka ndonje mendje ndokush?
Pershendetje te gjitheve Martini

Z. Martin Mato vertet qe lind kjo pyetje dhe nese me lejon kjo eshte pergjigjja:

Ne vleresimin e ketyre figurave duhet te marrim ne konsiderate se ato gjate shekujve nuk kane mbetur statike, por kane qene ne evolucion te vazhdueshem, madje per me shume shekuj jetojne si mbijetesa te cunguara te botes se lashte, po dhe te transformuara.
Ndoshta sot njihen me emrat , "e mira dhe e keqja"

Verejtja eshte shume me vend. ne kete rast do te duhet te bejme shume kujdes qe te jene jo larg njeri tjetrit tre faktore
1 veshja e fjales( pranon edhe trajta)
2. mjedisi
3. kuptimi
Dhe personalisht shtoj ketu egzistencen ne varjante
dhe fiksimin ne tekste pergjithsisht konservative ose dokumentime te hershme.
Mendoj se nuk eshte nje gje e thjeshte te germosh ne mitologji shqiptare.
Martin Mato

Sot zbulova nje faqe ne ndertim per mitologjine shqiptare ne anglisht

http://www.albanianmyth.org/mythology.html

---

In Albanian mythology, Gjergj Elez Alia was a great warrior who had fought against enemies of all kinds. He had nine wounds on his body and lay suffering for nine years in his house and everybody had forgotten him. Only his sister took care for him night and day for nine years. Then news came that another enemy, Balozi i Zi (black knight) had come from the sea and was killing people and destroying villages every day. One day Gjergj felt some drops of water on his face and thought that his house had become so old that the rain was coming in. His sister told him that it was not the rain, but her tears on his face. She told him that Balozi had requested her and sooner or later would come to get her. Gjergj then told her to take his horse and make it ready for war, as he was going to fight against the horrible Baloz. He met Baloz the next day and had the fight; Gjergj was victorious. He returned home to his sister and as they hugged with joy, both their hearts stopped beating and they died instantly together. They were then buried in the same grave and the place was never forgotten. Everyone that passed by stopped to remember his great actions.

nuk jam shume dakort me te gjitha sa po fus por ne se nxisin deshiren per pjesemarrje le te jene aty

---

Enji - He was the god of fire & war. He's equivalent in Greek & roman mythology might be Ares/Mars. He's equivalent in the Norse mythology is Thor. It is from this god that our week day e enjte (Thursday) comes from. This is interesting since Thursday in Germanic languages, is named after Thor/Thur, the god of war. Obviously, Enji must've been important to our people since we named a week day after him!

Prema - She was the goddess of fertility/birth. Her equivalent in the Greek mythology is Demeter. She is also honored with a week-day; e premte (friday). This is also interesting since the Germanic people have also named Friday after their fertility goddess, freya; examples are Freitag in German, Fredag in Scandinavian languages and Friday in the English language.

Anzotica - This was a goddess that in terms of belief, seems to have been restricted to the Illyrian tribe of the Liburnae. She's the Illyrian equivalent of Aphrodite/Venus! I believe that the middle of her name, Anzotica, is clearly connected with our word zot, god!

Ica/Ika - Another goddess of the Illyrians. I'm not quite sure what this goddess stood for. And could it be that her etymology is related to our word ika or ikje (flee or flight)?

Bindus - The god of water, the equivalent of Poseidon or Neptune. This god was especially worshipped by the Illyrians of the Iapod tribe (Japod?t).

Vidasus - Like Bindus, this Illyrian god was also the protector of water-sources. Apparently, he was always in company with the goddess of hunting (our equivalent to Artemis), Thana.

Thana - She was the goddess of hunting. I suspect that the etymology of her name is connected to our word tharje, i.e. withering, death. Afterall, hunting means death (of animals), so it wouldn't be surprising if that's where her name originates from. This, in turn, can be connected to the Greek word thanatos, death.

Dualos - The god/goddess of whine. It's clearly connected to our word dejur - to be drunk! This in turn, is of an old IE-root, since the word is also present in old Gothic, dwals, which has the same meaning as dejur!

Surd - The god of wheather. I'm just wildly speculating here, but wheather/wind equals to noice, and sometimes bad noice. Noice of high level in turn can make us deaf; could it be that it's from here that our word shurdh?r (deaf) stems from? We often use the term 'mos m? shurdho' when our ears hurts from an example, screaming ... ?? Or is it a Latin loan-word?

1. Djall
The Albanian name for the devil. Another name for the devil in Albanian is dreqi, from the Latin draco (dragon).


2. Bukuri e qiellit
Albanian name for the Christian God.


3. Ljubi
The Albanian demoness who will dry water courses in the land if no virgin is sacrificed to her.


4. En
Among the ancient Albanians the term for god in general, but also the name of the supreme god. The word en survived in enj?t?, the Albanian word for Thursday.


5. Kukuth
Ancient Albanian female demons of sickness who spread the plague. The spirit of a deceased miser, who cannot find rest, and who does much evil, is also called Kukuth.


6. Ora
An Albanian protective spirit. Every person is assigned an Ora at birth. Those who are courageous and diligent have one with a white face. Those who are cowardly and lazy have an Ora with a black face.


7. Fatit
South-Albanian female deities of destiny, similar to the Greek Moirae. These three goddesses appear at the cradle, on the third day after the birth of a child, to determine the child's fate.


8. Stihi
A female demon in south Albanian belief. She is represented as a fire-breathing dragon guarding a treasure.


9. Perendi
The Albanian thunder god of Illyrian origin. He is the consort of Prende, the goddess of love. Perendi is identical with the Lithuanian Perkunas and the Latvian Perkons.


10. Perit
In Albanian folklore, they are female mountain deities of great beauty. They are dressed entirely in white and are regarded as good fairies. They can become very angry towards those who spill bread, and will give these sinners a hump.

11. Verbti
The ancient Albanian god of fire and the northern wind whose name means "the blind one". Although he cannot see, his hearing is absolutely perfect. He has an aversion of obscene language and dirty business. With the advent of Christianization he was reduced to a demon who causes blindness.


12. Kulshedra
A different name for dragon-like creature Bolla from Albanian folklore.


13. Vitore
A good Albanian household spirit who, in the shape of a small snake, lives in the walls of the house. With a soft whistling it announces both pleasant as well as sad events.


14. Xindhi
The Xindhi are, in Albanian folklore, elves or elfish creatures. Their approaching is accompanied by the creaking of a door or the flickering of a flame. The Xindhi are the male spirits and the Xindha are the female spirits. They are known to be sometimes friendly and helpful, but more often they are cruel to humans.


15. Bukura e dheut
A beautiful fairy among the ancient Albanians who is always very helpful. The supreme god Tomor is her lover. She is sometimes connected with the underworld and shows some demonical aspects. Her name means "the beauty of the earth". Her sister is Bukura e detit, and her name means "the beauty of the sea".


16. Tomor
The supreme god of the ancient Albanians, from Illyrian origin. He is the father of all the gods and humans and lover of the beautiful goddess Bukura e dheut. The winds are his servants. He is also known as Baba Tomor.


17. Prende
Goddess of love worshipped by the ancient Illyrians and, later, the Albanians. The wife of Perendi, the Illyrian thunder-god, Prende is referred to in folktales and legends as the "queen of beauty" (zoja e bukuris). After the Catholicization of the region, Prende was absorbed into the new church as a minor saint; as in pre-Christian days, her holy day always falls on a Friday.


18. Bolla
In ancient Albanian folklore, Bolla is a snake-like (or dragon-like) creature that sleeps throughout the entire year. On Saint George's Day, it will open its eyes and look into the world. A human unfortunate enough to be spotted by Bolla will be devoured instantly. At the end of a twelve-year cycle it mutates into another being, called Kulshedra. This creature is a horrible, fire-breathing dragon with nine tongues. Kulshedra is sometimes also represented as an enormous woman with a hairy body and hanging breasts. The monster can cause a shortage of water and it requires human sacrifices to propitiate it. The creature is also known as Bullar in south Albania.

Ju falemenderit shume Martin Mato. Thank you so much for telling some about the Albanian mythology in english as well. I have always been fascinated by the mythologys. Special since I come from the north, Scandinavia which has lots of mythology of the viking era. I did check out the link you shared with us.
Mythology is fascinating because so much of our origin comes from there.

Hi Annika
cann you translate in your language a article from me ?

I can sand you the german and one shorter english of corse one albanian version.

greeting Martini

martin mato wrote:Hi Annika
cann you translate in your language a article from me ?

I can sand you the german and one shorter english of corse one albanian version.

greeting Martini

yes i can help you with that Martin.

jam gabim apo nuk me kujtohet mire a shfaqet gjarpri ne ndonje version te legjendes se Gjergj Elez Alise duke i lepire plaget
pershendetje martin mato

Zoti Martin me aq sa me kujtohet permendet gjarpri tek Legjenda e Gjergj Elez Alise, por kam bindjen se gjarper eshte thene per te nenkuptuar Bajlozin e Zi."Ma gjeni Gjarprin!"

Arla
Diku gjarperi shfaqet duke i lepire plaget heroit te plagosur ose ne epoas ose tek Gjergj elez Alia.

Nuk me kujtohet se ku!!!!
Por me duket se po gjej nje nyje per zberthimin e tij si figure dhe me duhet ta lexoj me patjeter.

Kush me ndihmon dot.
Martini

martin mato wrote:Ketu ne krah te forumit ndodhet nje burre me lahute ne dore

E kujt eshte fotografia dhe kush eshte

Martini

Eshte nje foto e huazuar nga galeria shqipetare duhet te jete nga zona e Malsise Kosove do te kerkoj me shume dhe te gjej emrin dhe prejardhjen e fotos

Le te hulumtojme pak ne Mitologji.
Le te flasim per Poseidonin ,perendine e Detit.Sipas Platonit ,Poseidoni u martua me nje vajze me emrin Klito dhe nga ajo pati dhjete femije .Pese cifte binjakesh nje nder to ishte dhe Atlas qe me vone do te behej mbreti I Atlantides.
Por sipas Mithologjise ne kemi per cudi edhe nje personazh tjeter me emrin Atlas dhe ky eshte nje Titan I biri I nje titani tjeter qe quhej Kronus por si pas studiuesve filo helene ky Atlas nuk ka lidhje fare me mbretin e Atlantides.
Sa per kuriozitet duhet te themi se Poseidoni bile edhe Zeusi jane bije Titanesh te cilet ne nje kohe te caktuar iu kundervune baballareve te tyre ne te ashtequajteren lufte e Olimpasve me Titanet .Keto te paret fituan dhe i munden perendite e (e vjetra) duke sjedhe kohene e mbretetimit te perendive te reja.A ju kujton ndonje gje kjo lufte?
Lufte qyteterimesh ,lufte besimesh lufte per dominimin e botes se atehershme.
Lufta midis Titaneve dhe Olimpasve ne paraqitet si nje lufte midis brezash dhe koherash.
Bile edhe vet tregimi I Platonit na e paraqite kete fenomen kur Prifterinjte Egjiptiane I drejtohen Solonit me shprehjen.(Ju greket jeni femije).
Ne qofte se greket jane femije atehere kush jane baballaret?
Po le ti kthehemi fillimit te koheve ,sipas mithologjise greke kemi nje cift te pare te perendive cka shenonte Zanafillen .Kemi perendine Gaia(toka) dhe Uranin(qe perfaqesonte yjete me qiellin).Ne mitologjine pellazgo-ilire kemi te njejtet personazhe por me emertime te ndryshem.Kemi perendine Gjenesa dhe ate te quajtur Ou.
Ne mitologjine ilire Poseidoni njihej me emrin Rodon(ose Redon).Ky I fundit ishte martuar me perendine Shkumbe.
Ne veri te gjirit te Durresit siper Bishtit te Palles kemi nje gadishull te quajtur Kepi I Rodonit.Ndersa ne jug kemi derdhjen e lumit te famshem Shkumbin.
A thua keto te jene kufijte jugore dhe veriore te mbreterise se Atlantis me mbretin Atlas.
Ne veri te gjirit te Durresit pikerisht reth zones se Kepit te Rodonit jane zbuluar dy tempuj nje ne Spitalle dhe tjetra ne Bishtin e Palles.Vecantia e ketyre tempujve qendron ne faktin se ne to jane zbuluar artifakse te cilat datojne perpara presences se kultures hellene ne keto zona.Ne fakt arkeologet jane te mendimit se keto zbulime sherbejne per te percaktuar kufijte veriore te botes helene.Personalisht mendoj se me germime te metejshme ato kufije kane per te zbritur shume-shume poshte .Ashtu sic thote edhe vete Platoni ne percaktimin e kufijve te Athines se lashte .Deri ne malet e Kitheronit dhe ate te Parnes.
Por le te flasim per mithologjine.Ne vecanti le te flasim per permbytjen.
Prifterinjte egjiptiane filluan ti tregonin Solonit per kohet e lashta dhe per kohet e permbytjes se madhe net e cilen mbijetuan Deukalioni dhe Phyra.
Permbytje e madhe sipas mitologjise u kryer reth fundit te pokes se bronzit saktesisht gjate epokes se heronjve(sipas Hesodotit).Dikur reth vitit 1100 p.a.s.
Zeusi ne kete kohe ishte shume i zemeruar me “”ARROGANTET”” pellazge DHE per kete arsye ai iu dergoi permbytjene e madhe.Nga kjo permbytje mbijetuan Dekalioni dhe
Phyra te cilete me pas do te popullonin perseri planetin toke(Gaja).Sa per dijeni Dekalioni ishte biri I Titanit Prometheus vellait te Atlasit.
Nuk duhet te perpiqem shume per tu ju vertetuar se toka e Titaneve eshte pikerisht toka e pellazgeve te lashte.

..... Shtriga
“Legjendë shqipëtare mirëpo daton qyshë në kohën antike romake”
Shtriga është krijesë vampirike e cila në raste të shumta besohet se e merrë formën e një plake. Shtriga shpesh ushqehej duke pirë gjakun e fëmijëve. " në lat. Spiro vitae që d.m.th. esenca e jetës". Mirëpo gjithashtu kjo mundë të shkaktonte mortalitet dhe smuarje të të rriturve. Fjala shtrigë duket se ka prejardhëje nga fjala latine strix e cila referon në krijesat/demonët fluturues që sulmonin vetëm natën, ku shëndrrohej në molë, mizë ose bletë. Besimi në shtriga vazhdon të ekzistoj deri në shekullin e njëzet. Njohurit e shumta që kemi burojn nga veprat e Edith Durham, e cila udhëtoj në Shqipëri dhe vendet tjera ballkanike.
Ruajtja nga shtrigat dhe mbytja e saj

Një nga mënyrat për t'u ruajtur nga shtrigat është t'a përcjellësh natën një shtrigë në formën e saj të njeriut. Pasi që të jetë ushqyer me gjakun e viktimës do t'a vjellë një pjesë. Sipas gojëdhanave nëse e ngjyen një monedhë të argjendët në të vjellurën dhe e mbështjellë këté në pëlhurë dhe e mbanë me vete gjatë tërë kohës asnjë shtrigë nuk do t'iu lëndojë. Shtrigat jetojnë të pavërejtura në komunitet dhe shumë vështirë mundë të identifikohen, mirëpo simbas thashethëmave një shenjë e njohjes është kurë flokët e një vajze të re ndërrojnë ngjyrën në të bardhë. Gjithashtu kjo refuzon gjellrat me hudër.Shtriga.
Figurë në mitologjinë shqiptare. Fjala shq. shtrigë vjen-nëpër-mjet sllav. nga lat. striga, 'shtrigë,' dhe ka lidhje me it. strega, slloven. striga, dalmat. streghe, rum. strigoia, 'fantazmë, vampir,' vllahçe strigla, dhe gr. e sot. striggla shtrigë. Ndonëse çdo grua, e re ose e moshuar, mund të dalë që është shtrigë, ato zakonisht janë plaka të këqia, që jetojnë në vende të fshehta në pyll dhe zotërojnë fuqi të mbinatyrshme. Ata të palës tjetër, meshkujt, që janë më të rrallë, quhen shtrig ose shtrigan.

Kur një grua thinjet që në moshën njëzet vjeç, kjo është shenjë e sigurt se kemi të bëjmë me një shtrigë. Atyre u pëlqen të" hanë krijesa njerëzore, sidomos djem të rinj dhe këdo që marrin inat. Shtrigat e fshatit shpesh bëjnë marifete për të ngrënë djemt e njëra-tjetrës. Kur bien në gjumë natën, shpirtrat u largohen dhe ua lënë trupat pa jetë në shtrat. Natën para të Mërkurës së Përhime ato zbresin teposhtë oxhakut të viktimës dhe i pijnë gjakun, kështu që viktima më pas vdes. Prandaj, ata që janë të sëmurë ose shëndetligj në Shqipëri quhen 'bimë shtrigash.' Kur shtriga kapet në kohë, jeta e viktimës mund të shpëtojë duke e detyruar shtrigën të pështyjë në gojën e tij. Shtrigat gjithashtu ua shkulin zemrën djemve të rinj nga krahërori dhe e fërgojnë për drekë. Kur kthehen te trupat e tyre, ato hyjnë nga goja. Sikur dikush t'ua ketë kthyer përmbys trupat gjatë mungesës së tyre, ato bëjnë potere të madhe sa të hyjnë brenda përsëri. Po ashtu, në se dikush ia ndërron pozicionin gruas kur fle, dmth. kryet ia shpie te këmbët e anasjelltas, dhe pastaj e zgjon nga gjumi, ajo vdes në vend nëse është shtrigë, sepse shpirti nuk e gjen udhën për të hyrë përsëri brenda në trup.

Për të mos hyrë në shtëpia në kohën e Të Lidhurave, shtrigat mund të pengohen duke vënë një thes në oxhak. Kur kapen, ato e paguajnë bukur shtrenjt lirimin. Në Këlmend besonin se, po të bëje një kryq me kocka derri ose po të vije një copë mish derri të mbetur nga Të Lidhurat në kry-qin e portës së kishës në të Dielën e Pashkëve, atëhere të gjitha shtrigat e pranishme në meshë do të kapeshin. Ato mund të liroheshin vetëm nga ai që i kishte kapur. Për këtë, personi në fjalë duhet të hynte në kishë i çveshur, të lante kryqin ose t'i nxirrte jashtë shtrigat me magji.

Fëmijët mund të mbrohen nga shtrigat dhe nga syri i keq (shih) duke u ngjyer pika të zeza në ballë ose duke u varur hajmali lëkure në qafë. Në hajmali shkruhen fraza nga Dhiata e Re ose nga Kurani. Shtrigat i mban larg, që të mos afrohen, edhe hudhra (shih), e cila gjithashtu u varet fëmijëve në qafë. Baroni Franc Nopça (1877-1933) thotë se fiset e veriut fërkoheshin me hudhër dhe ua jepnin fëmijëve për ta ngrënë gjatë Të Lidhurave në mënyrë që shtrigat të mos u bënin gjë. Sipas Johann Georg von Hahn-it (1811-1869), në Shqipëri, gratë dhe burrat mbi 100 vjeç ishin në gjendje t'i vrisnin njerëzit vetëm me frymën e tyre. Prandaj, pleqtë që dihej se ishin shtrigë dënoheshin duke i djegur në turrën e druve.

"Leksiku i kulturës popullore shqiptare", R.Elsie, f.197-198

kr. J. G. von Hahn 1854,1, f. 163; M. E. Durham 1909, ff. 87-89, 1923g, ff 190-191,1928, ff 243-248; E. Cozzi 1909, f. 455; F. Nopcsa, Religiöse Anschauungen; G. Stadtmüller 1954, f. 223; T. Vlachos 1971, ff 241-242; M. Lambertz 1973, ff 501-503; M. Krasniqi 1987, ff 167-168,1997, ff 347-365; T. Dhama 1988, f. 224; A. Xhagolli 1993,1994; M. Tirta 2004, ff 193-194.

HE CFARE GALLATE
QENKA KTHYER NE NJE BISEDE KUNJASH

PO SIKUR E KISHIM LENE QE KETU TE TAKOHESHIM PER MITOLOGJINE DHE JO PER TE TJERAT.


MEGJITHATE
LE TE FLASIM SERIOZISHT

AJO POEZIJA E FUTUR NGA NAKI ME DUKET SIE FISHTES DO TE ISHTE MIRE TA CONIM NE NJE VEND TJETER APO TE HAPNNIM MITOLOGJIA NE LETERSI.
TE FALA MARTINI

martin mato wrote:HE CFARE GALLATE
QENKA KTHYER NE NJE BISEDE KUNJASH

PO SIKUR E KISHIM LENE QE KETU TE TAKOHESHIM PER MITOLOGJINE DHE JO PER TE TJERAT.


MEGJITHATE
LE TE FLASIM SERIOZISHT

AJO POEZIJA E FUTUR NGA NAKI ME DUKET SIE FISHTES DO TE ISHTE MIRE TA CONIM NE NJE VEND TJETER APO TE HAPNNIM MITOLOGJIA NE LETERSI.
TE FALA MARTINI

Ok shef u kry poorosia gallatat dhe peoma ne shporte

martin mato wrote:Arla
Diku gjarperi shfaqet duke i lepire plaget heroit te plagosur ose ne epoas ose tek Gjergj elez Alia.

Nuk me kujtohet se ku!!!!
Por me duket se po gjej nje nyje per zberthimin e tij si figure dhe me duhet ta lexoj me patjeter.

Kush me ndihmon dot.
Martini

Ne ndeshjen e Gjergj Elez Alise me bajlozin e detit disa studiues kane pare luften e dragoit kunder kucedres. Brendia e kesaj ndeshjeje simbolizon ne te vertet , luftrat e popullit shqiptar kunder shkelesve e roberuesve.

Pra nuk le vend per te menduar se nje gjarper ka qene duke i lepire plaget heroit. Ne mitologjine e lashte shqiptare gjarpri perben fatkeqesi.


Dhe si rrjedhim ne mitologjine shqiptare Dragojte jane njerez me tre zemra, me shtate zemra , me gjarperinj ne bark, keto dukuri i ndeshim ke Kreshniket, si : Muji, Musa Qesaxhiu, Llush Kopelliqi etj.

Mendoj se ideja qe Gjergji eshte nje simbolizim per perleshjen e dragoit me kucedren eshte shume interesante Martini

martin mato wrote:Mendoj se ideja qe Gjergji eshte nje simbolizim per perleshjen e dragoit me kucedren eshte shume interesante Martini

Po sepse si rrjedhim ne njihemi me faktin se, dukurite e mbinatyrshme ne krijimin popullor jane te qarta: heroi yne vepron tamam si nje force e mbinatyrshme.Kucedra ngordh vetem kur i pritet koka, ose tere koket, por ajo duhet te mbytet dhe ne uje, perndryshe thuhej se ngjallej.Heroi yne e hedh trupin ne nje bunar, dhe thuhet " per tre vjet , vendin e ka qelbur.
Ne mitet popullore, kur tregohet per vrasje te kucedres, thuhet se ajo u mbyt ne det, ne Drin , ne liqen, ne lumin Fand, ne lumin Mat, ne ndonje pus.

Me elementet e lendes nga Cikli i Kreshnikeve perputhen dhe disa go0jedhena me burim mitologjik te degjuara ne malesite shqiptare, me shume ne Veri, por dhe ne Jug.Jane tregime per njerez gjigande, paraardhes te shqipetareve te sotem qe populli i quan Vigan: domethene se eshte legjenda ku tregohet se Kreshniket qe banonin ne shpelle ishin qenie me permasa Viganesh.

NJE QENDRIM PER SHTRIGEN

ME SA PASHE ESHTE QENDRIMI I R. ELSIES APO A E KA TE MEBESHTETUR TEK GJUHETARET SE SHTRIGA VIKA PREJ SLLAVISSHTES NE SHQIPE.

PERSONILSHT DO TE SHIHJA SI ME REALISTE KALIMIN ME NDIKIM DREJTPERDREJT NGA LATINISHTJA PER AQ SA ESHET GJETUR EDHE TEK ARBERESHET NE FORMEN SHTREGA .SHIF PER KETE PERMBLEDHJENME PERRALLA ALBNISCHE MAERCHEN E MARTIN CAMAJT NE GJERMANISHT MARTIN MAT

Shume fjale ne shqip jane si prejardhje e latinishtes latinishtja ka qene gjuha me e perhapur shekuj me pare.

Arla dhe Martin,
Zakonisht mitet jane pak te mjegulluara nga kuptimet e ndryshme qe ju ipen krijesave mitologjike. Mendoj se ne nje mase te madhe duke munguar shkollimi ne koherat e lashta ideologjite fetare dhe odat kane krijuar pak nje rremuje mitologjike. Ndoshta gabohem por eshte mendim personal.
Mirpo per kete u binda sa isha ne Poloni dhe aty disa dite bisedova me ca te moshuar dhe ne fund erdha ne perfundim se mitologjia nuk mund te cenka nje marrezire por vete nje thesar i kultures se atij populli.
Sipas fjalorve enciklopedik dhe interesimit personal pas hapjes se kesaj kategorie sme kujtohet ku kam lexuar por me kujtohet cka kam lexuar dhe ai tekst eshte keshtu:
Kulti i forte i Zanave ne Shqiperi dhe trevat shqiptare dhe ne mbare gadishullin Ballkanik na bene te mesojme se zanat ishin hyjni vendase paragreke. Ne kete kategori lexova edhe keto qe ju keni cekur me larte si shtojzovallet dhe jashtesmet.

Pershendetje

po kam pak veshtiresi per te hyre me kete paswordin e ri.

Por frymezimi i fundit po me behet mitologjia mbi tekstet arbereshe psh nga De RadaRrij e bukura mbë derë
E m’ruanej diellin.
Pra, çë dielli perëndoi,
Muari ajo drapërin
E u kallar ndë periv’olt
E m’kuarti trentafile,
Trentafile e rodhostane,
Për shtranë e zotit sai.
Vu për kreu trentafilet
Vu ndë mes rodhostanet,
Prana u vu e pleksënej
Di kuror për kriet e shtret.

sa per ta kuptuar rodhostane ose dorostane jane trandafilat e bardhe kurse tradafilat pergjithesiht kuptojne te kuqte

Ia paskeni varur fare fese se te pareve!!!!!